Улаанбадрах сум: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 184:
'''Соёлын төв:''' Тус сумын Соёлын төв нь сумын Намын –Үүрийн мэдэлд 1930-аад оны эцсээр байгуулагдсан улаан гэр соёлын байгууллагын суурийг тавьж Өмнөговь аймгийн Т.Жанчив ажиллан хөгжлийнхөө явцад 1947 онд Улаанбулан болж эрхлэгч З.Ваанчиг нь тухайн нөхцөл дэх материаллаг баазад түшиглэн сайн дурын уран сайханчдын эгнээг бүрдүүлэн концерт, жүжг тоглож, номоор иргэд малчдад үйлчилж байсан. Тус суманд 1957 онд үүссэн кино цэг нь эхэн үед тэмээн хөсгөөр айл өрхөд, сүүлийн жилүүдэд трактороор бригадын өдөрлөг багийн нийтийн хурлын үед малчид, хөдөлмөрчдөд үйлчилдэг болсон. Киног хөдөөгийн хөдөлмөрчдөд ялангуяа өрх суурьт тэмээн хөсгөөр хүргэж үйлчлэхэд кино механикч Ц.Дагва санаачилгатай ажиллаж байсан. Сумын Соёл урлагийн 3 хоног аймгийн төв Сайншандад 1965-1981 онд зохиогдож хөдөлмөрчдөөс өндөр үнэлэлт авч байсан. Клуб нь 1991 оны 05 сарын 17-ны өдрөөс эхлэн Соёлын төв болон нэр нь өөрчлөгдсөн. Улаанбадрахчуудаас Дорноговь аймгийн Саранхөхөө театрын дуучин МУГЖ Л.Нарантуяа, Улсын Тэргүүний уран сайханч Б.Бат-Орших, Х.Хатанхуяг, Д.Батсайхан зэрэг авьяастнууд тодрон гарч байсан. Сумын Клубын эрхлэгчээр Од, Цэдэв, Батсүх, Ц.Зоригт, Сумьяа, Д.Батсайхан, Дугарсүрэн, Ч.Цэцэгмаа нар, Номын санчаар Г.Рина, Д.Цэцэгээ Өнөрцэцэг, Г.Хоролмаа, Д.Адьяа нар Үйлчлэгчээр: Ц.Уранчимэг, О.Оюунчимэг, О.Өнөрбаяр О.Уранчимэг нар идэвх зүтгэл, үр бүтээлтэй ажиллаж байсан. Өнөө үед Соёлын төв нь соёл урлагийн олон төрлийн ажил зохион байгуулж иргэд хөдөлмөрчдийн талархал хүлээн ажиллаж байна.Соёлын төв нь 2007-2012 онуудад үйл ажиллагаагаараа аймагтаа 2-р байрт шалгарсан амжилттай ажиллаж байна.
Сумын хөгжлийн зарим үзүүлэлтүүд.
Сумын нийгэм, эдийн хөгжлийн зарим үзүүлэлтүүдийг авч үзвэл дараах байдалтай байна.
Үүнд: а. Ерөнхий мэдээлэл
{| class="wikitable"
|Үзүүлэлтүүд
|Хэмжих нэгж
|Тоо хэмжээ
|-
| colspan="3" |'''Байршлын үзүүлэлтүүд'''
|-
|Аймгийн төвөөс алслагдсан зай
|км
|135
|-
|Улсын нийслэлээс
|км
|600
|-
|Хүн ам төвлөрсөн том зах зээл
|км
|135
|-
|Ханган нийлүүлэх төв
|км
|135
|-
|Хилийн гарц
|км
|135
|-
|Бүсийн төв
|км
|135
|-
| colspan="3" |'''Газар нутаг'''
|-
|Нийт нутаг дэвсгэр
|га
|1137092
|-
|ХАА-н эдэлбэр газар
|
|1060027
|-
|Тариалангийн талбай
|га
|3
|-
|Үүнээс: Тариалдаг талбай
|га
|2.014
|-
|Ойн нөөц
|
|49669
|-
|Усны эдэлбэр газар
|
|1588.5
|-
|Тусгай хамгаалалттай газар
|га
|23547.6
|-
|Зам, шугам сүлжээний газар
|
|2183.1
|-
|Хот, суурины эдэлбэр газар
|
|48.26
|-
|Уул уурхайн газар
|
|27.94
|-
|Байгалийн ямар бүсэд хамаардаг
|
|Говь
|-
| colspan="3" |'''Цаг агаар'''
|-
|Жилийн дундаж температур
|
|5
|-
|Зуны дулааны температур
|
|19.8
|-
|Өвлийн хүйтний температур
|
| -7.7
|-
|Жилийн дундаж хур тунадас
|
|107.9
|-
| colspan="3" |'''Аж ахуйн нэгж байгууллагын тоо'''
|-
|Компани хоршоо
|ш
|8
|-
|Төсөвт байгууллага
|ш
|7
|-
|Төрийн бус байгууллага
|ш
|4
|-
|Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч
|ш
|16
|-
| colspan="3" |'''Байгалийн баялаг, ашигт малтмал'''
|-
|Алт
|
| +
|-
|Газрын ховор элемент
|
| +
|-
|Нүүрс
|
| +
|-
|Газрын тос
|
| +
|-
|Шавар
|
| +
|-
|Элс
|
| +
|-
|Хайрга
|
| +
|}
'''Хүн амын хандлагын судалгаа:'''
{| class="wikitable"
|
|2008
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|Сумын нийт хүн ам
|1494
|1543
|1542
|1542
|1524
|-
|Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам
|943
|970
|988
|952
|969
|-
|Ажил эрхэлдэг хүн ам буюу ажиллагчид
|687
|732
|723
|789
|759
|-
|Ажиллагчид, үйлдвэрлэлийн салбараар
|687
|732
|723
|789
|759
|-
|Мал аж ахуй
|513
|531
|510
|574
|538
|-
|Уул уурхайн үйлдвэр
|
|7
|13
|16
|12
|-
|Цахилгаан дулаан
|1
|1
|1
|1
|1
|-
|Холбоо, тээвэр
|6
|2
|2
|
|6
|-
|Худалдаа үйлчилгээ
|15
|12
|10
|18
|36
|-
|Төрийн байгууллага
|73
|77
|76
|79
|72
|-
|Боловсрол
|40
|41
|43
|49
|47
|-
|Эрүүл мэнд
|21
|20
|21
|21
|20
|-
|Бусад
|18
|41
|47
|31
|26
|-
|Хөдөлмөрийн насны хүн ам
|943
|970
|988
|952
|969
|-
|Ажилгүйчүүдийн тоо
|50
|94
|140
|66
|146
|-
|Үүнээс: эмэгтэй
|47
|28
|40
|28
|63
|-
|Ажилгүйдлийн түвшин
|5.3
|9.7
|14.2
|6.9
|15.1
|-
|Сумын өрхийн тоо
|439
|466
|473
|473
|472
|-
|Өрхийн амьжиргааны түвшний ангилал
|439
|466
|473
|473
|472
|-
|Ядуу
|115
|33
|8
|5
|4
|-
|Нэн ядуу
|34
|10
|10
|14
|2
|-
|Малтай өрхийн тоо
|346
|338
|347
|346
|350
|-
|1000-с дээш малтай
|2
|4
|6
|6
|12
|-
|501-999 малтай
|29
|39
|31
|44
|38
|-
|201-500 малтай
|136
|137
|142
|141
|145
|-
|101-200 малтай
|284
|80
|75
|76
|83
|-
|100 хүртэл малтай
|95
|78
|93
|79
|72
|}
'''Мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн үзүүлэлтүүдийн хандлага:'''
{| class="wikitable"
|Үзүүлэлтүүд
|2008
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|Малын нийт тоо
|80341
|91160
|56978
|96670
|100904
|-
|Тэмээ
|3142
|3271
|3474
|3719
|3871
|-
|Адуу
|5968
|6533
|7058
|7780
|8425
|-
|Үхэр
|3063
|3505
|3444
|3684
|3799
|-
|Хонь
|25938
|30346
|30451
|33586
|34608
|-
|Ямаа
|42230
|47505
|42551
|47901
|50201
|-
|Малын тоо хонинд шилжүүлснээр
|49977.6
|56823.4
|59565.7
|63153.2
|67899.9
|-
|Хээлтэгч малын тоо
|31666
|36276
|37581
|38573
|41663
|-
|Тэмээ
|1089
|1218
|1280
|1411
|1451
|-
|Адуу
|1618
|1795
|2000
|2255
|2494
|-
|Үхэр
|1185
|1367
|1359
|1470
|1517
|-
|Хонь
|11000
|12600
|13639
|13999
|15040
|-
|Ямаа
|16774
|19296
|19303
|19438
|21161
|-
|Малын зүй бус хорогдол
|14
|8
|3695
|207
|326
|-
|Тэмээ
|1
|1
|24
|20
|10
|-
|Адуу
|4
|
|62
|7
|7
|-
|Үхэр
|
|1
|63
|12
|18
|-
|Хонь
|1
|3
|779
|85
|44
|-
|Ямаа
|8
|3
|2767
|83
|247
|-
|Бойжуулсан төлийн тоо
|25012
|28742
|20999
|28468
|28242
|-
|Ботго
|537
|491
|578
|582
|652
|-
|Унага
|161
|1322
|1196
|1501
|1448
|-
|Тугал
|945
|1064
|865
|1074
|1078
|-
|Хурга
|8776
|10798
|8401
|11242
|10726
|-
|Ишиг
|13593
|15067
|9959
|14069
|14338
|-
|Цэвэр эрлийз малын тоо
|8308
|20183
|21045
|21392
|20796
|-
|Хонь
|301
|962
|1645
|1860
|1229
|-
|Ямаа
|8007
|19221
|19400
|19532
|19567
|-
|Тэжээвэр амьтдын тоо
|0
|0
|32
|42
|43
|-
|Гахай
|
|
|22
|4
|3
|-
|Шувуу
|
|
|10
|38
|40
|-
|Малын хашааны тоо
|
|248
|256
|287
|307
|-
|Тэжээл бэлтгэл, тн/тэжээл нэгжээр
|205
|164.6
|86.75
|65.55
|112.5
|-
|Үүнээс хадлан өвс
|180
|149.8
|64.15
|35.3
|92.3
|-
|Нэг хонин толгойд ногдох тэжээл, кг/тэжээл
|4.1
|2.9
|1.46
|1.04
|1.66
|}
'''Газар тариалангийн салбарын хөгжлийн үзүүлэлтүүдийн хандлага:'''
{| class="wikitable"
|Үзүүлэлтүүд
|2008
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|Тариалсан талбай га
|0.12
|0.061
|0.0437
|2.014
|1.023
|-
|Төмс
|0.1
|0.055
|0.025
|0.606
|0.52
|-
|Хүнсний ногоо
|0.02
|0.006
|0.0187
|1.408
|0.503
|-
|Хадлан
|
|
|
|
|
|-
|Хураасан ургац, тн
|0.1
|0.46
|0.788
|3.3
|1.83
|-
|Төмс
|0.07
|0.1
|0.17
|3
|0.6
|-
|Хүнсний ногоо
|0.03
|0.36
|0.618
|0.3
|1.23
|-
|Га-ийн ургац тн
|0.8
|7.5
|18
|1.6
|1.8
|-
|Төмс
|0.7
|1.8
|6.8
|4.9
|1.2
|-
|Хүнсний ногоо
|1.5
|60
|33
|0.2
|2.4
|}
'''Сумын эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтийн өсөлт:'''
{| class="wikitable"
|Үзүүлэлтүүд
|2008
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|Мал аж ахуйн
|
|
|2141120
|2183668
|4423124
|-
|Боловсруулах үйлдвэрийн
|1143.5
|5795
|4297.5
|8354.3
|13988.4
|-
|Нийт бүтээгдэхүүний бүтэц
|
|
|
|
|
|-
|Төмс /тн/
|0.07
|0.1
|0.17
|3
|0.6
|-
|Хүнсний ногоо /тн/
|0.03
|0.36
|0.618
|0.3
|1.23
|-
|Хадлан
|180
|149.8
|64.15
|35.3
|92.3
|-
|Мах /тн/
|
|
|630.2
|495.4
|2026.2
|-
|Ямааны ноолуур /тн/
|
|
|12.7
|11.4
|12.9
|-
|Богийн арьс /ш/
|
|
|16450
|13520
|18250
|-
|Бодын шир /ш/
|
|
|1767
|1687
|2100
|-
|Талх /ш/
|1380
|1880
|1895
|6420
|7210
|-
|Бусад /ш/
|19
|31363
|4538
|4270
|4189
|}
'''Орон нутгийн төсөв, сая төгрөг:'''
{| class="wikitable"
|Үзүүлэлтүүд
|2008
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|Орон нутгийн төсвийн орлого
|77637
|108367.9
|82698.2
|23578.7
|26340.3
|-
|Хүн амын орлогын албан татвар
|
|8061.2
|2550.2
|4325.4
|10853.1
|-
|Бууны албан татвар
|
|304
|308
|314
|324
|-
|Ус ашигласны төлбөр
|
|1035.6
|871.4
|1465
|2158.8
|-
|Хүү торгууль
|
|
|111
|105
|150
|-
|Бусад орлого
|
|98967.1
|78857.6
|17369.3
|12854.4
|-
|Орон нутгийн төсвийн зарлага
|111680
|105343
|126513.9
|180027.6
|241175.9
|-
|Цалин
|
|74674
|85522.7
|107457.5
|168514.3
|-
|НДШ, ЭМД
|
|8354.3
|9530.9
|11951.9
|18210.1
|-
|Гэрэл, цахилгаан
|
|550
|499.5
|535.4
|729.8
|-
|Тээвэр шатахуун
|
|5395.9
|6534.8
|11270.9
|11951
|-
|Шуудан холбоо
|
|609.4
|459.1
|755.7
|1567.2
|-
|Албан томилолт
|
|1719.6
|3156.9
|4352.5
|5266.2
|-
|Бусад зарлага
|
|14039.8
|20810
|43703.7
|34937.3
|-
|Төсвийн санхүүжилт
|
|105343
|126513.9
|180027.6
|241175.9
|}
'''Зэвсэгт хүчний 065 дугаар ангийн 253 дугаар тусгай салбарын түүхийн товчоон:''' Тус салбарын үндсэн суурь нь 1983 онд Батлан хамгаалах яамны сайдын тушаалаар Ардын армийн “Барилгын цэрэг”-ийн 023 дүгээр ангийн хошууч Ч.Адак захирагчтай хамт олон анх шавыг нь тавьж улмаар Ардын армийн 065 дугаар ангийн 10 дугаар рот буюу “Ардын армийн 253 дугаар тусгай салбар” болон байгуулагдаж Монгол Улсын зүүн өмнө зүгийн агаарын орон зайд радиолокацын хяналт тавих үүргээ нэр төртэй гүйцэтгэж байна.
| |||