|
[[Файл:Gutenberg Bible.jpg|thumbnail|200px|[[Гутенберг|Гутенбергийн]] Библи, анхны хэвлэмэл Библи]]
'''Библи''' нь [[Иудей]]чууд ба [[Христийн шашин|Христэд Итгэгчидийн]] хувьд ЕртөнцийнБүтээгч Эзэн буюу БурханыТэнгэрбурханы хүн төрөлхтөнд дамжуулсан үг бөгөөд дан ганц цул ном биш номуудын цуглуулга юм. Библийн хамгийн эхний ном нь МЭӨ 1400 оны үед, хамгийн сүүлийн ном нь МЭ 100 оноос өмнө, нийтдээ 1500 жилийн хугацаанд 40 гаруй хүмүүсийн гараар бичигджээ.
== Нэрний гарал ==
[[Неби'им]] гэдэг нь [[эш үзүүлэгч]]ид, [[зөнч]]ид, [[Бурхан]]ы үгийг дамжуулагчид гэсэн утгатай үг бөгөөд ерөнхийдөө бол [[зөгнөл]]ийн номууд юм.
[[Кетуб'им]] гэдэг нь бичээсүүд гэсэн утгатай үг бөгөөд түүх, дуу, шүлэг гэх мэтээр утга зохиолын олон төрлөөр бичигдсэн байна.
[[Еврей]]чүүд [[Вавилон]]чуудын нутагт цөллөгдөх үед тэдний дунд [[арамей хэл]] дэлгэрсэн. Учир нь [[арамей хэл]] бол тухайн үеийн --[[Вавилон]], [[Ойрхи Дорнод]]ын албан ёсны [[хэл]] байсан байна. Тэр үед бичигдсэн Ариун Библийн хэсгүүд буюу [[Даниел ном]], [[Езра ном]]ын нэлээд хэсэг [[Иеремиа ном]]ын нэг ишлэл [[арамей хэл]] дээр бичигдсэн байдаг.
[[Шинэ Гэрээ]]ний хувьд анх бичигдсэн хэл нь [[койне грек хэл]] буюу хар ярианы [[грек хэл дээр]] анх бичигдсэн.
* Танах библиБибли (Мазор) Массорах буюу өв уламжлал, гар дамжсан гэх еврей үгнээс гаралтай. Учир нь бичээч нар нь цуцахыг үл мэдэн бичээсийн уламжлагдсан утгыг хадгалахыг тулд ажилдагажилладаг байв. Эртний болон ховор үгс нь анхны эх бичигтээ эгшгийн тэмдэглэгээ байхгүй болон бусад үсгийн бичигдэх байдалтай холбоотойгоор гээгдсэн байдаг. Энэхүү эх бичвэр нь 3 хэсгээс бүрдэнэ. (1) Эхний 5 ном буюу [[Торах]] ("Заах" эсвэл "Хууль") - Израиль үндэстэний гарал үүсэл, дагаж мөрдвөл зохих хууль зэргийг багтаасан номууд. (2) [[Нэви'им]] ("Мэргэд") - Израилийн түүх, аж байдлын талаар дурддаг номууд. (3) [[Кэтувим]] ("Бичигч") - [[Шүлэг]] найраг, [[гүн ухаан]], [[амьдрах ухаан]] зэргийг дурддаг номууд юм. [[Дуулал]], [[Иов]] гээд нэлээн хэдэн ном орно.[[Танах]] (Мазор) эх бичвэрийг МЭ 4-р зууны үед [[Грек]] хэлнээ орчуулан хөрвүүлсэн.
* Септуагинт бол [[еврей хэл]] дээр бичигдсэн [[Хуучин Гэрээ]] ба МЭӨ 300 оны орчим [[Александр]]т амьдарч байсан грек хэлтэй иудей судлаач [[грек хэл]]нээ орчуулсан хувилбар. Энэ нэр нь [[латин]]аар далын тооноос гаралтай, учир нь [[Еврей]] библийгБиблийг грек хэлнээ орчуулахад далан судлаач оролцсон хэмээн уламжлагдсан яриа байдаг ажээ. Түүнийг LXX гэж тэмдэглэдэг нь [[Ром тоо]]гооор 70-н тооны тэмдэглэгээ юм.
* Самари Пентатух нь Самаричуудын (Израилийн хойд хэсэгт амьдарч байсан иудей гаралтай харь хүмүүс) хадгалж үлдсэн Хуучин Гэрээний эхний 5 номын эртний хувилбар. Гар бичмэлүүдийн хувилбарууд нь [[Вавилон]]ы булаан эзлэлтийн өмнө нийтийн хэрэглээнд байсан эртний [[еврей]] болон Фойнихийн бичигтэй төстэй үсэгнүүдтэй. Энэхүү эх бичвэр нь МЭӨ 600-700 оны үед бичигдсэн.
* Вулгат бол МЭ 400 оны үед Жеромын гаргасан [[Латин хэл]] дээрх стандарт Библи. МЭ 200-аад оны үед нийтийн хэрэглээний хэл грек хэлнээс [[латин хэл]] уруу шилжсэн юм. Олон нийтийн хүртээл болгохын тулд энэхүү эх бичгийг бий болгох шаардлага урган гарсан.
== Орчин цагийн Библи ==
[[Христийн шашин|ХристИтгэлт]] библиАриун Библи нь 2 хэсгээс бүрдэнэ. Эхний хэсгийг [[Хуучин гэрээ]] гэдэг бөгөөд нийт 3946 номоос бүрдэнэ. Харин удаах хэсгийг [[Шинэ гэрээ]] гэх ба 27 номоос бүрдэнэ. Шинэ гэрээний эхний 4 номыг [[Дөрвөн дагалдагчийн бичсэн Сайн Мэдээ|Сайн мэдээний дөрвөн ном]] гэдэг бөгөөд [[Есүс Христ|Христийн]] амьдрал, сургаал, [[Христ]] итгэлийн талаар өгүүлдэг. [[ХристИтгэлт]] библи-дАриун Библид Еврей библийнБиблийн ихэнх хэсгийг багтаасан боловч бага зэргийн ондоо зүйлүүд бий.
== Библийн хөрвүүлэгорчуулга ==
[[Файл:1631 KJV New Testament titlepage.jpg|thumb|1631 он. KJV хувилбарын Шинэ Гэрээ хэсгийн нүүр]]
Ариун Библийн маш олон хөрвүүлгүүд байдаг бөгөөд эх бичвэрүүдийг орчин цагийн хэлэнд хөрвүүлсэн судруудыг ийнхүү нэрлэдэг. Хамгийн анхны хөрвүүлэгорчуулга 4-рIV зуунд эхэлсэн бол түүнээс хойш латин, англи зэрэг хэл үрүүрүү хөрвүүлж эхэлсэн. Тэрэн дундаасЭдгээрээс англи хэлээрх хөрвүүлэг хамгийн их тархсан байдаг ба NewЖеймс KingХааны JamesШинэ Version (NKJV)Хувилбар, NewОлон InternationalУлсын VersionШинэ (NIV), New English Bible, Message, Good Newsхувилбар гэх мэт олон хөрвүүлэг хувилбарууд байдаг. Үүнээс голчлон баримталдаг нь New King James Version (NKJV) ба New International Versionорчуулга (NIV)түгээмэл болноашиглагддаг.
* NewЖеймс KingХааны JamesШинэ VersionХувилбар - AV/KJV хувилбарын өгүүлбэрийн бүтцийг хэвээр хадгалсан ч үг хэллэгийг нь орчин үеийнхтэй нийцүүлэн орчуулсан Америк хувилбар.
* NewОлон InternationalУлсын VersionШинэ Хувилбар - Хэлний үнэ цэнийг эх бичвэрийн үнэн зөв байдалтай хослуулахыг зорьсон. Эх хувилбаруудаас (Америкчуудын гаргасан) гадна Англичилсанангличилсан хувилбар болон Британибритани хувилбар (эр, эм хүйсийг ерөнхийлөн нэрлэсэн) гэж бий.
* NewШинэ EnglishАнгли Библи - 1960 онд Английн хэсэг эрдэмтдийн орчуулсан, орчин үеийн үг хэллэг бүхий хувилбар. Үг хэллэг ба бичлэгийн хэлбэр нь албаны бөгөөд оюунлаг шинжтэй. Энэ нь орчуулагчид нь эрдэм боловсролтой хүмүүс байсныг илтгэн харуулдаг байнагэж үздэг.
* MessageМэдээний Библи- Еюган Петерсон гэдэг хүний гаргасан өөрчилсөн гэхээсээ илүү тайлбарласан хувилбар. Эх хэллэгийнх нь оронд орчин үеийн зүйрлэл, үзэл санаа болон үгэн наадгайг илүү түлхүү хэрэглэсэн.
* GoodСайн NewsМэдээний Библи - Англи хэлийг хоёрдогч хэлээ болгосон хүмүүст илүү тохиромжтой хэлбэрээр бичигдсэн орчин үеийн, уншихад дөхөм англи хэлний хувилбар. Үүнд дэлхий даяарх англи хэлээр уншдаг хүмүүсийн дийлэнхийн мэддэг энгийн үг хэллэгийг хэрэглэхийг чармайсан. Мэргэжлийн болон ярианы үг хэллэг хэрэглэхээс зайлсзайлсхийсэн өөрөөр хийсэнхэлбэл хялбархялбаршуулсан хувилбар юм.
== Мөн үзэх ==
| 