Морины уралдаан: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
112.72.13.202 (Яриа) хэрэглэгчийн 415191 засварыг цуцлах
Үсэг ба утгын алдаа засав. Азарга гэдэг чинь нас биш шүүдээ
Мөр 4:
[[Зураг:HorseNaadam.jpg|thumb|right|300px|Хурдны морь хөлсөлгөө буюу мориний бие халаалт бэлтгэл]]
[[Зураг:Mongolia_Naadam_16.JPG|thumb|right|300px|Хурдан морьдын уралдаан]]
Монголчуудын эртний уламжилалт тэмцээний нэг нь морины уралдаан юм. Монгол [[адуу]] нь хамгийн эрс тэс цаг уурт олон мянган жилээр хувьсан амьдарсаар ирсэн тул маш тэсвэр хатуужилтай бусад төрлийн морьдоос өвс тэжээл голдоггүй өл даадаг гээд олон давуу чанруудтайчанаруудтай байдаг.
 
Монголчууд 5000-6000 жилийн өмнөөс морийг гаршуулан унаж хэрэглэсэн бөгөөд дэлхийн бүх мориний тоноглол нь Монголоос гаралтай болхыг Монголын эрдэмтэд болон Америкийн их сургуулиуд баталсаннотлосон байдаг. Мөн дэлхийн бүх үйлдвэрийнүүлдэрийн мориний генийнөвөг эх үүсвэрэцэг нь Монгол мориноос гаралтай болохыг Орсын генетикийн институтаасих сургууль баталжээбатлажээ.
 
==Түүх==
Монголд нутаг нутгаар бага зэрэг ялгаатай дүрмээр морьдыг уралдуулж ирсэн боловч 1899 оноос эхлэн морьдыг таван насаар ангилж уралдуулах болжээ. Даага,шүдлэн, хязаалан, соёолон, азарга, их нас гэжба насааразарга зааглажхэмээн ялган уралдуулдаг.
 
XII жарны шороон үхэр жилийн (1709 он) зуны дунд сарын 28-ны өдөр, Бүрэн хааны өвөр Ивэн голын орчимд Очирай Түшээт хан тэргүүгэй засаг ноёдын хэлэлцэн тогтоосон гурван хошууны " Халх журам" гэж алдаршсан цаазыг гаргажээ. Энэ цаазад хурдан морь уралдуулах 17 заалтыг "нэгэн зүйл" хэмээн бүлэглжээ. Үүнд:
Мөр 32:
 
==Уралдааны бэлтгэл буюу морь уях==
Монголчуудын эртний морин уралдааны явцад уралдах морийг нарийн тэжээх сойх аргачиллаар илүү хурдан болгох арга зүй үүсэн бий болжээ. Энэ аргыг [[морь уях]] гэдэгхэмээн нэрлэдэг. Морийг уях арга нь нэг сар байж болдог эсвэл бүтэн жилийн турш буюу тасралтгүй морийг уралдаанд тусгайлан бэлдэж уях тохиолдол байдаг. Нутаг нутгаар бага зэргийн ялгаатай арга зүйгээр морийг уядаг.
 
Морь унагч хүүхдийг мөн тодорхой хэмжээтэй хоол өгч тодорхой байдлаар сойнго уралдуулдаг.