Одиша: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
Хуудас үүсгэв: "{{Нутаг |нэр = {{PAGENAME}} |ямар_янзын_нутаг = Энэтхэг улсын засаг захиргааны хуваа..."
 
No edit summary
Мөр 26:
}}
 
'''Орисса''' ([[латин үсэг|лат-га.]] ''Orissa'', ''Odisha'') — [[Энэтхэг]] улсын харьяа, нутгийн төвддорнод эргээр оршдог '''[[муж]]'''.
 
155 мянган км² газар нутаг, 42 сая хүн амтай. Албан ёсны бөгөөд нутгийн хэл нь [[ори хэл|ори]].
 
== Газар зүй ==
[[Зураг:Shorea_robusta_in_ChhattisgarhOrissa State map.jpgsvg|thumb|left|180px|Мужийн сүлдНутгийн модхуваарь]]
ЧаттисгарОрисса нутаг [[Энэтхэгийн хойг]]ийн төв хэсэгтдорнод хэсэг, [[Бенгалын булан]]гийн эрэгт оршдог.
 
[[Мадяпрадеш]],Эргийн урт - 480 км. [[Махараштра]],Өрнө [[ТеланганаБенгал]], [[ОриссаЖарканд]], [[ЖаркандЧаттисгар]], [[УттарпрадешАндрапрадеш]] мужтай хиллэдэг.
 
Нутгийн дорнод хэсэг нам доор газар, бусад талаараа уулархаг. 31% ой.
Нутгийн өмнөд, умард хэсэг уултай, өндөрлөг, төв хэсэг үржил шимт тал байна. Умард зах [[Инд-Гангын нам доор газар|Инд-Гангын нам доор газрын]] хэсэг болно. Нутгийн 40% ой модоор хучигдсан.
 
Эрэг дагуу 1100 км² талбайт [[Чилика]] нуур тогтжээ.
[[Риханд]], [[Маханади]], [[Индравади]] зэрэг гол мөрөн, [[Читракот]], [[Амритдара]] хүрхрээтэй.
 
[[Субарнарека]], [[Рушикуля]], [[Маханади]] зэрэг гол мөрөн урсдаг.
 
Нутгийн хамгийн өндөр цэг нь [[Дорно Гат]] нурууны [[Деомали]] (1672 м) юм.
 
Зундаа 3025 °C - 4536 °C, өвөлдөө 015 °C - 2528 °C халуун байна. 6-10-р сард хур ихтэй.
 
== Хүн ам зүй ==
 
Орисса мужийн хүн амын 81% төрөлхийн ори хэлтэй. Бенгал, хинди, урдү, тэлүгү хэлтэн бас бий.
Чаттисгар хүний хөгжлийн илтгэлцүүр 0.358 байгаагаараа улсдаа сүүл мушгиж буй муж юм.
 
Хүн амын 7173.0% бичиг үсэгт тайлагдсан. Эрэгтэйд 81.482%, эмэгтэйд 60.664% байна. ХХИ нь 0.442 байгаа.
 
93.6% [[хиндү]], 2.8% [[христийн шашин|христ]], 2.2% [[лал]], бусад хэсэг сарна гэх мэт шүтлэгтэй.
Хотын хүн амын эзлэх хувь 20% буюу харьцангуй бага байна.
 
Нутгийнхан хинди хэлний чаттисгар аялгуугаар хэлэлцэнэ. [[Ори хэл|Ори]], [[тэлүгү хэл|тэлүгү]], марати хэлтэн мөн бий.
 
Хүн амын 93% [[хиндү]], 3% сарна, 2% [[лал]], 1% [[христийн шашин|христийн]] шашин шүтлэгтэй.
 
=== Хот суурин ===
Томоохон хот (2011 оны байдлаар):
* [[РайпурБубанесвар]] – 1837,010,087737 хүнтэй,
* [[БилайКаттак]] – 625606,697007,
* [[КорбаРауркела]] – 363552,210970.
 
== Түүх ==
Эрт үед энэ хавийг [[Калинга]] гэж нэрийдэж байсан. НТӨ 261 онд Маврын Ашока хаан Калингаг эзлэн авсан тухай дурджээ.
Эртний [[Рамаяна]] гэх мэт сурвалжид энэ хавийг Дакшинакосала гэж тэмдэглэжээ.
 
11-р зуунд [[Чола]] улсын мэдэлд оров. 16-18-р зуунд [[Марат улс]]ын мэдэлд байв.
 
1847 онд [[Британийн Энэтхэг]]ийн Төв мужийн Чаттисгар тойрог гэгдэж байсан.
 
Дундад зуунд Дорно Ганга, Гажапати, Их Могол, Бенгал зэрэг улсын харьяанд орж явав.
Энэтхэг улс тусгаар тогтносны дараа 1956 оны засаг захиргааны өөрчлөн байгуулалтаар [[Мадяпрадеш]] мужийн нутаг болжээ.
 
18-р зуунд Британийн колоничлолын мэдэлд орж, Бенгал муж, Мадрас мужид салангид хамаарч байв. 1903 оноос ори хэлтний өөрийн гэх муж байгуулах хөдөлгөөн өрнөсөн. 1912 онд Бихар-Орисса муж үүсэн байгуулагдсаны дараа хоёр хуваагдаж 1936 онд ори хэлтний Орисса муж дангаараа байгуулагджээ.
Чаттисгар мужийг салангид байлгахын төлөө 1920 оноос эхлэн тэмцэл хөдөлгөөн өрнөж байсан.
 
1947 онд Орисса муж тусгаар тогтносон Энэтхэгийн муж болсон.
2000 онд амжилтанд хүрч Мадяпрадеш мужаас 16 тойрог салган Чаттисгар муж үүсэн байгуулагджээ.
 
==Зураг ==
<gallery widths="170px" heights="130px">
Hathigumpha.JPG
Temple_Carvings_in_Malhar_Bilaspur_Chhattisgarh_2009.jpg
Irrawaddy dolphin-Orcaella brevirostris by 2eight.jpg
Swami_Vivekananda_Airport_Raipur.JPG
Kalinga_battlefield_daya_river_dhauli_hills.jpg
Healing_Flora_of_Kabirdham_District.jpg
Rath_Yatra_Puri_07-11027.jpg
Girls_students,_Chhattisgarh,_India.jpg
</gallery>