Чингис хаан: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
{{Хаан
|name =Чингис {{mongolUnicode|ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ }}
|title =Их МонголЮань улсыг үндэслэгч их эзэн хаан
|image =[[Зураг:YuanEmperorAlbumGenghisPortrait.jpg|200px]]
|caption =
Мөр 13:
|issue =[[Зүчи]]<br />[[Цагадай]]<br />[[Өгэдэй хаан|Өгэдэй]]<br />[[Тулуй]]
|royal house =[[Боржигин]]
|dynasty =[[Их Монгол улс|Их Юань улс]]
|father =[[Есүхэй|Лэзу хуанди]]
|mother =[[Өэлүн]]
Мөр 19:
|place of birth =[[Монгол улс]], [[Дадал сум]]
|date of death =1227
|place of death =[[БНХАУ]], [[Гансу муж]]
|date of burial =
|place of burial =[[Бурхан Халдун]]
|Юань Тайзу хуанди}}'''Юань Тайзу Чингисхуанди хаанЧингис''' нь {{mongolUnicode|ᠴᠢᠩᠭᠢᠰ }}{{mongolUnicode|ᠬᠠᠭᠠᠨ }}(~1162 - 1227 оны 8 сарын 18) 1206 онд Монгол аймгуудыг нэгтгэж [[Их Монгол Улс]] буюу Монголын эзэнт гүрнийг байгуулсан [[Монголын хаадын жагсаалт|Монголын хаан]] байв. '''Хиад Боржигин Есүхэйн Тэмүжин''' ('''Тэмүүжин''' {{mongolUnicode|ᠲᠡᠮᠦᠵᠢᠨ }} ч гэж бичдэг) гэдэг нэртэйгээр [[Боржигин]] овогт [[Есүхэй баатар|Есүхэйн]] булаан авсан татвар эм [[Өэлүн|Өэлүнээс]] төрсөн бөгөөд хятадын түүхэн дэх хамгийн гарамгай улс төр, цэргийн суут удирдагч юм.
 
[[Их Монгол Улс|Их Юань улс]]ыг байгуулсны дараа амьдралынхаа явцад Ази, Европын ихэнх нутаг дэвсгэрийг эзэлсэн бөгөөд харин түүний үр хүүхдүүд үүнийг нь үргэлжлүүлж, тухайн үед соёл иргэншилт хүн төрөлхтөнд нээгдээд байсан дэлхийн хуурай газрыг бараг бүхэлд нь эзэлсэн байна.
 
Чингис хаанТайзу [[Тангуд]]ыг эзлэсний дараа 1227 онд нас баржээ. Их хааныг оршуулсан газар нь одоо хүртэл мэдэгдэхгүй байгаа билээ. ЧингисийнТайзугийн үр удам өнөөгийн [[МонголХятад]], [[ХятадТөв Ази]]йн орнууд, [[КавказМонгол]], [[Төв АзиКавказ]]йн орнууд, мөн өнөөгийн [[Орос]], [[зүүн Европ]], [[Ойрхи Дорнод]]ын зарим хэсгүүдийг эзэлсэн буюу түшмэг улсуудаа болгосон ажээ.
 
== Уг гарал ==
[[Монголын нууц товчоо]]нд ЧингисТайзу хааны язгуур, дээд тэнгэрээс заяат төрсөн [[Бөртэчино]] эхнэр [[Гoo марал]]ын хамтаар тэнгис далайг гаталж ирээд Онон мөрний эх Бурхан халдун ууланд нутаглаж, Батцагаан гэдэг нэгэн хөвүүнийг төрүүлжээ хэмээн дурдсан байдаг. Дараахь үе удмуудыг жагсаавал Тамача, Хоричар мэргэн, Уужим буурал, Саль-Хачау, Ихнүдэн, Шинсочи, Харчу, Боржигидай мэргэн, Торголжин баян, [[Добу мэргэн]]. Добу мэргэний эхнэр Хорь түмдийн Хорилардай мэргэний охин [[Алун-гуа]]. Добу мэргэн хоёр хүүтэй болоод нас барсны дараа Алун-гуагаас төрсөн гурван хөвүүний бага нь болох [[Бодончир мунхаг]]аас [[Боржигин]] овгийнхон үүсэн гарчээ. Нууц товчоонд бичсэнээр бол [[Алун-гуа]] Добу мэргэний нас барснаас хойш хөвгүүд төрүүлснийгээ Малиг баяуд овгийн зарц бус харин шөнө тотгоор орж ирэх тэнгэрийн цагаан шар хүнтэй холбон тайлбарладаг. Боданчар мунхаг нэгэн жирэмсэн эмийг барин ирснээс гарсан хүү нь Жажирадай бөгөөд энэ нь Чингис хааны анд Жамухын уг гарал байгаа юм.
 
Боданчарын үр удам нь Хабич баатар, Мэнэн тудун, Хачи хүлүг, Хайду, Байшинхор догшин, Тумбинай сэцэн болно. Хайдугийн хүү Чирхай лянхуагаас Тайчууд овог үүсэн гарчээ. Тумбинай сэцэний хүү [[Хабул хаан]] [[Хамаг Монгол]]ыг захирч байсан ба түүнээс Хиад Боржигин овог гарчээ. Хабул хааны хоёр дахь хүү [[Бартан баатар]] нь Чингис хааны эцэг [[Есүхэй баатар]]ын эцэг байжээ. Хамаг Монгол [[Хутула хаан]]аас хойш хангүй байсан тул Хиад Боржигин овгийг ерөнхийд нь Есүхэй баатар захирч байсан.