Усны инженерчлэл: Засвар хоорондын ялгаа

'''Усны инженерчлэл''' (мэргэжил: [[Усныусны барилга байгууламжийн инженер]]) нь [[Иргэнийиргэний инженерчлэл]]ийн (Манайдманайд барилгын инженер гэж нийтээр ойлгоно) нэг салбар бөгөөд [[шингэн]]тэй холбоотой бүхий л барилга байгууламж ялангуяа [[ус]]тай холбоотой ардыниргэний нийтлэг аж ахуйн инженерчлэлийн салбар юм. Энэ инженерчлэлийн онцлог нь хүндийн болон зохиомол хүчнээс улбаатай шингэний хөдөлгөөний зүй тогтол, үйлдлэлтэйүйлдэлтэй холбогдож байдаг. Энэ төрлийн [[иргэний инженерчлэл]]ээр мэргэшсэн усны инженерүүд нь ([[Усныусны барилга байгууламж]]ийн инженер) хүн ард, хот хөдөө, үйлдвэр аж ахуйг усаар хангах [[ус хангамжийн систем]], [[усан цахилгаан станц]], [[боомт]], хот суурин газрын [[үерийн хамгаалалт]],хөдөө аж ахуй тариалангийн [[услалтын систем]], хот суурингийн [[шүүрүүлэх систем]], [[боомт]], [[далан]], авто замын [[ус гаргуур]], [[суваг]], [[уст цэг]] буюу худаг гаргах тооцоолол, барилга байгууламжийн үйлдвэрлэлийг гардан хийдэг байна <ref>Cassidy, John J., Chaudhry, M. Hanif, and Roberson, John A. "Hydraulic Engineering", John Wiley & Sons, 1998</ref>. Орчин үед зарим улс оронд [[Хүрээлэнхүрээлэн буй орчны инженерчлэл]]ийн зарим асуудалтай холбогдон хөдөлмөрийн хүрээ өргөжин тэлж шинэ чиглэлийн нарийн мэргэжил үүсэжүүсч байна.

Усны инженерчлэл нь усыг (шингэн) хэрэглэх болон хэмжих, хуваарилах, шилжүүлэх, хянах, хамгаалах, хуримтлуулах зэрэг асуудлуудыг шингэний механикийн хууль томъёоллын хүрээнд шийдвэрлэх хэрэглээний шинжтэй үйл ажиллагаа юм. <ref name="Prasuhn, Alan L. 1987">Prasuhn, Alan L. ''Fundamentals of Hydraulic Engineering''. Holt, Rinehart, and Winston: New York, 1987.</ref> Усны инженерчлэлийн төслийг эхлүүлэхийн өмнө, хэр хэмжээний ус, ямар шинж чанартай усыг авч үзэх гэж байгаагаа сайн ойлгох хэрэгтэй. Хэрэв төслийн обьектобъект гол бол [[Усны барилга байгууламжийн инженер|Усныусны инженер]]үүд голын [[урсац]]аас гадна хагшаасны зөөгдлийг авч үзэх ба голын алльювийн хурдас (голын ёроол) болон усны урсгалын хоорондын хамаарлыг авч үзэх, угаагдал болон хуримтлал үүсэх процессыг судлах хэрэгтэй болно. <ref name="Prasuhn, Alan L. 1987"/>

Усны инженерчлэлийн үндсэн суурь шинжлэх ухаан нь [[шингэний механик]], шингэний урсгал [[гидравлик]], [[ус зүй]] буюу гидрологи, шингэний шинж чанар ([[физик]] ба [[хими]]), хөрс ба [[хатуу биеийн механик]], [[физик загварчлал]] гэх мэт байх ба орчин үеийн [[тооцонТооцон бодохбодоx арга|Тооцон бодоx арга]]-ууд хамаарагдана.

Энэ тэгшитгэлд хялбархан хувиргалт хийснээр шингэний [[даралтын өндөр]]-ийг гарган авч болно. ''p/&rho;g'' = ''y''. [[Даралт хэмжих]] үндсэн дөрвөн төрлийн багаж байх ба эдгээр нь [[пьезометр]], [[манометр]], дифференциал манометр, [[Боурданы багаж]] багтах ба зарим тохиолдолд нугалсан (налуу) манометрийг хэрэглэдэг. <ref name="Prasuhn, Alan L. 1987"/>

Прасухний хэлбэнхэлсэн үг:<br />

:''Умбуур биед түүний гадаргуу дээр даралт үйлчилж, шингэний даралтыг эсэргүүцсэн биетийн гадарга дээр нормаль чиглэлтэй тэнцүү хүч үйлчилдэг. Энэхүү харилцан үйлчлэл нь тэнцвэрт нөхцөл гэдгээрээ алдбартайалдартай. УмбууУмбуур болон живсэн биед шингэн ингэж үйлчлэх бол практикт шингэний даралтын маш олон жишээг боомтын дээд налуу, хаалт, хавтгай ба муруй гадаргуу дээр дарах даралтын хүч гэх мэтчилэн дурьдаж болно.''<ref name="Prasuhn, Alan L. 1987"/>

Шингэний механикт шингэнийг дуслын шингэн ба хий гэж хоёр ялган үздэг. Монгол хэлнээ дуслын шингэнийг шингэн гэж хэлж заншссанзаншсан юм. Тэгэхээр бодит шингэн ба идеаль (хийсвэр шингэн) шингэний хоорондын ялгаа нь идеаль шингэний урсгалд ''p''₁ = ''p''₂ ба бодит шингэний урсгалд ''p''₁ > ''p''₂ байх явдал юм. Идеаль шингэн нь үл шахагдах ба [[зургааралтзунгааралт]] байхгүй шинжтэй байна. Харин бодит шингэн нь зунгаараллтайзунгааралттай байна. Идеаль шингэн нь дэлхий дээр байхгүй ба судлаачдын санаанаасаа зохиосон шингэн юм. Өөрөөр хэлбэл шингэний гол хууль томъёолллыгтомъёоллыг гаргах, зарим бодолтыг хийхэд зунгааралтыг тооцох нь түвэгтэйтөвөгтэй байдаг учраас зунгааралтгүй шингэнийг авч үзэх шаардлагатай болдог.

[[Зунгааралт]]тай шингэний урсгалд [[шүргэх хүчдэл]] болон дотоод үрэлтийн хүч үргэлж үүсэжүүсч байдаг. Идеаль шингэний урсгалд эдгээр үзэгдэл нь ажиглагдахгүй.

Шингэний зунгааралт, урсгалын хэсгүүдэд нөлөөлсөнөөс болж урсгалын параметрүүдийн хуваарилалт тогтмол, тогтмол бус болж ирдэг. ЕрөнийдЕрөнхийд нь тогтмол байх урсгалыг [[Ламинарламинар урсгал]], тогтмол бус эмх замбраагүйзамбараагүй урсгалыг [[Турбуленттурбулент урсгал]] гэнэ.

==== Хязгаарын давхрагадавхарга ====

Шингэн урсахдаа ямар нэгэн байдлаар хатуу гадаргатай харьцаж байдаг. Шингэн ба хатуу гадаргын хоорондын харилцан үйлчлэлийг нарийн авч үзвэл 2 биетийн хооронд тодорхойлоход хэцүү нарийн урсгал явагдаж байдаг. Үүнийг шингэний механикт [[хязгаарын давхарга]] гэж нэрлэдэг. Энэ давхрагындавхаргын нөлөөлөл урсгалын шинж чанарт их нөлөөлдөг учир түүнийг нарийн судлах нь түүхэн дэх инженер судлаачдын гол асуудал болж байжээ. Анхандаа хязгаарын давхаргад зөвхөн ламинар үе оршин байдаг хэмжээн үзэж байсан бол 1980-аад оноос эхлэн турбулент болон ламинар үе аль аль нь оршин байна гэж үзжээ.<ref name="Finnemore">E. John Finnemore, Joseph Franzini "Fluid Mechanics with Engineering Applications",McGraw-Hill,2002</ref> Ямар шинж чанартай урсгал байх нь [[Рейнольдсын тоо]]ноос хамаардаг.<ref name="Prasuhn, Alan L. 1987"/>

Усны инженерүүдийн төсөл тооцоо хөдөлмөрийн гол сэдэвүүдсэдвүүд нь [[усны барилга байгууламж]]ийн тооцоо, төсөл боловсруулах, барьж байгуулах, бусад иргэний инженерчлэл болох [[тээврийн инженерчлэл]] болон [[геотехникийн инженерчлэл]]тэй хамтран ажиллах юм. Усны инженерүүд судлаачид, математикч, физикчдийн бий болгож бүтээсэн [[шингэний динамик]] ба [[шингэний механик]]ийн тэгшитгэл, илэрхийллүүд зөвхөн усны инженерчлэл гэлтгүй бусад иргэний инженерчлэлийн салбар ялангуяа барилгын салбар цаашлаад [[механик инженер|механик инженерчлэл]], [[Нисэхнисэх хүчний инженерчлэл|аэродинамик]] andболон төмөр замын evenинженерчлэлд trafficч engineersхамаатай.

Усны инженерчлэлийн эртний хэрэглээ нь [[Месопотам|Дундад Ази]] болон [[Эртний Египет|Африк]]т [[Усжуулалт|таримал услах]] зорилгоор голоос суваг шуудуу татаж талбайд түгээж байжээ. Хүн төрөлхтөн хэдэн мянган жилийн турш хоол хүнс усны хүртээлийн ажлуудыг хийж байсан олдворууд бий. Эртний гидравликийн машин болох [[water clock|усан цаг]] нь МЭӨ 2-р мянганы үед хэрэглэгдэж байжээ.<ref>Gascoigne, Bamber. “History of Clocks”. History World. From 2001, ongoing. http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=2322&HistoryID=ac08&gtrack=pthc</ref>. Мөн бусад усны хүндийн хүчний урсгалын нөлөөллийг таньж мэдсэний үндсэн дээр ашиглаж байсан жишээ болох эртний Персийн [[Qanat|Канатканат]] систем, үүнтэй ижил төстэй эртний хятадын [[TurpanТурпаны water system|Турпан усныусжуулалтын систем]] гэх мэт олон жишээ бий. <ref>"Qanats" Water History. From 2001, ongoing. http://www.waterhistory.org/histories/qanats/</ref>.

Эртний [[Хятад]]ад, усны инженерчлэл идэвхитэй хөгжиж байсан ба инженерүүд нь том хэмжээний суваг, боомт барьж усыг шилжүүлэх, тарайнтариан талбай услах, хот сууринг усаар хангах, улмаар усан онгоц, завины зам, хаалтуудыг барьж ашиглаж байсан нь уламжлал болон үлджээ. [[Шиншү Ао]] нь Хятадын анхны усны инженер хэмээн түүхэнд тэмдэглэгддэг. Хятадын өөр нэг чухал усны инженер бол [[Хсимэн Бао]] бөгөөд энэ хүний үеэс хятадад том хэмжээний услалтын системийг ашиглах туршлага үлдэж эхэлсэн [[Байлдаант улс]] (481&nbsp;МЭӨ-221&nbsp;МЭӨ) ба өдгөө хүртэл Хятададхятадад усны инженерийн нэр хүнд дээгүүрт тооцогддог байна. Хятадын дарга [[Ху Жинтао]] болсоноос хойш энэ салбарын бүтээн байгуулалт эрс нэмэгдсэн нь энэ хүн усны барилгын инженер байсантай холбоотой гэж үздэг ба тэрээр усны инженерийн зэргээ [[Чинхуа их сургууль]]д суралцаж авч байжээ.

[[Мегара]]гийн [[Еупалинос]] бол [[Эртний Грек]] ийн [[инженер]] байсан ба тэрээр МЭӨ 6-р зуунд [[Самос]]т [[Еупалиносийн туннелийгтуннел]]ийг барьсан нь усны болоод иргэний инженерчлэлийн маш чухал ололт байсан юм. Иргэний инженерчлэлийн талаас энэхүү туннелийн ач холбогдол нь газрыг ухах технологи, усны инженерчлэлийн талаас авч үзвэл усыг зохистой хурдтайгаар урсгах туннелийн хэвгийн тооцоо, бүхэлбүхэлд нь авч үзвэл 2 талаас ухаж байгаа туннелийн уулзварыг нарийн тооцоолсонд байсан юм.

Усны инженерчлэл [[Ромын эзэнт гүрэн|Ромын эзэнт гүрний]] үед Европтевропт өндөр түвшинд хөгжсөн байсан ба ялангуяа [[гүүрэн дамжуулга|гүүрэн дамжуулгийгдамжуулгыг]] барих засварлах, хотыг усаар хангах, ариутгах татуургын сүлжээг барих гэх мэтэд гарамгай байжээ.<ref name="Finnemore"/> Мөн уул уурхайд усны урсгалын хүчийг ашигласан [[гидромонитор]]-ийн эхний хувилбар ашиглагдаж хөрс чулуулгыг ухах угаах замаар [[gold|Алталт]] олборлон ихэс дээдсийг хангаж байсан энэхүү технологийг мөн ? (''hushing'') гэж нэрлэж байжээ.

15-р зуунд Африкт [[сомали]] нар [[Ажурын эзэнт гүрэн|Ажурын эзэнт гүрнийг]] байгуулсан ба энэ нь түүхэнд [[усны эзэнт гүрэн]] гэж тэмдэглэгдэжээтэмдэглэгджээ. Усны эзэнт гүрний үед Ажурын улс [Жубба гол|Жубба]], [[Шебеле гол]]ын [[усны нөөц]]өд монополь тогтоож байжээ. Тухайн үед усны инженерүүд маш олон [[чулуун худаг]], [[cусанусан сан]]г барьж ашиглаж байсаныбайсны заримыг нь одоо хүртэл хэрэглэж байна. Эрх баригчид [[хөдөө аж ахуй]]д [[татвар]]ын системийг тогтоож, энэ нь [[АфрикийнСомалийн эвэрхойг]] хэсэтхэсэгт 19-р зууныг дуустал хэрэглэгдсэн байна.<ref name="His 40">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=FlL2vE_qRQ8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |title=The History of Somalia |page=26 |date= |accessdate=2014-02-14}}</ref>

[[Исламын алтан үе]] гэж нэрлэгдэх муслимийн үед буюу 8-16-р зууны үед усны инженерчлэлийн ул мөр олсоор байна. Эдгээрээс хамгийн чухал нь '[[water management technological complex|Усныусны менежментийн комплекс технологи]]' гэж нэрлэгдсэн үйл ажиллагаа нь [[Исламын ногоон хувьсгал]]ын төв нь байсан ба,<ref name=Burke-174>{{citation|author=Edmund Burke|title=Islam at the Center: Technological Complexes and the Roots of Modernity|journal=[[Journal of World History]]|volume=20|issue=2|date=June 2009|publisher=[[University of Hawaii Press]]|doi=10.1353/jwh.0.0045|pages=165–186 [174]}}</ref> энэ нь өргөжсөнөөр орчин үеийн технологийн суурь болж өгчээ.<ref>{{citation|author=Edmund Burke|title=Islam at the Center: Technological Complexes and the Roots of Modernity|journal=[[Journal of World History]]|volume=20|issue=2|date=June 2009|publisher=[[University of Hawaii Press]]|doi=10.1353/jwh.0.0045|pages=165–186 [168]}}</ref>.

Монголчуудын хувьд 13-р зууны үеэс буюу [[Хар хорумХорум]] хот бий болсон цагаас эхлэн усны инженерчлэлийн түүх эхэлсэн гэж үздэг боловч Ховдын Булган голын эрэгт МЭӨ 13-р зуунд тариалан эрхэлж байсан ул мөр байдаг юм байна. 13-р зууны монголд бүтээгч хүмүүсийг нийтэд нь дархан гэж нэрлэдэг байсан ба уг дархчуул [[мөнгөн мод]]ыг бүтээсэн нь усны инженерийн тухайн үеийн том ололт байсан юм. Мөнгөн модноос гарах 3-н төрлийг идээг 200-300м-ийн цаана газар доор байрлуулсан [[шахуурга]]ны тусламжтайгаар бүрээн дуугаардуунаар, хоолойгоор дамжуулан шахдаг байжээ. Мөн [[Юань улс]]ын үед Бээжин хотыг усаар хангах том төслийг Монголын хаад санаачлан үйлдэж байжээ. Үүнээс эрт үед МЭӨ8МЭӨ 8-9-р зуунд [[Уйгурын хаант улс]] [[Хар балгас]] хотыг байгуулж байсан ба түүнийг [[Хануй гол]]оос ус татаж хангаж байсан сувгийн ул мөр олдсон байна.

Усны инженерчлэлийн үүрэг, судлагдахуун нь эртний үеэс өнөөг хүртэл онц гойд өөрчлөгдөөгүй юм. Шингэн өөрийн хүндийн хүчний урсгалаар шилжиж, шилжих боломжгүй газар [[механик энерги]] ашиглан шахах [[насос|шахуурга]] зэрэг зохион бүтээгдсэн ба шахуурга нь усыг шилжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн хэвээр байна. Жишээлбэл [[Виллиам Мүлхолд]]ийн нөлөөгөөр хязгаарлагдмал усны нөөцтэй газар босож буй [[Лос-Анжелес]] хотын ойролцоох орчинд усыг шилжүүлэн, гадаргын усыг хуримтлуулан ашигласан байна. Ингээд Лос Анжелес дэлхийн томоохон хот, бизнесийн төв болоход хүндрэл байхгүй болсон байна. Гэх мэт олон хотуудын ус хангамжийн зөв зохистой шийдлийг харж болно. КалепорниаКалифорни мөн л усны зөв менежментийг хөтлөж усны нөөцийг бий болгосоноороо газар тариаланг хөгжүүлсан төв бүс болж чадсан байна. [[California|КалепорниаКалифорни]]гийнйн зарим туршлагаас судлавал [[Тиннесэнийн хээр газрын удирдлага]](TVA) хэмээх байгууллага голуудад үеийн менежмент хийх, боомт барьж хямд эрчим хүчийг үйлдвэрлэх болсоноор үйлдвэржилт даган тухайн бүс нутагт хөгжсөн байна.

[[Леонардо Да Винчи]] (1452–1519) урлаг уран сайханаассайхнаас гадна гидравлик, шингэний механикийн туршилт судалгаа эрдмийн ажлыг өргөнөөр хийдэг байжээ. Түүний нэгэн сургааль нь "''«Усыг судлахдаа эхлээд ямагт туршлагад суурилах хэрэгтэй"»'' гэж сургасан нь орчин үеийн судлаачдын бодолд үргэлж байдаг. [[Исаак Нюьтон]] (1642–1727) нь амьд ахуйдаа хөдөлгөөний хууль, зунгааралтын хууль, шингэний механикийн тооцоолол гэх мэт үнэтэй хувь нэмэрүүдийгнэмрүүдийг оруулсан байна. Нюьтоны хөдөлгөөний тухай хуулийг ашиглан 18-р зуунд математикчид маш олон үрэлтгүй урсгалын математик шийдлийг гаргажээ. Гэвч байгаль дээрх урсгалд зонихолохзонхилох хүч нь хүндийн ба үрэлтийн хүч байдаг учир 17-18-р зууны инженерүүд туршилт судалгааны ажлуудыг гүйцэтгэн үрэлтэт урсгалын хагас туршилтын томъёо, [[түрэлтийн алдагдал]]ыг тодорхойлсоноор орчин үеийн гидравликийн суурь батжижээбатажсан байна.<ref name="Finnemore"/>

19-р зууны сүүлч үед гидравликийн шинжлэх ухаанд хэд хэдэн [[хэмжээсгүй тоо]]нууд бий болж, энэ нь улмаар [[хэмжээсийн анализ]] хийх, турбулент хөдөлгөөний үндсийг тайлах, туршилт онолыг хослуулахад дэвшилт болж өгсөн байна. 1904 онд [[Людвик Прантдл]] анхы өгүүллээ хэвлүүлж, энэхүү хэвлэлдээ хязгаарын давхрагындавхаргын бага зургааралттайзунгааралттай урсгал нь 2 хэсэгт хуваагдах ба эхнийх нь зунгааралт-зонхилсон урсгал ба энэ нь хатуу гадаргын орчимд хязгаарын давхрагыгдавхаргыг үүсгэдэг. Нөгөөх нь идэвхит зунгааралтгүй урсгал нь дээрх бүсийн гадна талд байдагыгбайдгыг онцгой туршилтан дээрээ илрүүлжээ. Энэ нь олон прадокс шинж чанарыг тайлбарлахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн ба илүү түвэгтэй шингэний процессуудыг судлах боломжыг олгосон гэдэг. ГэсэнчГэсэн ч өдийг хүртэл байгалийн турбулент урсгалын мөн чанарыг гүйцэт нээж амжаагүй ба 1970-аад он хүртэл туршилт судалгаа хосолсон олон үнэтэй судалгааны үр дүнгүүд гарчээ.<ref>Fluid Mechanics</ref>

Орчин үеийн Усныусны инженерүүд [[Компьютерт суурилсан ТөслөлтCAD]]-н (КАД) -ынКомпьютерт суурилсан төслөлт) хандлагад шилжиж байна. Өөрөөр хэлбэл 1970 оноос хойш компьютерийн усны инженерийн төсөл судалгаанд гүйцэтгэх үүрэг ихэсч тусдаа [[Тооцонтооцон бодох шингэний динамик]] гэсэн судалгааны 3 дахь шинэ хандлага гарч иржээ. Мөн усны урсгал, үерийн үзэгдлийг урьдчилан прогрозлохмэдээлэх [[globalGPS байршил positioningтогтоох systemсистем|GPS]] зураглалтай төсөл хөтөлбөр холбогдох, лазерт суурилсан хэмжилт, геодезийн хайгуульхайгуул, усны барилга байгууламжийн судалгааны автоматжилт өргөн цар хүрээг тэлж хөгжиж байна.

Усны барилгын салбар анх 1963 онд [[Монгол улсын их сургууль|МУИС]]—ийн бүрэлдэхүүнд Барилгын инженерийн факультетийн харъяандхарьяанд “Гидроинженерийн салбар” нэртэйгээр байгуулагджээ. 1969 онд мэргэжлийн тэнхим байгуулагдаж гидроинженер, сантехникийн салбаруудыг хариуцах болов. 1970 оноос ЮНЕСКО болон Монголын усны аж ахуйн байгууллагын хүч хөрөнгөөр инженерийн ба ерөнхий гидравлик, насос, гидротехникийн барилгын лаборатори, мелиораци, гидрометрийн кабинетууд байгуулагдаж сургалтын материаллаг бааз бэхжиж эхлэв.

Тус тэнхимд гавьяат усжуулагч, проф, Ph.D [[Н.Должинжав]], техникийн шинжлэх ухааны анхны доктор [[Ж.Чогдон]], доктор [[Ц.Басанжав]], ахмад багш [[Б.Жамбалдорж]], [[Г.Нансалмаа]], [[Г.Тэгшжаргал]], [[Н.Чагнаа]] нар ажиллаж байсан бөгөөд 1994 оныг хүртэл гидромелиораци, гидроинженер гэсэн хоёр мэргэжлээр боловсон хүчин бэлтгэж ирэв. Энэ их үйлсэд авьяас билэг мэдлэг чадвараа харамгүй зориулж ирсэн ахмад үеийн олон багш нарыг дурьдвал: [[Д.Дамдиндорж]], профессор Ph.D Н.Должинжав, хүндэт профессор Г.Нансалмаа, Sc.D хүндэт профессор Ж.Чогдон, Ph.D [[Ц.Сосорбарам]], мөн хуучнаар ЗХУ-аас уригдан ирж ажиллаж байсан Моис П.П, доктор профессор Животовский Б.А, кандидат Носков Б.Д, кандидат Гурев.А.П, Назоренко К.Н, Ярославский З.Я нар юм.

Усны барилгын (Инженерчлэлинженерчлэл) салбар өнгөрсөн түүхэн хугацаанд хөдөө аж ахуйн усан хангамж, бэлчээр усжуулалт, усны барилга байгууламж, усны нөөц экологи болон усан цахилгаан станцын барилга мэргэжлээр нийт 800 гаруй дээд боловсролтой мэргэжилтэн бэлтгэсэн байна.

2002 оноос [[Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль|ШУТИС]] шинэ зохион байгуулалтад орсноор тус тэнхим нь Барилгынбарилгын инженер, Архитектурынархитектурын сургуулийн «Гидравлик, усны барилга байгууламжийн баг» болон зохион байгуулагдаж, тэргүүлэх профессор, Ph.D [[М.Дугармаа]], дэд профессор, Ph.D [[Ш.Даваажамц]], Ph.D [[Я.Туул]], ахлах багш [[П.Болд]], ахлах багш [[Н.Насанбаяр]], багш [[С.Баасансүрэн]], багш [[Ц.Алтанцэцэг]], сургалтын инженер [[Н.Болдбаатар]], багш [[Б.Аюурзана]], хичээлийн туслах ажилтан [[Л.Болдмаа]] нарын бүрэлдэхүүнтэй, 130 гаруй оюутантайгаар ажиллаж байна.

===Сургалтын материаллаг базынбаазын бэхжилтийн талаар===

2008 оноос Английнанглийн TQ болон Armfield үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжөөр гидравликийн ба инженерийн гидравликийн лаборатори, Германыгерманы Grundfos фермийн тоног төхөөрөмжөөр насосны, мэргэжлийн байгууллагын тусламжтайгаар хөрсний ус-физикийн лабораторуудыг байгуулж сургалтанд ашиглаж байна.

;Мэргэжлийн тодорхойлолт

:[[Усны барилга байгууламж]]: Усны түрэлт болон урсацыг тохируулах, дамжуулах, хуваарилах, түгээх, ариутгах, цэвэрлэх, түүний чанарыг сайжруулах, газрын доорхи ус олборлох, усны эрчим хүч ашиглах, усны гамшигаас хамгаалах зэрэг усны барилга байгууламжийг барих, ашиглах, чиглэлээр барилгын, ашиглалтын, хяналтын инженерээр ажиллах бакалавр, усны барилга байгууламжийн зураг төсөл зохиох, эрмдэмэрдэм шинжилгээ, сургалт, судалгааны ажил явуулах магистр зэрэгтэй мэргэжилтэнг тус тус бэлтгэж байна.

Усны барилга байгууламжийн магистрын зэрэгтэй төгсөгч нь мэргэжлээ онол практикийн өндөр түвшинд эзэмшсэн ёс суртахууны соёлтой, зохион байгуулах чадвартай, нэгээс хоёр гадаад хэлийг чөлөөтэй эзэмшсэн, мэдлэг мэргэжлээ байнга дээшлүүлж байдаг мэргэжилтэн байх бөгөөд усны барилга байгууламжийн зураг төсөл зохиох, төсөл боловсруулах, багшлах, сургалт, судлагаасудалгаа шинжилгээний ажил явуулах мэдлэг чадварыг эзэмшсэн байна.

==Дэлгэрүүлж мэдэхунших==

==ГадаадЦахим холбоос==

[[Category:Усны нөөцийн менежмэнтменежмент]]