Википедиа: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 14:
| registration = шаардлагагүй (хуудсыг хамгаалах, шинэ өгүүлэл бичиг, файл оруулах зэрэгт зайлшгүй шаардлагатай)
| owner = [[Викимедиа сан]] ([[ашгийн бус]])
| author = [[Жимми Уэйлс]], [[Ларри Сангэр]]<ref name=Sidener>{{Cite news|url=http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20041206/news_mz1b6encyclo.html|author=Jonathan Sidener|title=Everyone's Encyclopedia|work=[[The San Diego Union-Tribune]]|accessdate=2006-10-15}}</ref>
| launch date = 2001 оны 1 сарын 15
| commercial = үгүй
| alexa = {{increase}} 8 (2011 оны 1 сарын байдлаар)<ref name="AlexaStats">{{Cite web|url=http://www.alexa.com/data/details/traffic_details/wikipedia.org?range=5y&size=large&y=t|title = Five-year Traffic Statistics for Wikipedia.org|publisher=[[Alexa Internet]]|accessdate=2010-05-22 }}</ref>
| current status = Идэвхитэй
| slogan = Хэн ч нэмэрлэж болох чөлөөт нэвтэрхий толь
Мөр 25:
'''Википедиа''' ({{lang-en|Wikipedia}}) — Америкийн [[Викимедиа сан]] хэмээх төрийн бус байгууллагын сервер дээр хадгалагдсан хэн ч хувь хувь нэмэрлэж, хянан шүүж, засч шинэчлэж болох, нийтийн хэрэглээний [[интернет|цахим]] '''[[нэвтэрхий толь]]''' юм. Википедиа дэлхийн хамгийн их ашиглагддаг арван [[вебсайт|цахим талбар]]т багтдаг бөгөөд олон сая хүнд энгийн мэдлэгийн сурвалж бичиг болдог.
 
[[Жимми Уэйлс]], [[Ларри СэнггерСэнгер]] хоёр програм зохиогчудирдан 2001 оны 1 сарын 15-нд [[Англи Википедиа|англи хэлээр]] анхлан гаргасан ба удалгүй [[олон хэлтэй байх|олон хэлээр]] бичигдэх сүлжээ болж өдгөө [[Тусгай:SiteMatrix|291 хэл бичгээр]] Википедиа нээгдэж, хамгийн ихдээ 5 сая, бүгд [[meta:List of Wikipedias#Grand Total|37 сая]] хуудас өгүүлэл бичигдээд байна. 2014 оны статистикт дурдсанаар сар бүр 500 сая хүн, 18 тэрбум удаа тус сайтын хуудсыг нээж харж байв.
 
Википедиа олон хүнд тус болж талархлыг хүлээж, мөн олон хүнээс [[Википедиагийн тухай шүүмжлэл|сөрөг шүүмж]] авч байгаа.
Мөр 31:
== Нэр ==
 
Хавай хэлний «'''''wiki'''wiki''» (түргэн), англи хэлний «''encyclo'''pedia'''''» (нэвтэрхий толь) гэсэн хоёр үгний нийлэмж юм.
«Вики»
"'''Wiki'''" - [[Хавай хэл]]ний "хурдан", "Encyclo'''pedia'''" - [[Англи хэл]]ний "[[нэвтэрхий толь]]" гэсэн үгнээс бүтсэн шинэ нийлмэл үг юм.
 
== Түүх ==
Хүн бүр ямар ч бичлэгийг шинээр үүсгэж, засвар оруулж болно.
[[Зураг:Jimbo-wales---fosdem-2005-modified-version.jpg|thumb|left|140px|Жимми Уэйлс]]
Америкийн ''Bomis'' компанийн захирал Жимми Уэйлс англи хэлээр нийтээр засч болох цахим нэвтэрхий толь бүтээхийг зорьсныг ерөнхий хянан тохиолдуулагч Ларри Сэнгер гүйцэлдүүлжээ. [[2000 он]]ы [[3 сарын 9]]-нд ''Nupedia'' нэрээр эхэлсэн [[2001 он]]ы [[1 сарын 15]]-нд өнөөгийн Википедиа болж өөрчлөгдсөн юм. Эхэндээ дан англи хэлнийх байхдаа ''www.wikipedia.com'' хаягтай байсан бол олных болоод ''www.wikipedia.org'' хаягтай болсон.
 
2001 оны 8-р сард 8000 өгүүлэл, 2001 оны төгсгөлд 18 хэлээр 20000 өгүүлэл бичигдээд байв. 2002 онд 26, 2003 онд 46, 2004 онд 161 хэлний Википедиа нээгдсэн байв. 2007 онд хамгийн том сан болох англи хэлний хувилбар нь сая өгүүлэлтэй болж байсан ба өмнөх 15-р зууны «[[Юнлөгийн их тэмдэглэл]]»-ээс илүү зүйл бичигдсэн нэвтэрхий толь болж дэлхийн дээд амжилт тогтоожээ.
Википедиа төслийг [[2001]] оны [[1 сарын 15]]-наас [[Жимми Уэйлс]] "Чөлөөт нэвтэрхий толь" нэрийн дор хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд энэхүү төсөл нь [[Викимедиа]] ашгийн бус байгууллагын нэг хэсэг юм. Бүх бичлэгүүд нь [[ГНУ чөлөөт баримт бичгийн лиценз]]ээр, зурагнууд янз бүрийн лицензээр хамгаалагдсан байдаг. Уэйлс 1996 оноос порно сайт байгуулж ажиллуулж байв.<ref>[http://www.businessinsider.com/wikipedia-bomis-2013-6]</ref>
 
2009 оноос эхлээд Википедиад хувь нэмэрлэгч хүний тоо аажим буурч эхэлсэн. 2013 оны нэгэн судалгаагаар 2007 онтой харьцуулахад хувь нэмэрлэгчийнхээ 1/3-ыг алдсан гэжээ. Нэг талаар үүнд олон сая хэрэглэгчтэй хэлнээ өгүүлэх зүйлийн тоо гүйцэж ханаж буй нь нөлөөлөв.
 
== Дүрэм журам ==
==Түүх==
=== Үндсэн таван ойлголт ===
Ward Cunningham гэдэг хүн 1884 онд шинэ вебсайт '''WIKI''' -г байгуулсан. Wiki нь хүмүүс шинэ мэдээлэл оруулхын зэрэгцээ засаж янзлах зорилоготой бүтээгджээ. Wiki яваандаа хөгжсөөр ''wikispaces,wetpaint,wikdot,socialtext'' зэрэг жижиг төслүүд хэрэгжсэн. Одоо хүмүүс wiki-г хэрхэн ашиглах тухай асуудал гарсан учираас үүнд зориулж хэрхэн мэдээлэл оруулах зааварчилгаа болон төрөл бүрийн үсгийн font-уудыг мөн үсгийн өнгө өөрчлөх зэрэг функцуудыг мэдээлэлийг сонирхолтой болон ойлгомжтой харуулахад туслах зорилгоор нэмжээ.
{{гол|Wikipedia:Дүрэм}}
* Википедиа бол нэвтэрхий толь юм (мэдээ, сонин сэтгүүл, зар сурталчилгаа болгохгүй байх)
* Википедиад хөндлөнгийн хүний нүдээр бичнэ (нийтээр хүлээн зөвшөөрөх, илэрхий үнэн зүйлсийг тоочих)
* Википедиаг хэн ч бичиж, засварлаж, түгээж болно (зохиогчийн эрх зөрчсөн бол Википедиад байх ёсгүй)
* Хувь нэмэрлэгч, засварлагч нар эвтэй байна (хэрэв нөгөө Викичинтэйгээ санаа зөрөлдвөл соёлч, ухаалаг хэлэлцэнэ)
* Википедиа хөдлөшгүй зүйл биш (бодлого журамтай, түүхийг хадгалж байдаг учраас алдааг засах боломжтой)
 
=== Бусад зүйлээс салгаж үзэх ===
2000 оны 3 сард ''Jimmy Wales,Larry Sanger'' нар '''free online Encyclopedia''' буюу '''Үнэгүй онлайн нэвтэрхий толь'''-ийг санаачилж энэ нь ''Encarta,Britannica'' зэрэг нэвтэрхий толь хэмээн нэрлэгдэх болсон. Үүгээрээ '''Nupedia'''-г үүсгэн байгуулсан. Nupedia нь ард иргэдэд тэгш эрхийн тухай хүчтэй шүүмжлэл нийтэлсэн бөгөөд нилээд амжилтанд хүрч тусламж авч эхлэхэд, сүйрэл тохиож олон вебсайтууд дампуурч эхэлсэн ба Nupedia нь нөөц бололцоогүй буруу удирдлагаас болж 2003 онд дампуурчээ. Энэ вебсайт нь 36 сард 24 өгүүлэлтэй байжээ.
{{гол|Wikipedia:Википедиа нь ... биш}}
 
* Википедиа — толь бичиг биш (үгийн утга, орчуулга, тайлбарын тухай товч бичих бол [[Вики толь]]д бичнэ).
Үүнтэй ижил цаг хугацаанд ''Ward Cunningham, Jimmy Wales'' хоёр wiki -д update хийж '''Wikipedia'''-г байгуулжээ. 2001 оноос өгүүлэл оруулж, янзалж, шүүмжилж болдгоороо давуу байлаа. 2003 онд Nupedia 24 өгүүлэлтэй байсан бол Wikipedia 20000 гаруй өгүүлэлтэй байсанд Jimmy Wales маш ихээр гайхширалд орёон байна.Тэгээл Jimmy Wales Nupedia-гаас татгалзсан ба Larry энд хамтарсангүй. 2003 оноос хойш Wikipedia улам өргөжин тэлсээр 10 сая өгүүлэл нь 260 гаруй улсын хэл дээр бараг 3 сая өгүүлэл нь Англи хэл дээрх өгүүллэлүүдтэй болсон.Wikipedia top 10 вебсайтад багтсан бөгөөд олон түмэнд танигдан '''Google.com''' -д бүртгэдсэн. Үүнээс хойш Wikipedia -г улс үндстний зургийн галлерий гэгдэх болсон байна. Ирээдүйд wikipedia яахыг хэн ч мэдэхгүй ч энэ бол хайртай ч бай үзэн яддаг ч бай бидний хамгийн их өгүүлэлтэй нэвтэрхий толь юм.<ref>Орчуулсан Э.Ганзориг-SE11D010,Лхагвадаш-SE11D009 эх сурвалж http://www.milkandcookies.com/link/278214/detail/ </ref>
* Википедиа — файлын сан биш (хэрвээ зураг, дуу дүрсийн талаар бол [[Викимедиа агуулах]]ад оруулна)
 
* Википедиа — мэдээ сураг өгөх газар биш (үүнийг хийхийг хүсвэл [[Вики мэдээ]]д бичнэ)
== Монгол хэлний Википедиа ==
* Википедиа — хувийн үзэл бодол, онол, судалгаа, нээлт, санал бодлоо илэрхийлэх талбар биш
[[2004]] оны [[2 сарын 28]]-наас Монгол хэлний Кирилл бичгээрх Википедиа ажиллаж эхэлсэн.
* Википедиа — хувийн хэлэлцүүлэг, хөөрөлдөх газар, блог биш
Өнөөдрийн байдлаар үүнд {{NUMBEROFARTICLES}} бичлэг байгаа нь нийт 278 хэлний Википедиагийн дунд 122-р их тоот болж явна. 2011 оны 1 сарын 8-ны байдлаар 11,183 бүртгэгдсэн гишүүнтэйгээс 8 нь [[Wikipedia:Администраторууд|зохицуулагч]]. Сүүлийн 1 сард хувь нэмэр оруулсан (идэвхтэй) гишүүний тоо 98 байна.
 
==Шүүмжлэл==
Шүүмжлэлийг эндээс уншина уу? [[{{гол|Википедиагийн тухай шүүмжлэл|Шүүмжлэл]]}}
Википедиаг хүмүүс ихээр хэрэглэхийн хэрээр Википедиагийн өгүүллийн үнэн эсэхэд шүүмжлэлтэй хандах болсон. Америкийн нэгэн сэтгүүлч Википедиа дахь мэдээллийг «үнэн, тал нь үнэн, худал» гэж гурван хэсэг болгон үзсэн байдаг. Аливаа шүүмжлэгч нар Википедиагийн хуудсыг хэн ч хэзээ ч засварлаж болдог нь түүнд итгэх итгэлийг алдагдуулж байна гэдэг. Ялангуяа эрдэм шинжилгээ, эмнэлгийн мэргэжлийн дутмаг мэдээ Википедиад орсоноор буруу мэдээ уншигчид очих эрсдэлтэй.
 
== Монгол хувилбар ==
== Википедиа бусад хэлээр ==
2015 оны 12-р сарын 12-ны байдлаар:
{{Wikipedialang|50px}}
{| class="wikitable"
! Д/д!! Ялгах нэр !! Хэл бичиг !! Хаяг !! Үүссэн огноо !! Өгүүллийн тоо !! Хэрэглэгчийн тоо
|
|-
| 1 || Буриад Википедиа || [[буриад аялгуу|буриад]], [[кирил үсэг|кирил]] || [http://bxr.wikipedia.org bxr.wikipedia.org] || 2006.02 || [https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тусхай:Статистика&action=raw 1,461] || 6,696
|-
| 2|| [[Монгол Википедиа]] || [[Монгол хэл|монгол]], [[кирил монгол бичгийн дүрэм|кирил]] || [http://mn.wikipedia.org mn.wikipedia.org] || 2004.02.29 || 15,032 || 37,023
|-
| 3 || Халимаг Википедиа || [[Халимаг аялгуу|халимаг]], [[кирил үсэг|кирил]] || [http://xal.wikipedia.org xal.wikipedia.org] || — ||[https://xal.wikipedia.org/w/index.php?title=Көдлхнә:Статистика&action=raw 2,019] || 5,443
|-
| - || ''төсөл'' || [[Монгол хэл|монгол]], [[монгол үсэг|монгол]] || ''[http://Wp/mvf/Sedvüüd Wp/mvf/Sedvüüd]'' || — || — || —
|}
 
== Бусад хувилбар ==
{{аятайханхайрцаг
|өнгө = 3
|тэмдэг = Wikipedia-logo.png
|хэмжээ = 30
|нэр = Бусад хэлээр
|зай = 0.5em 0.5em 0.5em 0.5em
|бие = {{Wikipedialang-2014}}
|хормой = [[m:List of Wikipedias|бүх хэл]] '''·''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_coordination олон хэлтэй ажиллах] '''·''' [[m:Meta:Language proposal policy|шинэ хэлээр Википедиа эхлүүлэх]]
</div></p><noinclude>
}}
 
== Мөн үзэх ==
* [[Анциклопедиа]]
 
== Лавлах бичиг ==
==Эшлэл==
{{лавлах холбоос}}
{{Reflist}}
 
== ГадныГадаад холбоос ==
* [http://www.wikipedia.org Википедиагийн нүүр хуудас]
* [http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaMN.htm Монгол Википедиатай холбоотой бүхВикипедиагийн статистик мэдээлэл]
 
[[Ангилал:Цахим хуудас]]