11:42, 17 Гуравдугаар сар 2016-ий байдлаарх засвар засварлах EmausBot (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 24,319 edits б Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q101828 ← Өмнөх өөрчлөлт		07:40, 11 Есдүгээр сар 2016-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах MongolWiki (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 33,756 edits No edit summary Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: {{Ард түмэн Айнучууд нь [[Курилийн арлууд]] [[Японы]] арлуудын ихэнхи хэсэгт суурьшиж байсан уугуул ард түмэн юм. Одоогийн япончууд айнучуудаас хожуу тус аралд нүүн ирж хэдэн мянган жилийн турш аажим аажимаар тэднийг түрэн уусгасаар Японы арлуудыг бүхэлд нь эзэлжээ. Айнучууд нь [[Зүүн Өмнөд Ази]] дахь [[Папуа-Шинэ Гвиней\|папуа]]чуудтай адилхан австралоид төрхтэй (афирикчуудтай төстэй) хүмүүс бөгөөд япончуудтай холилдсоны улмаас нилээд хэсэг нь япон хүн шиг харагдах болжээ. \|нэр_анги = Айнү ястан <br> アィヌ \|зураг = [[Файл:AinuGroup.JPG\|center\|265px]] \|тайлбар = \|улстай_үндэстэн = \|бичгийн_нэр = олон тоо — '''айнүчүүд'''<br>бусад нэр — '''айну''' \|нутаг_орон = Нийт — '''25,000–200,000''' (тооцоо). Үүнээс:<br> * {{JPN}} — 25,000–200,000 * {{RUS}} — 109–1,000 \|хэл_бичиг = анх [[айнү хэл]], одоо [[япон хэл\|япон]], [[орос хэл\|орос хэл]] \|шүтлэг = онго шүтээн, будда, христийн <br>шашин, шашингүй байдал \|хэл_угсаа = \|ойр_төрөл = [[рюкю]], [[япон үндэстэн]] \|дотроо = }} '''А́йнү''' (олон тоонд '''айнүчүүд''') — [[Япон]]ы хойд хэсэг, [[Орос]]ын Камчаткын хязгаарын уугуул '''[[ард түмэн]]'''. ~~2010 оны бүртгэлээр 200,000 айну хүн Японд, [[Оросын ард түмэн\|109]] хүн Орост байна.~~ == Газар зүй == ~~Япон дахь үндэсний цөөнхи айну, [[рюкю]] арлын хүмүүс Японоос салж тусгаар тогтохын төлөө тэмцдэг байна.~~ [[Зураг:Historical_expanse_of_the_Ainu.svg\|thumb\|left\|Уламжлалт айнү нутаг]] [[Зураг:Map_of_Ainu_in_Hokkaido.svg\|thumb\|left\|Өнөөгийн айнү нутаг]] Айнүчүүд Япон улсын [[Хоккайдо]] арал, [[Хоншүү]] арлын умард хэсэг, Оросын [[Сахалин]] арал, [[Курилын арлууд]], [[Камчаткын хойг]]т оршин сууж байв. 1897 оны [[Оросын эзэнт гүрэн\|Оросын эзэнт гүрний]] хүн амын тооллогод 1446 хүн [[айнү хэл]]ийг төрөлх хэлээ хэмээн бүртгүүлсэн бөгөөд 1434 нь Сахалинд байв. 1904-1905 оны [[Орос-Японы дайн]]ы дараа Сахалины өмнөд хагасыг [[Японы эзэнт гүрэн\|Япон]] эзэлсэн бол [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы дараа Сахалиныг [[Зөвлөлт Холбоот Улс\|Зөвлөлт]] авахад айнү хүмүүс Япон руу нүүцгээжээ. Орос, Зөвлөлтөд байсан айнүчүүд «япон» гэгдэн хэлмэгдэх аюулаас зайлсхийж слав нэр авдаг болсон ба 1960-аад оны Яманакогийн гэр бүлээс хойш Орост айнү айл байхгүй болсон. Өдгөө өөр ястан үндэстэнтэй гэр бүл болсон айнү хүн Камчаткын хойг, Курилын арлуудад 100 гаран тоогоор байна. Японы хүн амын тооллогоор өдгөө 25,000 айнү хүн байна. Хоккайдогийн өмнөд, дорнод эргээр голдуу оршин сууж байна. Япончуудтай гэрлэх болсоноор үндсэн соёл нь японоос ялгагдахгүй болжээ. == Уг гарвал == [[Зураг:AinuManStilflied.JPG\|thumb\|160px\|left\|1880 оны айнү эр]] [[Зураг:Mongoloid Australoid Negrito Asia Distribution of Asian peoples Sinodont Sundadont.GIF\|160px\|thumb\|Уг удмын бүлэг]] Өмнөх зуудын айнү хүн [[япон үндэстэн\|япон үндэстнээс]] өөр дүр төрхтэй буюу илүү [[кавказ төрх]]тэй, үс сахалтай ихтэй байжээ. Япон үндэстэн Японд тархан суухаас өмнө цөөн тоот айнүчүүд нь [[Дорно Өмнө Ази]]йнхан шиг [[негр төрх\|негр төрхтэй]] байсан бөгөөд Японы хойд хэсэгт оршин сууж байгаад НТӨ 3-р зуунаас хойш ямато буюу олон тооны япончуудад шахагджээ гэж үздэг. Орчин үеийн 51 айнү хүнээс генийн шинжилгээ авахад 21% Y, 18% D, 16% М7, 16% G1 гаплогрупп илэрчээ. == Түүх == [[Зураг:AinuSan.jpg\|thumb\|160px\|left\|2003 он. Уламжлалт хувцастай айнү]] Түүхийн хуудаснаа бичигдсэнээр Юань улсын харьяат нивхийг айнүчүүд 1264 онд халдан довтолж байв. 13-р зуунд япон болон Эзочийн (өнөөгийн Хоккайдо) айнүчүүд харилцаа холбоотой байв. Айнү нь анчин гөрөөчин, загасчин байдлаар амьдардаг, байгалийн үзэгдлийг шүтдэг байлаа. Мүромачийн үед (1336–1573) япон айнү хоёрын дайн явагдаж байв. Японд захирагдахгүй гэсэн айнүгийн Кошамайны толгойлсон 1456 оны цуст бослогыг японы Такэда Нобүхиро даран устгажээ. Эдогийн үед (1601–1868) айнүчүүд Хоккайдог эзэмшиж байсан ба Японтой арилжаа худалдаа хийдэг байв. Токугава шогүны итгэмжилсэнээр Мацүмаэ овогтон айнүтэй хийх худалдааны эрхийг авч айнүтай харьцаж байв. Мэйжийн хувьсгалын дараа Японы эрхэнд орохоос эсрэг тэмцсэн айнү Шакушайн бослого (1669–1672) гарч байв. 1789 онд мөн Мэнаши-Күнаширт тулалдаж байв. 18-р зуунд 80000 айнү хүн байсан бол 1868 онд Хоккайдод 15000, Сахалинд 2000, Курилын арлуудад 100 гаруй байв. [[Зураг:PSM V33 D514 Ainu houses.jpg\|thumb\|160px\|right\|1888 он. Айнү сууц.]] 1869 онд Мэйжийн төр засаг Эзог Хоккайдо гэж нэрийдэж, айнүгийн нутгийн хураан, айнү хэлийг хориглож, загасчлах, ан агнахыг хоригложээ. Айнүчүүд япон айлд зарцлагдах болсон ба хир, нян, халдварт өвчин тээгч байв. Үүнээс хойш айнүчүүд япон соёл, өрнөдийн маягийн аж үйлдвэржилтэд аргагүй автжээ. 1899 онд Японы төр засгаас айнү хүнийг Японы иргэн болгожээ. Айнү хэлээ гээж, япон хэлтэй болж, япон овог нэртэй болов. ==Зураг== <gallery> widths="180px" heights="140px"> File:Yamato en.png\|НТ 250-538 он. Ямато улс (япон), Эмиши (айнү) хоёр Японыг таллан хувааж байв. ~~File:AinuManStilflied.JPG\|Айну хүн 1880 он~~ File:AinuBearSacrificeCirca1870.jpg\|1870 он. Найр ёслол.▼ ~~File:Historical expanse of the Ainu.svg\|Айнучуу эрт цагт Японы ихэнхи хэсэгт суурьшиж байв~~ Oki_Ainu_Dub_Band_at_tff.Rudolstadt_2007.jpg\|Айнү хамтлаг. 2007 он. File:Yamato en.png\|Японы Ямато улс МЭ 250-538 он. Одоогийн япончууд арлын өмнө хэсгээс айнучуудын нутгийг аажимаар эзэлжээ. ▲File:AinuBearSacrificeCirca1870.jpg\|1870 он </gallery>

Айнү: Засвар хоорондын ялгаа