Хэрэйд: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
[[Зураг:Mongol Empire c.1207.png|thumb]]
{{Загвар:Монголын түүх}}
'''Хэрэйд''' НТӨ III зуун Хүннү улсын үед Хүннү болон Сянби хоёрын дундаас үүссэн хэлүнь гэдэг хүчирхэг аймаг байсан нь хэрэйдын өвөг байж магадгүй гэж зарим судлаачид үздэг. Тэдний шүтлэг нь Хэрээ байсан бөгөөд хожим нь омог отгын нэр болон өөрчилөгдсөн байна.
'''Хэрэйд''' маш эртний аймаг бөгөөд Хүннү улсын үе нэгэн хүчирхэг аймаг байсан байна. Хүннү болон Сянби хоёрын дундаас үүссэн гэдэг бөгөөд тэдний шүтлэг нь Хэрээ байсан бөгөөд хожим нь омог отгын нэр болон өөрчилөгдсөн байна. НТӨ III зууны үед Хэлүнь гэдэг аймаг байсан хожмын хэрэйдын өвөг болсон гэж үздэг. Хожим нь XII зууны үед нэлээд хуваагдмал байдалтай байсан байна. Нэг хэсэг нь Хэрэйдийн ханлиг улсад, үлдсэн нь Язгуурын Монгол аймгийн бүрдэхүүнд, нөгөө хэсэг нь Зүрчин болон Кидан улсын харьяaнд орж байсан байна. Хэрэйдийн ханлиг нь [[Орхон гол|Орхон]], [[Хэрлэн гол]]уудын хооронд, [[Найман]]ы зүүн талд нутаглаж байсан бөгөөд ханы орд өргөө нь [[Туул гол]]ын эрэг дээр голлон нутаглаж байсан гэдэг.
 
'''Хэрэйд''' маш эртний аймаг бөгөөд Хүннү улсын үе нэгэн хүчирхэг аймаг байсан байна. Хүннү болон Сянби хоёрын дундаас үүссэн гэдэг бөгөөд тэдний шүтлэг нь Хэрээ байсан бөгөөд хожим нь омог отгын нэр болон өөрчилөгдсөн байна. НТӨ III зууны үед Хэлүнь гэдэг аймаг байсан хожмын хэрэйдын өвөг болсон гэж үздэг. Хожим нь XII зууны үед нэлээд хуваагдмал байдалтай, байсан байна. Нэгнэг хэсэг нь Хэрэйдийн ханлиг улсад, үлдсэн нь Язгуурын Монгол аймгийн бүрдэхүүнд, нөгөө хэсэг нь Зүрчин болон Кидан улсын харьяaнд орж байсан байна. Хэрэйдийн ханлиг нь [[Орхон гол|Орхон]], [[Хэрлэн гол]]уудын хооронд, [[Найман]]ы зүүн талд нутаглаж байсан бөгөөд ханы орд өргөө нь [[Туул гол]]ын эрэг дээр голлон нутаглаж байсан гэдэг.
== Сорхагтани Бэки ==
 
Чингис хааны бэр, Тулуйн эхнэр нь Хэрэйд аймгийн харъяат, Несторын шүтлэгтэн [[Сорхагтани Бэки]] байсан бөгөөд [[Мөнх хаан|Мөнх]], [[Хубилай хаан|Хубилай]] зэрэг түүний хөвгүүд хожим их хаад болсон билээ.
== Сорхагтани БэкиБэхи ==
Чингис хааны бэр, Тулуйн эхнэр нь Хэрэйдхэрэйд аймгийн харъяат,несторын Несторын шүтлэгтэншүтлэгтэй [[Сорхагтани Бэки]] байсан бөгөөд [[Мөнх хаан|Мөнх]], [[Хубилай хаан|Хубилай]] зэрэг түүний хөвгүүд хожим их хаад болсон билээ.
 
== Орчин үед ==
=== Монголчуудын дунд ===
Хэрэйд хэмээг нэртэй овог аймаг өдгөө [[Монгол улс]]ын [[Халх]] ястан дунд, мөн [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон]] дахь [[Ордос]], [[Баарин]] ястнууд дунд [[Манж Зүрчид]],[[Татар]] болон [[Хамниган]]чуудын дотор бас байдагбий. Монголчуудын дундах хэрэйдийн гол төлөөлөгч нь [[торгууд]] болон [[халимаг]]ууд юм. Халимагуудын дийлэнхийг торгууд бүрэлдүүлдэг байсан бөгөөд одоо ч хэвээрээ байна. ТоргуудынМахчин хэрэйд зэрэг овогтой торгуудын ноёд угийн бичгээ Хэрэйдийн Тоорил ханаас эхлүүлэн бичдэг байжээ. Торгуудын ноёд махчин хэрэйд зэрэг овогтой байв.
 
=== Түрэгүүдийн дунд===
[[Казах]]ийн дунд ордод кереи овогтой хүмүүс байдаг бөгөөд тэдний зарим нь Монголд бий.
 
Шиньжяний сая гаруй казахуудын дийлэнх нь найманчууд бол үлдсэн хэсгийн нилээд нь кереи, [[дулат]] (долоод) зэрэг монгол гаралтай байж болох хүмүүс юм.
Казахстаны баруун талын бага ордын кереит овгийн нэр хэрэйдтэй төстэй ч дунд ордын кереи овгийн нэр хэрэйдийн нэртэй төс багатай тул хэрэйд гаралтай гэдэгт судлаачид төдийгүй зарим түрэгүүд эргэлздэг. Мөн зарим түрэг хүн 12-13-р зууны зарим хэрэйд, [[татар]], [[тайчууд]] зэрэг зарим монгол аймгуудыг хамтад нь нэрлэж байсан [[хар татар]] гэсэн нэрний хар (түрэгээр кара) гэсэн үг сунжирч кереи болсон, гэжхар тайлбарладаг. Хар татар бол 12-13-р зууны зарим монголчуудын нэр бөгөөд заримтатарууд түрэг нийтлэлчид тэдний бүрэлдэхүүндхүмүүс байсан хэрэйд,гэж [[татар]],тайлбарладаг [[тайчууд]]нь хүмүүсүндэсгүй түрэг хүмүүс байсан гэж үздэгюм.
 
 
* Хойт С. К. [https://www.academia.edu/5253542/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B8%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D1%8D%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%B8_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%8B._%D0%AD%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%98%D0%B7%D0%B4-%D0%B2%D0%BE_%D0%9A%D0%93%D0%A3_2008._82_%D1%81._ISBN_978-5-91458-044-2_Kereits_in_enthnogenesis_of_peoples_of_Eurasia_historiography_of_the_problem._Elista_Kalmyk_State_University_Press_2008._82_p._in_Russian_ Кереиты в этногенезе народов Евразии: историография проблемы]. — Элиста, 2008. — 82 с. ISBN — 978-5-91458-044-2 - оросоор