Хэрэйд: Засвар хоорондын ялгаа

'''Хэрэйд''' маш эртний аймаг бөгөөд Хүннү улсын үе нэгэн хүчирхэг аймаг байсан байна. Хүннү болон Сянби хоёрын дундаас үүссэн гэдэг бөгөөд тэдний шүтлэг нь Хэрээ байсан бөгөөд хожим нь омог отгын нэр болон өөрчилөгдсөн байна[<nowiki>'''</nowiki>эх сурвалж байхгүй<nowiki>'''</nowiki>]. НТӨ III зууны үед Хэлүнь гэдэг аймаг байсан хожмын хэрэйдын өвөг болсон гэж үздэг. Хожим нь XII зууны үед нэлээд хуваагдмал байдалтай байсан байна. Нэг хэсэг нь Хэрэйдийн ханлиг улсад, үлдсэн нь Язгуурын Монгол аймгийн бүрдэхүүнд, нөгөө хэсэг нь Зүрчин болон Кидан улсын харьяaнд орж байсан байна. Хэрэйдийн ханлиг нь [[Орхон гол|Орхон]], [[Хэрлэн гол]]уудын хооронд, [[Найман]]ы зүүн талд нутаглаж байсан бөгөөд ханы орд өргөө нь [[Туул гол]]ын эрэг дээр голлон нутаглаж байсан гэдэг. Хэрэйдийн ханлиг унасны дараа нилээд хэсэг нь баруун зүгт зүүн, баруун Казахстаны нутаг хүртэл нүүж казахын бага, дунд ордод орсон бололтой. Харин үлдсэн хэсэг нь торгууд ястныг бүрэлдүүлжээ.

Мөн одоогийн [[казах]]ийн дунд ордод хэрэйд овогтой хүмүүс байдаг бөгөөд тэдний зарим нь Монголд бий. Зарим казах хүн [[Казахстан]] улс түүхэн газар нутгийн­хаа 1/3 хувийг алдсан гэж үздэг ба үүний ихэнх хэсгийг Орос, Хятадад алдсан бол бусад газар нь Төв Азийн бусад ор­нуудад оржээ.<ref>[http://undestnii-uzel.blogspot.com/2010/03/blog-post_03.html Казахууд гэж хэн бэ]</ref> [[Түрэг]]үүд Хэрэйд, [[Найман]] зэрэг аймгууд түрэг аймгууд байсан гэж үздэг. Казахуудын дунд хэрэйд овгийн байж болох 5хэдэн зуун мянга, найман овгийн 2 сая гаруй хүн байдаг. Түрэг сайтад бичсэнээр [[Их Монгол Улс]]ын үед казахын хэрэйд гаралтай гэгддэг кереи овог [[Шиньжян]]ий хойд хэсгийн [[Алтайн нуруу]], [[Алтай тойрог]], [[Хар Эрчис]] мөрөн хавиар нутаглаж байсан ба хожим нь [[ойрад]]ууд довтлон баруун тийш нь шахжээ. Иймд [[Зүүнгар]] унасны дараа Шиньжянь, Алтайн нуруунд ирсэн казахууд уугуул нутагтаа байгаа гэж түрэгүүд үздэг.<ref>[http://www.bayanulgii.mn/mn/news/57-monkazakh.html Монголын казахуудын гарвал түүх]</ref> Шиньжяний Алтай тойрог зэрэг казахууд нүүж ирсэн нутагт [[манжийн үе]]д казах, ойрадуудын дунд газар нутгийн маргаан гарч байсан бөгөөд манж нар үүнийг зориуд дэвэргэж өөрийн талд ашигтайгаар эргүүлэхийг оролдож байв. Алтай тойрог нь Монголын [[Ховдын хязгаар]]ын харъяаны нутаг байжээ. Шиньжяний казахууд хэрэйд нар энэ нутагт байсан гэж үзэж байсан бол ойрадууд ч мөн адил өөрсдийн нутаг хэмээн үзэж байв.

Монголын казахууд хэрэйд, найман гэсэн 2 том овгоос бүрддэг. Шиньжяний сая гаруй казахуудын дийлэнх нь найманчууд бол үлдсэн хэсгийн нилээд нь кереи, [[дулат]] (долоод) албан зэрэг овогийнмонгол гаралтай байж болох хүмүүс юм.

* Хойт С.  К.  [https://www.academia.edu/5253542/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B8%D1%82%D1%8B_%D0%B2_%D1%8D%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%B8_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%8B._%D0%AD%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%98%D0%B7%D0%B4-%D0%B2%D0%BE_%D0%9A%D0%93%D0%A3_2008._82_%D1%81._ISBN_978-5-91458-044-2_Kereits_in_enthnogenesis_of_peoples_of_Eurasia_historiography_of_the_problem._Elista_Kalmyk_State_University_Press_2008._82_p._in_Russian_ Кереиты в этногенезе народов Евразии: историография проблемы].  — Элиста, 2008.  — 82 с. ISBN  — 978-5-91458-044-2 - оросоор