Когурё: Засвар хоорондын ялгаа

[[Кужусонь|Кужусоний]] дараа тогтсон томоохон улс Кугурёг өвөг [[солонгос хэл]]тэн байсан гэж үздэггэдэг. [[Буддын шашин]]д орсон.

Кугурёг мөхсөний дараа сэргээх оролдлого гарч [[Бохай]], [[Тэбун]], [[Гуулин улс|Гуулин]] (Курё) улс байгуулагджээ.

Кугурё [[Ялу]], мөрний[[Түмэн ойргол]], Манжуурын өмнөд хэсэг, Солонгосын умард хэсгийн уулархаг нутгаар төвлөж байв. НТ 53-146 онд 93 жил төр барьсан гэх [[Кугурёгийн Тэжу|Тэжу]] вангийн үед газар нутгаа тэлж аймгийн шинжээс дэвшиж улсын шинжтэй болжээ. Тэжу ван Угжо, [[Тунъе]] зэрэг аймгийг байлдан дагуулсан ба хамтдаа [[Хань улс]]ын Солонгос, [[Ляодун]] дахь [[Лелан]], [[Шюаньтү]] муж рүү довтолж хятадын нөлөөг бууруулжээ.

Хань улсыг мөхсөний дараа Солонгос, Ляодун дахь дөрвөн муж нь нэгдсэн удирдлагагүй хувь хувиа сахин сууж байв. Кугурё 220 онд Хятадад үүсэн байгуулагдсан [[Цао Вэй]] улстай холбоолон Хань улсын дээрх дөрвөн мужийг довтлов. Ляюдунг Вэй улс эзэлж 244 оноос Кугурё-Вэй хоорондоо байлдахад Вэйн цэрэг Кугурёгийн нийслэлийг сүйрүүлсэн бөгөөд 259 онд мөн Вэй улсад ихээр цохигдов.

70 жилд Кугурё ХуандуХуанбу дахь нийслэлээ дахин босгож авч Ляодун дахь Лелан, Шюаньтү муж руу дахин довтлосон ба 313 онд сүүлийн үлдэгдлийг бүрэн эзлэж газар нутгаа тэлж, Солонгосын хойгийн умард хэсэг дэх хятадын 400 жилийн оршин тогтнолыг зайлуулав.

4-р зуунд өвөг монгол [[сяньби]] хаяа залган оршсон ба 342 онд [[Түрүү Янь]] улсын мужун сяньби цэрэг Кугурёгийн нийслэлийг довтлон сүйрүүлж, хатад зэрэг 50000 хүн олзлон боолчлож, [[Кугүгуонь]] ван дутаан амь гарав. 346 онд сяньбийн довтолгоонд түрэгдсэн Пүё Солонгос руу ихээр нүүж ирэв. 371 онд Пэгжэгийн [[Кынчугу]] ван Кугүгуонь ванг Чиянгийн тулалдаанд алж, Пёнъянг эзэлжээ.

[[Сусүрим]] вангийн ор залгаж төр улс, олон овгийн амар байдлыг эргэн авчрав. Шинэ хууль цааз тогтоож, 372 онд [[буддын шашин|буддын]] шашныг улсын шашин болгон авав. Түүний төр, цэргийн шинэчлэлтийн суурин дээр ач хүү Куангэту Кугурёгийн газар нутгыг тэлжээ.

391-413 онд төр барьсан [[Куангэту]], түүний хүү Чансүгийн[[Чансү]]гийн үед Кугурё түүхэндээ хамгийн их хүчирхэгжжээ. Куангэту цэргийн хүчээр Солонгос, Манжуур, [[Өвөр МонголдМонгол]]д байсан 64 хот балгас, 1400 сууринг байлдан эзэлжээ. Ляодун дахь хятаны [[Хожуу Янь|Хожуу Янийг]] мөхөөж, жужантай[[Жужан]]тай байлдаж, Пүёгийн ихэнхийг дагаар оруулж, өвөг тунгус буюу [[Сушэнь|Сушэнийг]] ихээр байлдан дагуулав. Өмнө зүгт Пэгжэ, Каяг[[Кая]]г дийлж, Шиллаг хараат болгосон.

413-491 онд хаанчилсан Чансү ван 427 онд нийслэлийг Пёнъянд шилжүүлж, соёл эдийн засгийг хөгжүүлэв. Чансү эцгийн адил өвөг монгол, өвөг тунгустай Манжуурт байлдан дийлж байв. Пэгжэ, Шиллагийн газраас ихийг булаан авав. Чансү улсын нэрийг Кугурёгоос «Курё» болгосон. Гэхдээ өдгөө энэ улсыг хожмын Курёгоос[[Курё]]гоос ялгаж Кугурё гэдэг. [[Мүнжа]] вангийн үед Пүёг бүрэн байлдан дагуулж Шилла, Пэгжэ, мохэ, хятанд нөлөөтэй байв.

Кугурё 6-р зуунд оргилдоо хүрсэн ч хүчин буурч эхлэв. [[Аньжан]] ван алагдаж, дүү [[Аньвонь]] ор залгав. Дараа нь 8 настай [[Янвонь]] ван болов. Кугурёгийн дотооддоо тэмцэлдэж байх 550-аад онд умард нутгийн хот балгасыг [[Түрэгийн улс]] довтлон эзэлж байв. Ноёдын тэмцэл өрнөж байхад Пэгжэ, Шилла хоёр холбоолж 551 онд [[Хань мөрөн|Хань мөрний]] хөндийг эзлэн авав. Хятадын [[Сүй улсынулс]]ын газар нутгаа тэлэх бодлогод Кугурё саад болов. 598 онд Кугурё Ляошиг[[Ляоши]]г довтолжээ. Сүй улс 612 онд Кугурё руу 1000 түмэн цэргээр довтолсон боловч Кугурёгийн [[Ыльжи Мүньдог]] жанжны арганд орж бүх цэрэг нэр хүндээ алдаж олон улсад задарчээ.

642 онд өөрийг нь алахаас урьтан [[Ёнь Гэсумүнь]] жанжин Ённё[[Ённэ]] ванг хороож төр эргүүлэн Ённэгийн үеэлийг Бужан[[Пужан]] ван өргөмжлөн өөрөө хөшигний араас төр барив. Кугурё-Пэгжэ 643 онд холбоолоход 644 онд Тан-Шилла холбоолж Кугурё эсрэг аян дайн үүсгэж, 645-648 онд жил дараалан Ляодун дахь Кугурёгийн цайз хэрэм рүү довтлов. [[Тан Тайзун|Тангийн Тайзун]] хаан Сүй улсын [[Сүнгийн Ян|Ян]] хааныг үгүй хийсэн Кугурёг эзлэх хүсэл өвөртөлсөн ч амьддаа харж чадалгүй 649 онд нас баржээ. Шилла-Тангийн холбоотон 660 онд Пэгжэг байлдан дагуулж Кугурё руу илдээ далайв.

662 онд ялалт байгуулсан Ёнь Гэсумүнь 666 онд өвчнөөр нас барав. Залгамжлалын төлөө дотоодын тэмцэл явагдаж байсан үе 667 онд Тангийн цэрэг [[Ляо мөрөн|Ляо]] мөрнийг гатлан 668 онд Кугурёгийн умард хилийн хотуудыг эзлэв. Намар нь Ялу голыг гатлан Шиллагийн хамтаар Пёнъянг бүсэлжээ.

[[Ёнь Намсань]] Пужан вангийн хамтаар бууж өгч [[Ёнь Намгёнь]] байлдан тэмцээд эцсийн мөчид амиа хоролжээ. Кугурё улсын мөхөл энэ байж Тан улс газар нутгийг нь нэгтгэн авчээ. Тан улс [[Шью Рөнгүй]] амбан жанжин томилж, Кугурёгийн хүн ардаас [[Дотор газар]] луу ажил хийлгэхээр заримыг нүүлгэжээ. Шилла Кугурёгийн нутгийг эзэрхэхийг хүсч 670-676 онд [[Шилла-Тангийн дайн|Шилла-Тан дайтжээ]]. [[Тэдун голооргол]]оор хил тогтож Кугурёгийн өмнөд хагас [[Нэгдсэн ШиллагийнШилла]]гийн харьяанд оров.

668 онд Кугурё улс эзлэгдэн мөхөхөд ард түмэн Тан-Шиллагийн эсрэг босч Кугурёг сэргээн хөдөлгөөн өрнөжээ. Тан Пужан ванг Ляодунгийн мужийн амбан жанжингаар томилоход Пужан Тангийн эсрэг бослогыг дэмжиж буруудаад [[Сычуань]] руу цөлөгдөж нас эцэслэжээ.

Хятадад [[Ан Лушаны бослого]] гарахад Пужангийн үр хойч Тан улсаас тусгаарлахаар оролдож байв. Кугурёгийн жанжин байсан [[Тэ Жу-ён]] хуучин Кугурёгийн умард нутгийг харьяандаа оруулж Их Жинь улсыг үндэслэсэн нь түүхэнд [[Бохай улс]] (698–926) хэмээн бичигджээ.

901 онд Хожуу Шиллагийн эсрэг боссон [[Гүн Е]] жанжин Солонгосын хойгийн төв хэсэгт Хожуу Кугурё улс буюу [[Тэбун]]г (901–918) үндэслэн ч удалгүй [[Ван Гонь]] төр эргүүлж [[Гуулин улсыгулс]]ыг үндэслэжээ. Ван Гонь хуучинхуучнаар Кугурёд хамаарахКугурё нутгийн хүн байсан.