Ган: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 2:
[[Файл:The viaduct La Polvorilla, Salta Argentina.jpg|thumb|225px|Ган]]
 
'''Ган''' гэдэг нь металлын хайлшийг нэрлэх ба түүнийг бүрдүүлэх үндсэн хэсэг нь [[Төмөр|төмөр]], [[нүүрстөрөгч]]юм. хоёрынНүүрстөрөгч хайлшнь ган хайлшид хольцоор агуулагдах бөгөөд нүүрстөрөгчийнтүүний агуулга нь 0.2 - 2.04% байна. Нүүрстөрөгч нь ган гарган авах хамгийн хямд хольц бөгөөд нүүрстөрөгчийн оронд [[манган]] ба [[вольфрам]]ыг ашиглаж болно<ref name=EM2>{{cite book |last=Ashby |first=Michael F. |coauthors=& David R. H. Jones |title=Engineering Materials 2 |origyear=1986 |edition=with corrections |year=1992 |publisher=Pergamon Press |location=Oxford |language=English |id=ISBN 0-08-032532-7 }}</ref>. Хольц болгон ашиглаж буй нүүрстөрөгч болон бусад элементүүд нь төмрийн хатуулаг, бөх бат чанарыг нэмэгдүүлэх ба нүүрстөрөгчийн төмөрт уусахагуулагдах дээд хэмжээ нь 1149&nbsp;°C-д 2.14% байна.
 
== Ангилал ==
Ганг чанаржуулсан болон нүүрстөрөгчит ган гэж ангилдаг. Нүүрстөрөгчит ганд нүүрстөрөгчийн хэмжээ 0.1-1.3% байдаг. Бүх нүүрстөрөгчит ганг дөрвөн үндсэн шинжээр ангилдаг. Нүүрстөрөгчийн агуулгаар, зориулалтаар, исэлгүйжүүлэлтээр, баталгаажилтын төрлөөр нь ангилна. Нүүрстрөгчийн агуулгаар нь бага (нүүрстөрөгч 0.1-0.3%), дунд (0.3-0.6%), их (0.6-1.3%) гэж ангилдаг. Харин нүүртөрөгчийн зориулалтаар нь ердийн зориулалтын ган, хийцийн ган, багаж хэрэгслийн ган гэж ангилна. Мөн нүүрстөрөгчийн баталгаажилтаар нь А (химийн найрлагын баталгаатай), Б (механик шинжээр баталгаажсан), В (хими, механик шинжээр баталгаажсан) гэж ангилдаг. Түүнчлэн нүүрстөрөгчийн исэлгүйжилтээр нь тайван, хагас тайван, буцламтгай хэмээн 3 ангилна. Хийцийн ганг цементацлагдах (0.1-0.2%), сайжруулагдах ган (0.3-0.5), өндөр чанартай ган (0.5-аас дээш нүрстөрөгч агуулсан) гэж ангилдаг.
 
ЗэвэрэлдЗэврэлд тэсвэртэй ган
Энэ төрлийн ган нь агаар мандлын, хортой орчны нөлөөнд зэвэрлэлийгзэврэлтийг тэсвэрлэх чадвартай чанаржуулагч гангийн нэгдэл байдаг. 1913 онд Гарри Бреали (Harry Brealey) янз бүрийн хайлшийн шинж чанар, төрлийг судалж байгаад хромын агуулга өндөртэй гангууд хүчилтөргөчидхүчилтөрөгчид тэсвэртэй болохыг олж нээжээ.
Химийн найрлага:Зэвэрэлд Зэврэлд тэсвэртэй гангийн үнсэнүндсэн чанаржуулагч элемент нь хром юм. (Cr12-20%) Хромоос гадна зэврэлд тэсвэртэй ганд дагалдах төмөр болон түүний хайлшууд (C, Si, Mn, S, P,) мөн ганд шаардлагатай физик, механик шинжийг нэмэгдүүлэх ба зэвэрлийгзэврэлийг тэсвэрлэх чадвартай (Ni, Mn, Ti, Nb, Co, Mo) зэрэг элементүүдийг нэмж өгдөг. Энэхүү зэвэрэлдзэврэлд ороггүйордоггүй чадвар нь хромын агуулгатай шууд хамааралтай байдаг. зэвэрэлдЗэврэлд тэсвэрлэх чадварын шалтгаан нь хромыг агуулсан деталийн гадаргуу хортой орчинд хүчилтөрөгчитэйхүчилтөрөгчтэй урвалд орохгүй нимгэн гадаргууг үүсгэдэгтэй холбоотой. Энэ шинж чанар нь материйнлынматериaлын гадаргуугингадаргуугийн дотоод бүтэцэдбүтцэд дотоод хүч, дефекктдефект байдаггүйтэй холбоотой юм. Нийлмэл чанаруулагч гангууд хүчлийн хүчтэй орчинд (хүхэр, давс, фосфор болон тэдний хольцын) Ni, Mo, Cu, Si-ын өндөр агуулгатай хэрэглэгддэг.
Ангилал: ЗэвэрлэдЗэврэлд тэсвэртэй ганг химийн найрлагаар нь дараах байдлаар ангилдаг:
-хромын агуулгаар нь мөн дараах байдлаар ангилна.
+Мартенсит,
Мөр 22:
Аустенит-Карбид.
-Хром марганец никелийн,
Мартенсит ба мартенсит -ферритын гангууд нь агаар мандалынмандлын, хортой орчны нөлөөнд маш сайн зэвэрлэлийгзэврэлтийг тэсвэрлэх чавартайчадвартай ба механик шинж чанар өндөртэй. Эдгээр гангуудыг хүнсний, химийн үйлдвэрүүдэд, хутга зүсэлтийн багажуудын чанарычанарыг, сайжруулахад ашигладаг.
Ферритын гангуудыг хүчилтөрөгчийн орчинд (Жнь: азотын хүчлийн уусмалд) аж ахуйн багаж техникуудад зориулж, хүнс, хөнгөн үйлдвэрийн зуухны бүтэцэндбүтцэнд ашиглагддаг. Феррит-Хромын гангууудгангууд нь азотын хүчлийн орчинд зэврэлд маш сайн тэсвэртэй, хортой орчинд фторт устөрөгчийн, фосфорын хүчил, азотын хүчилд тэсвэртэй байдаг.
 
Аустенитын гангууд
 
Аустенитын бүлгийн гангийн үндсэн давуу талууд нь маш сайн нэгдмэл шинж чанарууд бат бөх, уян налархай, хортой орчинд тэсвэртэй ба маш сайн технологийн шинж чанартай. иймээсИймээс аустенитын зэвэрэлдзэврэлд тэсвэртэй гангуудыг янз бүрийн салбарт гааргууггадаргууг бүрэх материал болгон маш өргөн хэрэглэдэг.
Аустенит-Феррит ба аустенит мартенситын гангууд:
Аустенит-ферритын гангууд: Энэ бүлгийг гангийн давуу тал нь аустенитын гангуудтай харьцуулахад никелийн агуулга багатай маш сайн гагнагддаг чадвартай. Аустенит-ферритын гангуудыг нисэх хүчин, машин үйлдвэрлэлд болон химийн салбарт түгээмэл хэрэглэдэг. Энэ төрөлд хамаарагдагхамаарагддаг гангууд:
08Х22Н6Т,
08Х21Н6Т2Т,
08Х18Г8Н2Т.
Аустенит-Мартенсит гангууд: ӨнөрӨндөр бат бөх чанартай, технологийн зэврэлд тэсвэртэй гангуудад орчин үеийн феррит ганг боловсруулж байна. Эдгээр гангийн төрлүүд:
07Х16Н6,
09Х15Н9Ю,
08Х17Н5М13.
Төмөр никелийн ба никелийн үндсэн хайлшууд
Аустенитын гангуудыг зэврэлд тэсвэрлэх чавартайчадвартай хайлшууыгхайлшуудыг хүхэр, хүчтэй хүчлийн орчинд химийн тоног төхөөрөмжинтөхөөрөмжинд өргөн ашигладаг. Энэ зорилгоор үндсэн төмөр никелийн хайлшийг 04ХН40МТДТЮ ба никель молибдены 470МФ хром никелийн ХН58В, хром никель, молибдены суурь үндсэнд хэрэглэдэг.
хромитынХромитын зэвэрэлдзэврэлд тэсвэртэйг гангуудыг гидравликийн процессын хаалт, хөөлгүүрийн палатка, арматур, зсэгч багаж, уржин, аж ахуйн зүйлүүдэд өргөн ашиглана.
Хром никелийн ба хром марганец никелийн зэврэлд тэсвэртэй гангуудыг аж ахуйн зүйлүүд, гал тогооны сав суулга хийхэд түгээмэл хэрэглэдэг.
Харин аустенитын зэврэлд тэсвэртэй гангууыггангуудыг хортой нөхцөлд ажиллах тоног төхөөрөмжүүдийг, 350-800С800°С өндөр темпратурдтемпературт ажиллах тоног төхөөрөмжүүийгтөхөөрөмжүүдийг хийхэд өргөн ашигладаг.
 
Дулаанд тэсвэртэй ган
 
Дулаанд батжилттай гангуудыг өндөр темпратурынтемпературын орчинд (хайлах темпратурын 0,1 0,3) тодорхой цаг хугацаанд хэрэглэдэг.
Шинж чанар: Дулаанд батжилтай чанар бол өнөрөндөр темпратурынтемпературын нөхцөлд деформаци, эвдрэлд орохгүй байх чадвар юм. Дулаанд батжилттай үндсэн шинжүүд нь гулсамтгай чанар, удаан хугацаанхугацаанд бат бөх байх чаварчадвар байдаг.
Гулсамтгай чанар: Тогтмол хүчний нөлөөгөөр тасралтгүй деформацид орох үзэгдлийг гулсалт гэнэ. Удаан хугацааны турш деталийг боловсруулахад (жил) гулсалтын хил зааг нь бага деформацид ордог болон үүсэх явцдаа удаан хугацааны ачаалал даах чадвартай байх ёстой байдаг. Харин удаан хугацаанд бат бөх байх чадвар нь температурын нөлөөнд удаан хугацаанд эвдрэхгүй байх чадвар юм. Өөрөөр хэлбэл тодорхой температурт ган гадны хүчний нөлөөгөөр тодорхой цаг хугацааны дараа эвдэрдэг чанар юм. Химийн найрлагын хувьд бол дулаанд батжилттай гангууд хайлшийн үндсэн компонент хайлах температур 1-рт тодорхой байх. Дараагийн байранд чанаржуулагч, зүсэгдэх чадвар, илчин боловсруулалт, хайлшийн бүтцийн найрлагыг тодорхойлох байдаг. Өндөр чанаржуулсан дулаанд батжилттай гангуудыг янз бүрийн чанаржуулагч системээс хамаарч дараах байдлаар ангилдаг: феррит, мартенсит (20Х13, 50Х13), мартенсит-феррит 15Х12ВН14Ф. Уурын зуухны тоног төхөөрөмжинд удаан хугацаанд 500-800С800°С температурдтемпературт перлитын ган зөвшөөрөгддөг. Молибдены дотор температурыг өсгөж ферритын рекристалаци ба дулаанд бат бөх чанар нь өсдөг. Дулаанд тэсвэртэй гангууд нэгэн томоохон хэсэг нь температурын өсөлтөнд явагддаг ба янз бүрийн нэмэлт чанаржуулагчтай хром никелийн, хром марганецын аустенитын гангууд байдаг. Гомоген системийн хувьд аустенитын гангууд хатуу уусмалын чанаржуулагчаар хангагдсан дулаанд бат бөх чадвартай байдаг. Дулаанд тэсвэртэй ган бол 550С550°С-аас дээш температурдтемпературт хийн орчинд гадаргуун зэвэрэлдзэврэлд тэсвэртэй чанартай гангууд ба ачаалал даахгүй эсвэл багахан ачаалалд боловсруулдаг. Шинж чанарын хувьд дулаанд тэсвэртэй гангууд нь өндөр температурд исэлдэлтифйгисэлдэлтийг тэсвэрлэх чадвартай байдаг. Дулаанд тэсвэртэй байх энэ чанарыг нэмэгдүүлэхийн тулд гангийн бүтэц, найрлагыг өөрчилөхөөрчлөх, чанаржуулагч элементүүдийг нэмж өгдөг. Гангийн найрлаганд шаардлагтайшаардлагатай хром эсвэл цахиурыг оруулсаны үр дүнд хүчилтөрөгч (төмрийн оронд хүчилтөрөгч) үүсдэг. Исэлдэх процессын үр дүнд гадаргууд нь хром эсвэл цахиурын үндэсэндүндсэнд шигүү оксидууд үүсдэг. Эдгээр оксидуудаас үүссэн нимгэн давхрагадавхарга исэддэхисэлдэх процессын дараа саад болдог. ТэмдэглэгээЗэвэрдэггүй ньгангийн жишээ: 20Х25Н20С2X5CrNi18-10 тэмэглэлийнүүний эхэнд
* дэхX-зэвэрдэггүй цифргангийн нть ган дах нүүрстөрөгчийн агуулгыг процентын долийнтэмдэглэгээ
* 5/100=0,05%-аар үзүүлдэг.нүүрстөрөгчийн Цифргүйдундаж үсгүүдагуулга
* болCrNi 1%-аасхайлшны багаагуулга агуулгатайдахь ган ах чанаржуулагчүндсэн элементүүд юм.(Cr>Ni)
** Х18-хром,10 Н-никель,хайлшинд С-цахиур,эзлэх Т-титан,хэмжээ М-молибден%
** эдгээрХром үсгийн18%, ар талд байгаа тоонууд бол чанаржуулагч элементийг агуулгы роцентоор илэрхийлсэн байгаа юм.Никель 10%
Дулаанд тэсвэртэй гангуудыг нилээд олон бүлэгт хуваадаг: Ферритын бүлгийн хромын гангууд, мартенситын бүлгийн хром цахиурын гангууд, аустенит-ферритын бүлгийн хром никелийн гангууд, хром никелийн аустенитын бүлгийн гангууд хэмээн ангилна. Ферритын бүлгийн хромын гангууд: 15Х25Т, 15Х28 20С-аас багагүй эксплуатацийн темературдтемературт гагнасан тоног төхөөрөмж бэлтгэхэд, дулаан дамжуулах багаж хэрэгсэл, хоолой, хортой орчин ажилах багаж тоног хэрэгсэлийгхэрэгслийг бэлтгэхэд хэрэглэдэг. Мартенситын бүлгийн хромын гангууд: Жнь 40Х10С2М нисэх онгоцны, авто машины хөдөлгүүрийн хавхлаг ба тракторын диель тлшийн хөөлгүүрийг , хөдөлгүүр бэхжүүлэгч деталийг хийхэд ашигладаг. Аустенит -ферритын бүлгийн хром никелийн гангууд: 20Х23Н13 бага ачаалалд өндөр температурд деталтийг хийххэд ашигладаг. Дулаанд тэсвэр нь 900-1000С хүртэл байдаг. Аустенитын бүлгийн хром никелийн гангууд:10Х23Н18, 20Х25Н20С2 агаар болон нүүрстөрөгчийн атмосферийн дор 1000-1100С хүртэл температур хүртэл ажилладаг зуухны еталийг, арматурын хоолойнуудыг, ялтас хэлбэрийн еталийг хийхэд ашигладаг.
 
 
Line 51 ⟶ 59:
 
 
Чанаржуулагч ган бол шаардлагатай физик, механик шинжийг гарган авах зориулалагдсан тодорхой хэмжээгээр гангийн дотор хольцоос гаднахр элементүүдийг агуулдаг ган юм. Эдгээр элементүүдийг чанаржуулагч элемент гэнэ. Тэмэглэлгээ: чанаржуулагч гангууыг гангийн найрлагын барагцаагаар харуулах цифр болон үсгээр тэмдэглэдэг. Үсэг нь гангийн найрлаганд орсон чанаржуулагч элементийг харуулдаг. Үсгийн ард байх цифрүүд бол элементийн дундаж агуулгыг процентоор илэрхийлсэн байдаг. Хэрвээ элемент 1%-аас бага агуулгатай байвал үсгийн ард тоо тавигдахгүй. Эхний 2 цифр нь ганд агуулагдах нүүрстөрөгчийн агуулгыг процентын долийг 100%-аар үзүүлдэг. Хэрвээ 1 цифр байвал нүүрстөрөгчийн агуулгыг процентын долийг 10%-д байдаг. Тэмдэглэлийн өмнөх нэмэлт тэмэгтэмдэг: Р-хялбар зүсэгддэг, Ш-мөхлөгт эргэвч үүнээс гадна: 1.
#Мөхлөгт эргэвч ганд хромын агуулга процентын долиор Жнь (Cr0.4%) 2.
#Хялбар зүсэгддэг гангийн бичиглэлийн ард Р-вольфрамын агуулга В% ба бүх хялбар зүсэгддэг ганд дах хромын агуулга 0,4% байдаг. А, В үсэг нь дунд байгаа нь гангийн тэмдэг азотын агуулга харин төгсгөлд нь өндөр чанартай ганг үзүүлдэг. ган 18ХГТ -(0,18%, 1Cr, 1Mn, ойролцоогоор 0,1Т). 35ХН3МФА -(0,38%, 1,2-1,5Cr, 3Ni, 0.3-0.4Mo, 0.1-0.2V). 30XГCA- (0,30%, 0,8-1,1Cr, 0.9-1.2Mn, 0.8-1.25Si). 0.3X13AГ19 -(0,03%, 1313Cr, 0.2-0.3N, 19Mn). Өндөр чанаржуулсан гангийн тоог элементийн массын долиоор нь ард нь биш урд нь тавьдаг.
Cr, 0.2-0.3N, 19Mn). Өндөр чанаржуулсан гангийн тоог элементийн массын долиоор нь ард нь биш урд нь тавьдаг.
 
== Ишлэл ==