Хакас: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
Хакас |
|||
Мөр 53:
Зүүнгарын Галдан Бошигт хаан Халхтай эв эдрэлцэн Засагт Хааны харьяат Хотгойдын Шолой Уваш хунтайжийг цэрэг хөдөлгөн дарсан ба Шолой Уваш хунтайж ихэнх харьяат ард иргэдээ аван өмнө зүг нүүж Манжид дагаар орсон юм. Энэ дайнаас болж хязгаар нутаг эзэнгүй болсныг далимдуулан Оросууд Монгол нутагт орж ирж, Байгаль нуур хүртлэх өргөн уудам нутгийг өөрийн болгосон түүхтэй билээ.
Манжийн колончлолын үед 200 гаруй жил Хакас нь Урианхайн Хязгаар гэдэг засаг захиргааны нэгжид харьяалагдан Манжаас томилсон Амбан захирагчид Алтайн Урианхай, Тагна уулын Урианхайн хошуудын хамтаар харьяалагдаж байсан.
Хакас БНУ байгаа одоогийн газар нутаг нь 17 зууны үеэс Урианхайн Зайсан ноёны хошуу гэдэг байв. Монголын Богд Хаанаас Хакас-Тэлэнгэдийн ноёныг Зайсан цол хэргэмээр шагнасан байдаг.
1911 онд Монголын эрх чөлөөний тэмцэл гарч Богд Хаант Монгол Улс байгуулагдахад Хакас нь Алтайн Урианхай, Тагнын Урианхайн хамтаар Монгол Улсын Захиргаанд байсан. 1915 оны Хиагтын Орос, Монгол, Хятад гурван улсын гэрээгээр Хакас нь Урианхайн хязгаарын адил Монголын харьяанд үлдсэн боловч 1921 оны хувьсгалын дараагаас зөвлөлтийн нөлөөгөөр тусгаарлах бодлого баримтлан 1929 оноос зөвлөлтийн харьяанд орсон болно.
Хакас БНУ, Алтай БНУ, Тува БНУ, Алтайн Хязгаарын уугуул ард иргэд бол Монголын Урианхай үндэстэн билээ.
[[Хакас хүн|Хакасууд]] нь [[Түрэг хэлний бүлэг|Түрэг хэлний бүлгийн]] [[Хакас хэл]]ээр ярилцдаг ард түмэн бөгөөд [[хиргис]]тэй түүхийн хувьд холбоотой. Хиргисүүд анх Монголын баруун хойно нутагладаг байсан нь батлагдсан бөгөөд хожим баруун урагш нүүхэд үлдэж хоцорсон нь хакасууд гэх таамаглал байдаг. Хакасууд [[Енисей мөрөн|Енисей мөрний]] дунд биед нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэн амьдарч иржээ.▼
Алтай, Тува, Хакас гэж тус тусдаа үндэстэн гэж байхгүй бөгөөд эдгээр Бүгд Найрамдах Улсын уугуул иргэд бол Монголын зохнилох ястнуудын нэг Урианхай үндэстэн юм.
▲[[Хакас хүн|Хакасууд]] нь бүх баруун монголчуудын адил [[Түрэг хэлний бүлэг|
Түрэг, Уйгурын ханлигуудтай тэмцэж, монголын нүүдэлчин тархай бутархай аймгуудын нэг адил 13-р зуун хүртэл тусгаар байдлаа хадгалж ирсэн боловч [[Чингис хаан]]ы [[Их Монгол Улс]]ын захиргаанд нэгдсэн аж.
Улмаар 18-р зуунд Оросын мэдэлд шилжсэн байна.
| |||