Түүх: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
б 103.229.123.149 (яриа)-н хийсэн засваруудыг Sczc-ий хийсэн сүүлийн засварт буцаан шилжүүллээ.
Мөр 1:
[[Файл:Gyzis 006 (Ηistoria).jpeg|thumb|''Historia'', Николаос Гузис (1892)]]
[[Файл:Teuhe.PNG|26px|left]]
'''Түүх''' ({{lang-el|''ἱστορία''}}) гэж [[хүн|хүний]] [[амьдрал]], [[нийгэм|нийгмийн]] үйл явцыг цаг хугацаа, орчинтой нь уялдуулан задлан шинжилж, үр дагавар, нөхцөл, харилцаа холбоо зэргийг нь сийрүүлэн бичсэн бичиг баримтуудыг хэлнэ. Илүү өргөн утгаараа тэрхүү "үйл явц" гэж ойлгож болно. Бас хүний амьдралаас гадна ямар нэгэн үзэгдэл,зүйлсд ч гэсэн хэрэглэгдэх тохиолдол байдаг.
== охрүгша ==
 
Хүн төрөлхтний түүхийг анх системчлэн бичсэн хүмүүс нь [[Эртний Грек|Эртний Грекийн]] [[Плутархи]], Хятадын [[Хань улс|Хань улсын]] түүхч [[Сы Ма Цянь]] нар болно. Плутархи нь эртний Грекийн улс төр, нийгэм, дипломат, дайн байлдааны түүхийг тухайн үеийн бага [[Ази|Азид]] байсан [[Ассир|Ассирийн]] [[Эзэнт гүрэн]] болон Грекийн зөрчил дээр тулгуурлан бичжээ. Өөрөөр хэлбэл, [[Газар дундын тэнгис|Газар дундын тэнгисийг]] ноёрхох эрхийн төлөөх Европ Азийн хоёр гүрний зөрчилдөөнийг харуулжээ. Тэгвэл Сы Ма Цянь Хятадын анхны нэгдмэл улс болох Цинь улсаас эхэлсэн Хятадын [[хаант засаглал|хаант засаглалыг]] хэрхэн зөвтгөх, мөн ертөнцийн цорын ганц соёл иргэншилт улс болох [[Хань гүрэн]] болон түүнийг тойрсон бүдүүлэг харанхуй улсуудын тухай номлосноороо онцлог юм. Өөрөөр хэлбэл хятад төвт түүхийн үзлийг Сы Ма Цянь анх удаа түүх бичлэгийнхээ үндсэн [[философи]] болгожээ. Хятад улсын өнөөдрийн түүх судлал Сы Ма Цяний үеэс ер өөрчлөгдөн хөгжиж чадаагүй байна. [[Монголын түүх]] бичлэг эртнээс [[Хятад]], [[Перс]], [[Орос]] зэрэг орнуудад бичигдэж ирсэн бөгөөд Монголчууд өөрсдөө түүхээ идэвхтэй бичиж эхэлсэн үе нь нэлээд хожуу [[16-р зуун|16 дугаар зуунаас]] эхэлнэ. [[Алтан товч]], [[Эрдэнийн эрх]], [[Асрагч нэртийн түүх]] зэрэг юм. Орост [[:en:Historical revisionism (negationism)|түүхийн гуйвуулгын]] эсрэг [[:ru:Комиссия по противодействию попыткам фальсификации истории в ущерб интересам России|төрийн комисс]] ажилладаг. Европчууд 19-р зуунаас эхлэн түүх, угсаатны зүйг тагнуулын зорилгоор идэвхтэй хэрэглэж эхэлжээ. Монголд 19-р зууны сүүл 20-р зууны эхээр ирж байсан Оросын болон европын бусад судлаачдын дунд цэргийн офицерууд нилээдгүй байв. Н.Пржевальский Монголыг Орост нэгтгэхийг хаандаа зөвлөж байсан байдаг.
 
== Холбогдох категорууд ==
=== Байршлаар нь ===
* [[Монголын түүх|Монгол]]
* [[Африкийн түүх|Африк]]
* [[Америкийн түүх|Америк]]
* [[Азийн түүх|Ази]]
* [[Европийн түүх|Европ]]
* [[Австрали, далайн орнуудын түүх|Австрали, далайн орон]]
* [[Антарктид]]
 
=== Бусад ===
* [[Байгалийн түүх]]
* [[Шашны түүх]]
* [[Шинжлэх ухаан, технологийн түүх]]
 
=== Өөр төрлүүд ===
(''Түүхийн шинжлэх ухааны салбар биш'')
 
* [[Соёлын хөдөлгөөн|Соёлын хөдөлгөөнүүд]]
* [[Эдийн засгийн түүх]]
* [[Урлагийн түүх]]
* [[Кино урлагийн түүх]]
* [[Эдийн засгийн сэтгэлгээний түүх]]
* [[Сэтгэлгээний түүх]]
* [[Намтар|Хүмүүсийн түүх]] (намтар)
* [[Уран зохиолын түүх]]
* [[Математикийн түүх]]
* [[Сэтгэл мэдрэлийн эмгэгийн түүх]]
* [[Гүн ухааны түүх]]
* [[Физикийн түүх]]
* [[Одоогийн улс гүрний түүх]]
* [[Шашны түүх]]
* [[Жүжгийн түүх]]
* [[Түүхийн тэмдэглэлийн түүх]]
* [[Устсан улс, гүрнүүд|Устсан улс, гүрнүүдийн түүх]]
* [[Хуулийн түүх]]
* [[Микротүүх]]
* [[Дайны түүх]]
* [[Түүхийн гүн ухаан]]
 
== Нэмж унших ==
*[[Нийгмийн шинжлэх ухаан]]
*[[:en:ethnology|Ethnology]]
*[[Антропологи]]
*[[:en:Culturology|Culturology]]
*[[:en:Genetics|Genetics]]
*[[:en:Cultural anthropology|Соёлын антропологи]]
*[[:en:Denisova homininl|Denisova hominin]]
*[[:en:Conversion table for Y chromosome haplogroups|Conversion table for Y chromosome haplogroups]]
*[[:en:Psychological anthropology|Этнопсихологи]]
*[[:en:Genetic genealogy|Genetic genealogy]]
*[[:en:List of human evolution fossils|List of human evolution fossils]]
*[[:en:List of haplogroups of notable people|List of haplogroups of notable people]]
*[[:en:Most recent common ancestor|Most recent common ancestor]]
*[[:en:Timeline of prehistory|Timeline of prehistory]]
*[[:en:Timeline of human evolution|Timeline of human evolution]]
*[[:en:Timeline of human prehistory|Timeline of human prehistory]]
*[[:en:Ancient DNA|Ancient DNA]]
*[[:en:Archaeogenetics|Archaeogenetics]]
*[[:en:Genetics and archaeogenetics of South Asia|Genetics and archaeogenetics of South Asia]]
*[[:en:Early human migrations|Early human migrations]]
*[[:en:List of ethnic groups|List of ethnic groups]]
*[[:en:Indo-Aryan migration theories|Indo-Aryan migration theories]]
*[[:en:Peopling of India|Peopling of India]]
*[[:en:Historical linguistics|Historical linguistics]]
*[[:en:List of language families|List of language families]]
*[[:en:List of proto languages|List of proto languages]]
*[[:en:Proto Human language|Proto Human language]]
*[[:en:Ural Altaic languages|Ural Altaic languages]]
*[[:en:Nation state|Nation state]]
*[[:en:Multinational state|Multinational state]]
 
== Гадны холбоос ==
* An attempt at [[NPOV]] history with a "Chronology of Events in History, Mythology, and Folklore": http://www.b17.com/family/lwp/frameset/frameset.html
* "Timelines of History," A collection of timelines organized by time, location and subject matter: http://timelines.ws