Тэсийн гол: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
м
No edit summary
Мөр 1:
{{Инфобокс Гол
ТЭСИЙН ГОЛЫН БАЙГАЛИЙН НӨӨЦ ГАЗАР
| name = Тэсийн гол
Товч танилцуулга: Тэсийн гол нь Хөвсгөл аймгийн нутаг Булнайн нуруунаас эх аван 550 км урссаар Увс нуурт цутгадаг манай орны томоохон голуудын нэг бөгөөд ганц эх оронч гол юм. Учир нь тэсийн гол ОХУ-ын руу урсч гараад эргээд Монгол нутагт орж ирж усаа Увс нуурт цутгадаг онцлогтой. Тэсийн гол нь адаг орчимдоо хэсэг хэсэг салаалж, тэр дагуудаа намаг, нуга, хужир, мараа, усан арал, бургасан шугуй бүхйи өвөрмөц үзэсгэлэнтэй газар юм. Тэсийн гол нь эхэн ба дээд хэсэгтээ ой модтой уулын дундуур, доод ба адгийн хэсэгтээ хээр цөлөрхөг газраар урсана. Голын өргөн нь 120м, гүн нь 2.5 м, хурд 1.5 м/с хүрнэ. Тэсийн голын олон салаалсан хэсэгт улиасан төгөл, бургасан шугуй, тэмээн харганы ширэнгэ бүхий баруун Монголын хэв шинжийн алаг өвст үетэнт, улалжит нуга, алаг цоог төгөл бий.
| image_name = Тэсийн-Гол.png
Талбайн хэмжээ: 101000 га.
| image_size =
| image_alt =
| caption = <small>[[Цэцэрлэг сум (Архангай)|Цэцэрлэг сумын]] ойролцоо</small>
| image_map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| origin = [[Булнайн нуруу]]
| mouth = [[Увс нуур]]
| basin_countries = {{MGL}}
| location = {{flagicon|MGL}}-[[Хөвсгөл аймаг|Хөвсгөл]], [[Завхан аймаг|Завхан]], [[Увс аймаг|Увс]]<br />{{flagicon|RUS}}-[[Тува]]
| progression =
| length = 568<ref>[http://www.touristinfocenter.mn/cate1_more.aspx?ItemID=161 touristinfocenter.mn:] ТЭСИЙН ГОЛ, 2016-07-12</ref> км
| elevation = 1900 м
| mouth_elevation = 759 м
| discharge = -дундаж 56 м³/с
| watershed = 33.400<ref>[http://textual.ru/gvr/index.php?card=213815 textual.ru:] ОХУ-ын улсын ус зүйн бүртгэл</ref> км²
| river_system = Тэс
| left_tribs =
| right_tribs =
}}
Товч танилцуулга: '''Тэсийн гол''' нь Хөвсгөл аймгийн нутаг [[Булнайн нуруунааснуруу]]наас эх аван 550 км урссаар [[Увс нууртнуур]]т цутгадаг манай орны томоохон голуудын нэг бөгөөд ганц эх оронч гол юм. Учир нь тэсийн гол нь ОХУ-ын руу урсч гараад эргээд Монгол нутагт орж ирж усаа Увс нуурт цутгадаг онцлогтой. Тэсийн гол нь адаг орчимдоо хэсэг хэсэг салаалж, тэр дагуудаа намаг, нуга, хужир, мараа, усан арал, бургасан шугуй бүхйибүхий өвөрмөц үзэсгэлэнтэй газар юм. Тэсийн гол нь эхэн ба дээд хэсэгтээ ой модтой уулын дундуур, доод ба адгийн хэсэгтээ хээр цөлөрхөг газраар урсана. Голын өргөн нь 120м, гүн нь 2.5 м, хурд 1.5 м/с хүрнэ. Тэсийн голын олон салаалсан хэсэгт улиасан төгөл, бургасан шугуй, тэмээн харганы ширэнгэ бүхий баруун Монголын хэв шинжийн алаг өвст үетэнт, улалжит нуга, алаг цоог төгөл бий.
 
Талбайн хэмжээ: 101000 га.
Уур амьсгал: Увс нуурын жилийн дундаж температур -40-аас –4.90С хүртэл, жилийн хур тунадас 100-200 мм ордог байна. Өвөлдөө хүйтэн, зундаа халуун хуурай учир эрс тэс уур амьсгалтай.
 
==Уур амьсгал==
Амьтан: Тэсийн гол нь олон улсын ач холбогдол бүхий усны шувуудын өндөглөн зусдаг гол газар нутаг бөгөөд монгол улсын улаан номонд орсон ховор болон нэн ховор хотон, халбаган хошуут, хар өрөвтас, ямаан сүүлт нугас, гангар ба хуруут хун, релик цахлай, цасч дэглий, хээрийн галуу, тоодог, жороо тоодог, уран шувуу, усны цагаан сүлт бүргэд, хошуу галуу зэрэг оолон зүйлийн шувуудтай. Тэсийн голын шугуйд улаан номонд орсон ховордож байгаа зэгсний гахай, азийн минж, эрээн хүрнэ, усны булга, сибирийн гүлмэр, зэрлэг гахай, бор гөрөөс, буга, ойн солонго, ширх хөхтөн амьдардаг.
Уур амьсгал: Увс нуурын жилийн дундаж температур -40-аас –4.90С хүртэл, жилийн хур тунадас 100-200 мм ордог байна. Өвөлдөө хүйтэн, зундаа халуун хуурай учир эрс тэс уур амьсгалтай.
 
==Амьтан==
Ой мод, Ургамал: Тэсийн голд 32 зүйлийн бургас, улиас, хүс ургадаг. Манай орны чацарганы нөөц газар бөгөөд тошлой, хад, мойл, улаалзгана, нохойн хошуу зэрэг олон төрлийн жимс, жимсгэнэтэй. Тэсийн голд 32 зүйлийн бургас, улиас, хүс ургадаг. Манай орны чацарганы нөөц газар бөгөөд тошлой, хад, мойл, нохойн хошуу зэрэг олон төрлийн жимс, жимсгэнэтэй.
Амьтан: Тэсийн гол нь олон улсын ач холбогдол бүхий усны шувуудын өндөглөн зусдаг гол газар нутаг бөгөөд монгол улсын улаан номонд орсон ховор болон нэн ховор хотон, халбаган хошуут, хар өрөвтас, ямаан сүүлт нугас, гангар ба хуруут хун, релик цахлай, цасч дэглий, хээрийн галуу, тоодог, жороо тоодог, уран шувуу, усны цагаан сүлт бүргэд, хошуу галуу зэрэг оолон зүйлийн шувуудтай. Тэсийн голын шугуйд улаан номонд орсон ховордож байгаа зэгсний гахай, азийн минж, эрээн хүрнэ, усны булга, сибирийн гүлмэр, зэрлэг гахай, бор гөрөөс, буга, ойн солонго, ширх хөхтөн амьдардаг.
 
==Ой мод, ургамал==
Соёлын онцлог: Халх, Баяд, эртний Киргизүүдийн үлдсэн омогууд ястанууд амьдардаг. Тэсийн голын дагуу омог отгоороо модон овоо бий болгон тахиж шүтэж ирсэн уламжлалтай. Мөн давсны орд, буулт ихтэй. Хурдан хүлэг хүчит бөхчүүдийн өлгий нутаг юм.
Ой мод, Ургамал: Тэсийн голд 32 зүйлийн бургас, улиас, хүс ургадаг. Манай орны чацарганы нөөц газар бөгөөд тошлой, хад, мойл, улаалзгана, нохойн хошуу зэрэг олон төрлийн жимс, жимсгэнэтэй. Тэсийн голд 32 зүйлийн бургас, улиас, хүс ургадаг. Манай орны чацарганы нөөц газар бөгөөд тошлой, хад, мойл, нохойн хошуу зэрэг олон төрлийн жимс, жимсгэнэтэй.
 
==Соёлын онцлог==
Ландшафтын төлөөлөл: Тэсийн гол нь Хөвсгөл аймгийн нутаг Булнайн нуруунаас эх аван 550 км урссаар Увс нуурт цутгадаг манай орны томоохон голуудын нэг бөгөөд ганц эх оронч гол юм. Учир нь тэсийн гол ОХУ-ын руу урсч гараад эргээд Монгол нутагт орж ирж усаа Увс нуурт цутгадаг онцлогтой.
Соёлын онцлог: Халх, Баяд, эртний Киргизүүдийн үлдсэн омогууд ястанууд амьдардаг. Тэсийн голын дагуу омог отгоороо модон овоо бий болгон тахиж шүтэж ирсэн уламжлалтай. Мөн давсны орд, буулт ихтэй. Хурдан хүлэг хүчит бөхчүүдийн өлгий нутаг юм.
 
== Зүүлт тайлбар ==
<references />
 
[[Ангилал:Ази тивийн гол мөрөн]]
[[Ангилал:Монгол орны гол мөрөн]]
[[Ангилал:Тува орны гол мөрөн]]
[[Ангилал:Увс нуурын усны систем]]