Жиньдандаогийн хядлага: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
1891'''Улаан ондмалгайтны бослого'''<ref>Бас өөрөөр '''Улаан малгайтны урвалгаан, Жиньдандаогийн үймээн''' гэж нэрлэдэг.</ref> ([[Англи хэл|англи]]:''Jingdandao incident'') нь 1891 онд Хятад тариачин '''Ян Ей ЧуанийЧуан''' удирдсан, хятад тариачдын самуун дэгдэж, ЖиньдандаогийнӨмнөд үймээнМонголын гэж49 янзхошууны бүрээр[[Зостын нэрлэгдэхчуулган]], монголчуудын[[Зуу Удын чуулган]]<nowiki/>ы нутгийг хамарсан. Нийт 150,000 гаруй монголчуудыг хядсан нь [[Монгол үндэстэн|монголчууд]]<nowiki/>ын түүхэнд учирсанмонгол үндэстний эсрэг хамгийн том геноцидүүдийн[[геноцид]]үүдийн нэг болсон юм.
 
== Бослого гарсан нь ==
[[Хятад үндэстэн|Нангиад]] нар '''“Монгол хүнийг нь алж, газрыг нь булаая!”''' гэж уулгалан, [[Чин улсынулс]]<nowiki/>ын засагтайзасаг сүлбээцэлдэнзахиргааны түшмэдтэй хуйвалдаж, [[Зостын чуулгандчуулган]]<nowiki/>д (Одооодоогийн [[Улаанхад]]), Харчин гурван хошуундхошуу, Зуу Удын чуулганы Аохан хошуу, Баарин хоёр хошуу зэрэг олон хошуу нутгийг хамарч, 48 өдөрт 150,000 мянгангаруй монголчуудыг хяджээ.
 
Монголчуудыг мянга мянгаар нь бөөгнүүлж, нэг ч хүн үлдээлгүй алж байв. Нялх хүүхдийг хөлөөс нь барин савах, жадны үзүүрт өлгөх зэргээр хороож байлаа. Жирэмсэн эхийн гэдсийг хүүлж, ургийг нь харуулна. Хожим тэр хүмүүсийг оршуулах гэхэд толгой байвч бие үгүй, бие байвч толгой үгүй, бие толгой байвч мөчис үгүй гэхчлэн үзэшгүй аймшигт дүр зураг угтжээ. Маш болхи зэрлэгээр цавчилж, цохилж, тамлаж зовоож хядсан аж.
 
Олон монгол хүн цөс хэмхэртэл эмээж, араас улаан малгайтнууд гарч ирэх вий хэмээн Хянганыг давтал зугтаж дүрвэжээ. Сод зохиолч [[Инжаннаш|Инжиннаш]] хамаг бүхнээ орхин зугтаж, Ляонинд[[Ляонин]]<nowiki/>д нэгэн хуучин балгасанд орогнож нуугдаж байгаад, өвчнийгэрийнхээ улмаасхятад насбоолдоо эцэслэсэналуулсан байнаюм. Олон монгол хүн шударга өшөө хорсолд автаж, эрслэн тэмцэх болжээ. Хятад колонистуудын аюул, Чин гүрний хорлолыг яс махандаа шингэтэл ойлгож, яавч хужаа нартай хамт амьдрахгүй, амьд үхсэн ч тэднээс тусдаа байх болно гэж андгайлж байжээ.
 
== Үр дүн ==
Улаан малгайтны урвалгаан нь сайн судлагдаагүй, Хятадын үзэл сурталд дарагдаж ирсэн харгис явдал юм. Өвөр монголчууд энэ асуудлыг сөхөхөд хятадууд “Танай Монголын байлдан дагуулагчид 30 сая хятад хүнийг алсан. Түүний л хариу байгаа биз” гээд тоодоггүй аж. 1-рт монголчууд хятадуудыг тэгж алж хядаагүй, 2-рт олон зууны турш цусан өш санаж хэрэгжүүлж явах мунхаг сэтгэлгээ хүн төрөлхтөнд байж болохгүй, 3-рт, хятадууд Юань гүрнийг мөхөөхдөө ч, бусад олон тохиолдолд ч монголчуудыг алж хядаж, хариу гээчээ авахын дээдээр аваад зогсолгүй, асар ихээр хохироож ирсэн билээ.
Тус хядлага болж өнгөрсөнөөр дараах үр гарсан.
# Зостын чуулганы нутагт [[Хятад үндэстэн|нанхиад]] тариачидын тосгон суурин ихээр байгуулагдаж, газар хагалж, тариа тарих болсон. Энэ үеэс хятад тариачид монгол малчдыг хойд зүг түрэх үйл явц эрчимжиж эхэлсэн.
# Энэ бүс нутгаас Монгол ардууд шахагдаж, хяналтаасаа алдсан. Энэ бүс нутгийг хожим [[Хэбэй|Хөбэй муж]], [[Ляонин|Ляонин мужид]] таслан өгсөн.
# Монгол үндэстний хувьд хүн амын ихээхэн хохирол хүлээж, 150,000 хүн амиа насаа алдсан. Ингэснэр Цагаан хэрэм дагуух нутгаа алдсан.
 
== Судлагдсан байдал ==
Энэхүү улаан малгайтны (улаан алчууртны) урвалгаан нь хожмын улаан алчууртны буюу Шударга нударгын (Ихэтуаний, Боксёрын) бослогын эх үүсвэр болсон гэж үздэг.
[[Хятад улс|Хятад]]<nowiki/>ын улс төрийн үзэл сурталд дарагдаж ирсэн нь бүрэн сайтар судлахад саад болж байгаа юм. Өвөр монголчууд энэ асуудлыг сөхөхөд хятадууд ''“Танай Монголын байлдан дагуулагчид 30 сая хятад хүнийг алсан. Түүний л хариу байгаа биз”'' гээд тоодоггүй аж.
 
Монгол эрдэмтэдийн зүгээс тавьдаг санал нь дараах зүйл дээр төвлөрч байдаг.
# [[Монгол үндэстэн|Монголчууд]] дайны бус үед нэг дор гэмгүй [[Хятад үндэстэн|нанхиад иргэдийг]] алж хядаагүй, зөвхөн дайн байлдааны үед л хохирол үзэх зүйл байдаг.
# [[Хятад үндэстэн|Нанхиад]]<nowiki/>уудын олон зууны турш цусан өш санаж хэрэгжүүлж явах мунхаг сэтгэлгээ хүн төрөлхтөнд байж болохгүй,
# [[Юань улс|Юань гүрнийг]] мөхөөхдөө ч, бусад олон тохиолдолд ч монголчуудыг алж хядаж, хариу гээчээ авахын дээдээр аваад зогсолгүй, асар ихээр хохироож ирсэн нь тус удаагийн хэрэгт хамааралгүй зүйл.
Энэхүү улаан малгайтны (улаан алчууртны) урвалгаан нь хожмын улаан алчууртны буюу '''Шударга нударгын''' ([[Ихэтуаний, Боксёрынбослого|Ихэтуаний]]) бослогын эх үүсвэр болсон гэж үздэг.
 
[[Ангилал:Монголын түүх]]