|
== Түүх ==
Гутлыг чухам яг хэзээ зохиосон нь тодорхойгүй гэнэ. Одоогоос мянга мянган жилийн өмнө хүмүүс авласан ангийн арьсаараа хөлөө хучин өмссөн нь гутлын анхдагч гэж хэлж болно. Чухам тэр үеэс гутал өнөөг хүртэл улс үндэстэн бүхэнд, үеэс үед, соёлоос соёлд өөрчлөгдөн хөгжсөөр хүний амьдралд байр сууриа эзэлжээ.
Анхны гутал нь [[сэрүүн шаахай]] шиг байв. Түүнийг хөлдөө углаж олс, арьс мэтээр уядаг байжээ. Гутлыг анх [[МЭӨ]] 1600-1200 оны үед [[Иран|Ираны]] хилд амьдардаг Бабилын уулархаг нутгийнхан хэрэглэж байжээ. Эдгээр гутал зөөлөн арьстай, богино түрийтэй, мокасен нэртэй байв. Гутал гэхээсээ арьс гэж болохоор байв.
Эртний [[Юань]] хүмүүс ихэнхдээ хөл нүцгэн юм уу, сандаалтай явдаг байв. Харин гэртээ зөөлөн, битүү, голдуу улаан, цагаан өнгөтэй шаахай өмсдөг байжээ.
Гутлын хөгжлийн үе нь [[Эртний Ром|Ромын]] үе бөгөөд баруун зүүн хөлд өөр өөр гутал хийдэг болжээ. Хүйс болон нэр хүндийн ялгааны улмаас гутал өөрчилөлт орсон. Анхны мокасеныг бодвол өсгийгөөрөө ороож, шагайн орчимд уядаг болжээ.
[[Англи]] улсад анх удаа гутлын хэмжээг тогтоосон түүхтэй. [[1205]] онд Английн хаан [[I Эдуард]], 2.5 см буюу гурван хатсан буудайтай тэнцүү хэмжээг тодорхойлсноор гутлын хэмжээг албан ёсоор тогтоосон гэж үздэг байна. Ингэснээр 13ш буудайтай тэнцэх ултай гутал нь 13 размер гэх жишээтэй.
[[14-р зуун|14]], [[15-р зуун|15-р зууны]] үед гутлын хоншоор урьд урьдынхаас урт болж байсан бол 15 зууны дунд үеэс хоцрогдож, бөөрөнхий хоншоортой гутал модонд орж эхлэв.
[[16-р зуун|16-р зуунд]] гутлын хоншоор өргөн болж, галууны залаатай төстэй болов. Энэ үеэс эрэгтэй, эмэгтэй гутал гэж ялгагдах болжээ. Урт хормойтой хувцас өмсдөг эмэгтэйчүүдийн хувьд өргөн хоншоортой гутал тийм ч үзэмжтэй бус байлаа. Харин энэ нь эрэгтэйчүүдэд илүү тохиромжтой болжээ.
16-[[17 зуун|17 зуунд]] [[Европ|Европт]] голдуу түрийтэй гутал мода болж байлаа. Чухам энэ үеэс гутлыг элдэв чулуу зэргээр чимэглэснээр, гутал нь зөвхөн өмсөхөд зориулсан бус харин хүмүүсийн бэл бэнчин, зэрэг зиндааг илтгэх болжээ.
Мөн энэ үеэс гутал нэгэнт хэрэгцээ болсон тул "гутал засварчин" их нэр хүндтэй болж, гутал ч үнэтэй болжээ. Хийх материалаас шалтгаалж чанар нь өөр өөр байхын зэрэгцээ баячууд, ядуучуудын гэх зэргээр ялгаатай болов. Үүнээс гадна улс үндэстэн бүр өөр өөр төрөл зүйлийн гутал сонирхож байсны нэг жишээ нь [[Япон]], [[Хятад|Хятадын]] эмэгтэйчүүд жижиг гутал өмсөхийг илүүд үзэж, иймээс тэд хөлөө томсгохгүйг хичээдэг байжээ.
Анх [[Африк|Африкт]] гутал өмссөн цагаан арьстнууд очсоноор амьдралдаа гутал өмсөж үзээгүй уугуул нутгийнхны гайхшлыг төрүүлж, алмайруулж байжээ. Тэд, цагаан арьстнуудын хөл мал шиг хос туурайтай тул түүнийгээ нууж гутал өмсдөг гэж итгэдэг байв.
[[1760]] онд [[АНУ|Америкийн]] [[Массачусетс]] хотод анхны гутлын үйлдвэр байгуулагджээ. Энд олон хос гутал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байв. Харин [[19-р зуун|19-р зууны]] үед оёдлын машин бий болсноор хямд төсөр үйлдвэрлэл явагдаж, гутал үйлдвэрлэх шинэ арга нэвтэрч, гутлын хэрэгцээ ч өсч, үйлдвэрлэл эрс нэмэгдлээ. Өнөө үед гутал хөлийг хамгаалах хэрэгслээс гадна гоо сайханд ихээхэн нөлөөлөх болов. Мөн хэрэглээний талаасаа өдөр тутмын, гоёлын, биеийн тамирын, бүжгийн, бүр боулингийн гэх мэт зориулалттаддддддддддддддддддддддддддддддкфжгхфхгкжгуэжфихүыххххххххгггггггггггггг;;;;;ххлххлуфвнфгхффырэхвгбвгывбдхххххххххххүхтвбвбгфүх22222222222222201010011010101010101010101101010101010101010101010110101011010101010101010110101010101010100101010101010110101001011010110110101101010101101010101101011011010101011011110010110101010101101011011010110101010101010101010110101011011010101100101101010101010110101010110101100101010101101011011010011010101001101010101010100101010100101010100010011010110100011010101101010101010010101101010101101010101010101010101010101011010101010110101010110101010110110101010101010110101011010101010101010101010101010101010101001010101101010101101010110101010101001101010001101010101010100101010101010101010101001010101001010101010100101010101010101010101001011010101010101010110010101010101010110101001100101101010101101010101011010110101010101010110101011010101010101010101010101101010101011011011010100110011011001001010011100101010101010101010001110101101010101010101010101010101101010101101010100101010010101010100101010110010101010101001010101001010101010101001010101010010101010101010101010101001010101010101010101101010010101010111101010100101010110010101010101010101010101010101010100101010101010101010101010010101010100101010101010101010010101010100101101010101001010101010101010010101001010101010101001010110100101010101010010101010101001010010101010010101010010101011010010101010010101001010101010010101010010101010101010010101010100101010101001010100101010101010101010100101010101010101001010101010110101 хакардсан
== Мөн үзэх ==
| 