Ирак: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 159:
[[Зураг:Sculpted_reliefs_depicting_Ashurbanipal,_the_last_great_Assyrian_king,_hunting_lions,_gypsum_hall_relief_from_the_North_Palace_of_Nineveh_(Irak),_c._645-635_BC,_British_Museum_(16722368932).jpg|thumb|right|200px|Ассирын ордны сийлбэр]]
 
=== ЭртЭртний үе ===
Иракт 65,000 жилийн настай эртний олдвор Шанидар агуйнаас олджээ. Иракийг эртнээс [[Месопотам]] гэсэн.
 
Мөр 192:
=== Бүгд найрамдах улс ===
[[Зураг:Saddam_Hussain_Iran-Iraqi_war_1980s.jpg|thumb|right|200px|1980-аад он. [[Иран-Иракийн дайн]]ы үеэр Саддам Хуссейн]]
1958 оны 7 сарын 14-нд Абд аль-Карим Касим генерал цэргийн хүчээр төрийн эрхийг авч, вангийн амийг тасдав. Энэ хувьсгал хаант ёсыг халахад голлон чиглэсэн, бага зэрэг социалист үзэлтэй байсан. 1963 онд Абдул Салам Ариф хурандаа өмнөх удирдлагыг хөнөөж, цэргийн хүчээр төр эргүүлэв.эргүүлсэн бол 1968 онд [[Арабын Социалист Баас Нам]] төр эргүүлэв.
 
1970-аад онд [[Саддам Хуссейн]] аажмаар төрийн эрхэнд гарч,гарав. 1973 оны газрын тосны үнийн өсөлтөөр санхүүжигдэн боловсрол, бичиг үсэг тайлагдалтыг ахиулж, эдийн засгийг олон талт байдлаар хөгжүүлэххөгжүүлж, дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд ахиц оловхөгжүүлэв. 1979 онд [[Иран]]д хаант ёсыг халсан хувьсгал гарч, шийт шашинтныг хувьсгалд уриалав.уриалсанд Саддам Хуссейн Иракийн ерөнхийлөгч болж, хүн амын олонх болсон шийт шашинтныг төрийн эргэлт гаргуулахгүй сэргийлэхийн тулд цэрэг, цагдаагийн байгууллагыг хүчирхэгжүүлжээ.
 
1980 онд [[Иран-Иракийн дайн|Ирак Иран луу довтлон]] Хузестаныг эзэлсэн ч хоёр жилийн дотор Иран эзлэгдсэн нутгийг чөлөөлж Ирак руу давшив. 1988 онд 1 сая орчим хүний амь гарзадсан дайн намжжээ. Хуссейн химийн зэвсгийг хөгжүүлж Иракийн шийт, курдын эсрэг хэрэглэжээ.
 
1990 онд Ирак [[Кувейт]] рүү довтлон эзэлсэнд Америк тэргүүтэй эвслийн хүчин Иракийг бөмбөгдөн Кувейтийг [[Персийн булангийн дайн|чөлөөлжээ]]. Иракийн шийт, курдын эсэргүүцлийг цагдаагийн хүчээр дарав. Хуссейн дарангуй удирдагч байсан бөгөөд химийн зэвсгийг хөгжүүлж босогч, эсэргүүцэгчдийн эсрэг хэрэглэжээ.
 
=== Курд, шийтийн Ирак ===
[[Зураг:US_Navy_031016-N-3236B-043_A_marine_patrols_the_streets_of_Al_Faw,_Iraq.jpg|thumb|left|200px|2003 он. Америкийн эргүүл]]
[[Зураг:Syria and Iraq 2014-onward War map.png|thumb|right|200px| 2016 оны 11 сар. Иргэний дайны газрын зураг. Ягаан (Иракийн төр засаг), саарал (Исламын улс), шар (курд)]]
2003 онд Америк тэргүүлсэн эвсэл Ирак руу дайрч Саддам Хуссейныг огцруулж, 2006 онд хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэгтэн гэж яллан цаазар аваачжээ. 2003-2011 онд Ирак Америк болон олон улсын энхийг сахиулах зэвсэгт хүчний хяналтанд байсан.
 
Иракийн шинэ төр засгийн өндөр албан тушаалд курд, шийтийн хүн томилогдож, араб хэл улсын албан ёсны хэл байсны дээр курд хэлийг нэмж мөн албан ёсны болгожээ. Иракийн Курдистан нутгийн өөртөө засах эрх нэмэгджээ.
 
Иракт суннит-шийтийн мөргөлдөөн байнга явагдаж, 2011 оны Сирийн иргэний дайны нөлөө 2014 оноос Иракт дайн болов. Суннит босогчид [[Исламын улс]] зэвсэгт бүлэглэлд нэгдэж [[Тикрит]], [[Мосул]], [[Фаллужа]] зэрэг томоохон хот бүхий умард нутгийг хяналтандаа байлган төр засгийн эсрэг байлдаж байна.
 
== Лавлах бичиг ==