Монголчуудын Европ дахь байлдан дагуулалт: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Мөр 76:
===Мохи дахь тулалдаан===
[[200]] жилийн өмнөөс л Монголын дайчид,морьт цэргүүд [[Унгарыг]] булаан эзлэх дайныг явуулсан. Сонирхолтой нь Унгарын арми [[1241]] онд Монголын цэрэг дайчидтай төстэй цэрэг дайны зохион байгуулалттай том арми байлаа. Морьт цэргийн гол [[тактик]] гэнэт дайсныг гэнэдүүлэн дайрах байв. Хэдий тийм ч морьт цэрэг ялалтанд хүрч чадсан. Нөгөө нэг тактик нь цэргийн хүн хүч нуугдаж байгаад мэдэгдэлгүй гардан тулаанд орох, дайсны ар талд гарах тактик байв. Унгарчууд эдгээр тактикийг 11-р зуунд хэрэглэхээ больсон.
[[11]]-р зуунд Унгарын арми морьт цэргийн эсрэг Монголчуудын булаан эзлэх тактикийг их хэрэглэх болжээ. Унгарт Монголчууд галт бөмбөг дэлбэлэх, цэргүүдийг бөөнөөр нь устгах ажиллагааг их хэрэглэж байв. Унгарчуудад Монголын байлдан дагуулагчдын энэ арга айдас түгшүүртэй байв. [[Балканы]] тулаанд Унгарын [[Кутэн]] [[
[[1241]] онд Унгарын вант улс Феодалууд Европд [[Бербунд]] өв залгамжилж бүрэн эрх мэдлээ шилжүүлж газрын эзэнд цаг олгосон. [[1222]] оны хэрэг явдлаар [[Голдин Бүүл]], хаан [[Эндру]] бүрэн эрхийг олж нөхцөл байдлын улмаас хэрүүл тэмцэлтэй санал зөрчилдөөнтэй байв. [[4-р Вела]] хаан эрх мэдлийг авахыг хүсэж байвч хоорондоо санал зөрөлдөв. Ингээд улсаа таслан эрх мэдлээ тогтоов. Хаан [[Эндру]] Оросын хэргэм зэргийг хүртээн [[Волга]] голын эрэг дээр амьдарч байв. [[1237]] онд [[Жулианусын]] ноёрхол их байсан бөгөөд [[Вела]] хаан [[Бат]] хаан руу захиа илгээсэн. Энэ захианд Унгарын хаанд [[Бат]] хааныг бууж өгөхийг шаардаж сүйрлээ зогсоохыг хүссэн. [[Вила]] хариу авч чадаагүй бөгөөд [[2]] нууц захиа [[Унгарт]] хүргэгдсэн. Эхлээд [[1239]] онд [[
[[Вила]] өөрийн армиудыг нэгтгэн улс орондоо хамгаалалт тогтоож байлаа.
[[Пабын]] засаглалтай баруун Европд бүх зүйлээ асуудаг болохоор энэ хууль тустай байв. Гадаадын тусламж ирж ялангуяа [[Фредрик]], [[Австрийн]] гүнжээс туслаж тэр нь жижиг хэсгийг нэгтгэж , энэ хамгаалалтандаа, арми цэрэгтээ итгэлтэй байлаа. [[Унгарын]] иргэд [[Вилагийн]] төвлөрүүлсэн хүчийг улам нэгтгэж энэ нь хүч чадлаа олсоор байлаа.
Хэдий тийм ч Монголчууд үнэндээ аюултай байлаа. Унгарчууд бэлтгэл хангагдаж чадаагүй бөгөөд цэрэг дайчид хүн ам [[100]] гаруй жил тэмцэлдсээр байсан. Унгарчууд овог дайчдын толгойлогч цэргийн зохион байгуулалтын хувьд төстэй байсан юм. Унгарын арми [[60,000]] дайчидтай [[Мухын]] тулалдаанд асар мэдлэг, сахилга бат, зохион байгуулалттайгаар орсон. Гэвч тэд салангид үзэлтэй туршлагажаагүй байлаа. [[
==Дундад зууны үеийн Мохигийн тулаан==
Унгарын арми '''Хэрнид''' голын эрэг дээр [[1241]] оны [[4]] сарын [[10]]-нд буудалласан бөгөөд Монголын талд энэ нь ашигтай байв. Тулаанд хаан болон түүний хүүхдүүд зугтааснаар [[Унгар]] эзлэгдэв. Агуу уудам Унгарын тал нутаг [[Карбатын]] уулс [[Трансилваниа]] тэдний гарт оржээ. Монголын арми асар хурдацтайгаар амжилтаа давтсаар байсан бөгөөд ноёрхолоо тогтоож байв. Нэлээд газар нутгийг эзэлсэн хэдий ч хамгаалалтаа бэхжүүлж чадаагүй бөгөөд хүмүүс туслахгүй байв. Тэд ард түмний асар их эсэргүүцэлтэй тулгарч байсан бөгөөд [[Панноны]] баруун Европд зун намар эсэргүүцэж тулалдсаар байв. [[Данивт]] тулааныг үргэлжлүүлсэн [[Австрийн]] хил болон [[Адриатын]] тэнгис хүртэл булаан эзлэлтийг хийсэн бөгөөд [[Унгарчууд]] эзлэгдэх хүртлээ тэмцсээр л байсан. Энэ үед [[Корота]] [[1091]] онд эзлэгдсэн. Унгарчууд хааны нэр бүхий зоостой байв. [[Михиал Правдин]], [[Вайла]] [[Бат]] хаантай тэмцсэн боловч ялагдал хүлээсэн. Хүн амын [[20-40]] хувь нь үхэж үрэгдсэн бөгөөд Монголчууд Унгарт хяналтаа тогтоож чадсан. Мөн [[Фрхур]], [[Естергом]], [[Вэйсприм]], [[Тихани]], [[Гуюр]], [[Паннохалма]], [[Мөсөн]], [[Супрон]], [[Зала]], [[Локенхаус]], [[Братислав]], [[Нитра]], [[Комбром]], [[Филаков]] зэрэг хотуудад хяналтаа тогтоож чадлаа.Унгарын талаас гарын үсэг зурж ялагдлаа хүлээн зөвсөөрсөн ч [[4-р Вила]] хаан [[Жевиш]] түүний гэр бүл тэмцлээ далдуур үргэлжлүүлсэн. [[1242]] оны хавар [[Цагаадай]] хаан [[56]] насандаа нас барж түүний дараа ан гөрөө хийх болон архидалт их байлаа. Бат хаан болон түүний байлдан дагуулагчид [[Азид]] эргэн иржээ. Унгарчууд тэмцлээ үргэлжлүүлсээр, [[Монголчууд]] баруун Европоос зугтааж булаан эзлэлтээ зогсооход хүрсэн байлаа. Унгарын түүхчид Унгарын эсэргүүцэл Монголд жинхэнэ бодитоор баруун Европд хадгалагдсан байсан гэж үздэг. Хэдийгээр баруун Европын түүх судлаачид хэлмэрчилхээс татгалзсан байдаг ч [[Цагаадай]] хааны гэнэтийн үхэл рүү дайрах ёстой, мөн баруун Европоос зайлсхийдэг, бусад Европ [[Америкийн]] түүхчдээс Монголчууд чадвартай юу хэмээн асуусан байдаг. Унгарын Европын баруун руу дайралтаа үргэлжлүүлсэн. Тэдний стратеги нь хэвээр, хэрэглэх морины тоо, Европод байх байршлын утга зүй нь өгөгдсөн байдаг. Монголын дайралт [[Магярсд]] энгийн нэг сургамж болсон. Хэдийгээр Монголын хотоо тойрсон бэхлэлт, цайз зэрэг нь сүйрсэн байсан ч тэдний довтолгоо нь улам нэмэгдсээр, тэд өөрсдийн цайзаа улам бэхжүүлж барьсаар байлаа. Тэд бэхлэлтээ барихдаа зөвхөн эргэн тойрондоо биш хил хязгаараа тойруулан барьж байсан. [[13-14]] р зууны турш хааны хүчинд маш их газрыг эзлэн өөрсдийн цайзаа улам бэхжүүлсэн.
| |||