Улаан-Үд: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 27:
|хүн_ам =
|хүн_ам_өмнөх =
|хүн_ам_тоол =
|хүн_ам_тооц =
|хүн_ам_бөөгнөрөл =
Мөр 48:
}}
'''Улаан-Үд''' («[[улаан]]»+«[[үд]]», ''Үд'' гэсэн нь [[Үд гол]]ын нэрээс өгөгдсөн; Монголд ''Улаан-Үүд'' гэж андуурч бичих нь түгээмэл таардаг; Орост [[буриадаар]] ''Улаан-Үдэ''; [[худам монголоор]] ''улаганүдэ''; 1934 оноос урьдахыг кирилл монголд '''Дээд-Үд'''; кирилл буриадаар ''Дээдэ-Үдэ''; [[оросоор]] 1775—1934 онд ''Верхнеудинск'') — [[ОХУ]]-ын [[Бүгд Найрамдах Буриад Улс]] (БНБурУ)-ын [[нийслэл]], дөрвөн бумаас олон хүнтэй [[хот]] юм. [[Байгал нуур]]ын зүүн урагш 130 км зайнд [[Сэлэнгэ мөрөн|Сэлэнгэ]] - [[Үд гол|Үд]] хоёрын бэлчирт байрладаг. Хотын эзлэх талбай — 347.6 км². 2011 оны байдлаар 404 мянган хүн оршин сууж байна. Орос улсын хэмжээнд харьцуулвал [[ОХУ-ын 50 том хот|45-р олон]] хүн амьдардаг хот нь болно.
== Түүх ==
Эртнээс нааш [[Монгол үндэстэн|Монгол]] угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг [[1206 он]]д байгуулагдсан [[Их Монгол Улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байв.
1648 онд оросууд [[Баргажин аймаг|Баргажин]]д анхны шивээгээ барин нутгаа тэлэх бодлого явуулсаны үр дүнд Буриад Монголыг эзэлжээ. [[1666 он]]д [[Үд гол]]ын хөндийд оросууд анхныхаа цайзыг барьж босгон “Дээд Үд“ буюу ''Верхне-Удинск'' хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үд хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. [[1689 он]]д [[Манж Чин гүрэн]], Хаант Оросын хооронд байгуулсан [[Нерчинскийн гэрээ]] ёсоор албан ёсоор Оросын мэдэлд шилжсэн байна.
== Засаг захиргааны хуваарь ==
Line 54 ⟶ 59:
* Төмөрзамын дүүрэг (оросоор ''Железнодорожный район'')
* Октябрын дүүрэг (оросоор ''Октябрьский район'')
== Хүн ам ==
{| class="wikitable"
|- class="hintergrundfarbe5"
! Он
! Оршин суугч
|-
| 1897 || align="right" | 8.086
|-
| 1926 || align="right" | 33.713
|-
| 1939 || align="right" | 125.690
|-
| 1959 || align="right" | 175.172
|-
| 1970 || align="right" | 253.569
|-
| 1979 || align="right" | 300.370
|-
| 1989 || align="right" | 352.530
|-
| 2002 || align="right" | 359.391
|-
| 2010 || align="right" | 404.426
|}
<small>''Тайлбар:'' Хүн амын тооллогын мэдээ</small>
== Газар зүй ==
=== Уур амьсгал ===
{{Уур амьсгалын хүснэгт
| TABELLE = aktiviert
| DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200
| QUELLE = [http://worldweather.wmo.int/107/c01013.htm Roshydromet]
| Überschrift =
| Ort = Улаан-Үд
<!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| hmjan = −18.3
| hmfeb = −12.9
| hmmär = −1.2
| hmapr = 8.7
| hmmai = 18.0
| hmjun = 24.0
| hmjul = 25.7
| hmaug = 23.2
| hmsep = 16.2
| hmokt = 6.2
| hmnov = −5.8
| hmdez = −14.7
<!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| lmjan = −28.6
| lmfeb = −26.1
| lmmär = −15.1
| lmapr = −4.6
| lmmai = 2.5
| lmjun = 9.4
| lmjul = 13.3
| lmaug = 11.1
| lmsep = 3.7
| lmokt = −4.9
| lmnov = −15.6
| lmdez = −23.9
<!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm -->
| nbjan = 5
| nbfeb = 3
| nbmär = 2
| nbapr = 7
| nbmai = 13
| nbjun = 40
| nbjul = 72
| nbaug = 59
| nbsep = 27
| nbokt = 8
| nbnov = 10
| nbdez = 12
<!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d -->
| rdjan = 1
| rdfeb = 1
| rdmär = 1
| rdapr = 2
| rdmai = 3
| rdjun = 6
| rdjul = 9
| rdaug = 7
| rdsep = 5
| rdokt = 2
| rdnov = 3
| rddez = 3
}}
==Зургийн цомог==
<gallery widths="200">
File:Мэрия Улан-Удэ.JPG|Хотын захиргааны байр
File:Hambin-Hyre.JPG|Хамбын хүрээ
Line 64 ⟶ 160:
==Зүүлт==
{{reflist}}
{{Бүгд Найрамдах Буриад Улсын засаг захиргааны хуваарь}}
{{Сибирийн холбооны тойрог}}
| |||