16:06, 26 Зургаадугаар сар 2013-ий байдлаарх засвар засварлах MongolWiki (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 33,756 edits б MongolWiki moved page Хиргис хэл to Хиргис хэл бичиг ← Өмнөх өөрчлөлт		11:30, 16 Тавдугаар сар 2015-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах MongolWiki (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 33,756 edits No edit summary Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: {{Хэл аялгуу \|~~name~~ хэмжээ = ~~Хиргис хэл~~290px \|~~ethnicity~~нэр =[[ Хиргис]] хэл▼ ~~\|nativename =~~ \|~~pronunciation~~өөрийннэр = Кыргыз тили, / قىرعىز تئلى \|газаророн = [[Хиргис улс\|Хиргис]], [[Узбек улс\|Узбек]], [[Хятад улс\|Хятад]] <br>([[Шиньжян]]), [[Тажик улс\|Тажик]], [[Орос улс\|Орос]] \|boxsize = 260px▼ \|~~speakers~~эзэмнэгч = =4.3 ~~саяаас илүү~~сая (2009)<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref>▼ ~~\|states = [[Кыргызстан]], [[Узбекистан]],<br>[[БНХАУ]]-ын [[Шиньжян]], [[Тажикистан]], [[ОХУ]]~~ \|хэлтэн = [[хиргис үндэстэн]] ~~\|region =~~ \|өнгөнэр = алтай ▲\|speakers =4 саяаас илүү (2009)<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref> \|төрөл1 = [[Алтай хэлний язгуур\|Алтай язгуур]] ~~\|date =~~ \|төрөл2 = [[Түрэг хэлний бүлэг\|Түрэг салбар]] ▲\|ethnicity =[[Хиргис]] \|~~fam3~~ төрөл3 = Кыпчак бүлэг▼ ~~\|familycolor = Алтай~~ \|~~fam2~~ үсэг = 1. [[~~Түрэг~~кирил ~~хэлний~~үсэг]] <br> 2. [[араб ~~бүлэг\|Түрэг~~үсэг]] \|үндсэннэг = ▲\|fam3 = Кыпчак \|хоёрыннэг = {{KGZ2}} ~~\|fam4 = Ногай-Кыпчак~~ \|~~fam5~~iso1 = ky \|iso1=\|iso2=\|iso3=kir ▲\|~~boxsize~~iso2 = ~~260px~~kir ~~\|script = [[Кирилл үсэг\|Кирилл]] , [[Араб үсэг\|Араб]] үсэг~~ \|~~nation~~iso3 = ~~{{flag\|Кыргызстан}}~~kir \|газрынзураг = Verbreitungsgebiet_der_kirgisischen_Sprache.PNG ~~\|minority =~~ \|газрынзургийнхэмжээ = 270px ~~\|agency =~~ \|газрынзургийнтайлбар = Хиргис хэлтний нутаг ~~\|iso1=ky\|iso2=kir\|iso3=kir~~ ~~\|map =~~ ~~\|mapcaption =~~ ~~\|notice=IPA~~ }} '''Хиргис хэл'''<ref>[[Цэндийн Дамдинсүрэн\|Ц.Дамдинсүрэн]], А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь" (1982)-д ''киргизский язык'' гэдэг үгийг ''хиргис хэл'' гэж орчуулан бичсэнийг баримтлав.</ref> (тухайн хэлээрх нэрийдэл ''Кыргыз тили, Кыргызча,'' قىرعىزچا, قىرعىز تىلى; {{lang-ru\|Киргизский язык}}) — [[Хиргис\|Хиргис угсаатны]] хэл, [[Кыргызстан]]ы төрийн албан ёсны хэл. Хэл шинжлэлийн ангиллаар [[Түрэг хэлний бүлэг\|Түрэг бүлгийн]] Кыпчак дэд бүлэгт харъяалагддаг. Одоо цагт [[Казах хэл]]тэй ихээр ойртон ижилсэж байгаа. '''Хиргис хэл''' (''Кыргыз тили, Кыргызча,'' قىرعىزچا, قىرعىز تىلى) — [[хиргис үндэстэн\|хиргис үндэстний]] төрөлх '''[[хэл]]''', [[Хиргис улс]]ын албан ёсны хэл. Төрөл гарлааараа [[алтай хэлний язгуур\|алтай язгуурын]] [[түрэг хэлний бүлэг\|түрэг салбарын]] кыпчак бүлэгт [[өмнөд алтай хэл\|өмнөд алтай]], [[хасаг хэл\|хасаг]] зэрэг хэлний хамтаар багтана. [[Кыргызстан]]ы 2009 оны хүн амын тооллогоор төрөлх Хиргис хэлтэн 3,830,556, хоёрдугаар хэл боловч Хиргис хэлийг чөлөөтэй эзэмшсэн 271,187 хүн (212,063 [[Узбек үндэстэн\|Узбек]] үндэстэн багтана) байна гэсэн дүн гарсан. Иймээс Кыргызстанд 4 сая гаран Хиргис хэлээр хэлэлцэгч байгаа аж.<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref> Мөн [[Казахстан]], [[БНХАУ]] ([[Шиньжян]]), [[Узбекистан]], [[Тажикистан]]д Хиргисээр ярилцдаг [[Хиргис\|Хиргисүүд]] байгаа. ▼ == Хэлтний тоо == Өнөө үед Кыргызстанд [[Кирилл үсэг\|Кирилл]], БНХАУ-д [[Араб үсэг]]т суурилсан Хиргис хэлний хоёр цагаан хэрэглэгдэж байна. [[1928]]-[[1940]] хооронд Зөвлөлтийн ард түмний адилаар [[Латин үсэг\|Латин үсгээр]] тэмдэглэж байснаа болиод 1940 оноос Кириллд бүрмөсөн шилжжээ. Монголынхоос нэг үсгээр илүү буюу Орос цагаан толгойн үсгүүд дээр [[ң]], [[ө]], [[ү]] гурван үсгийг нэмж Хиргис хэлний кирилл цагаан толгой болдог. ң бол /ŋ/ (Монгол бичгийн их инхэлэг) авиаг тэмдэглэж Башкир, Татар, [[Халимаг хэл\|Халимаг]], [[Хасаг хэл\|Хасаг]], Хиргис зэрэг Зөвлөлтийн үед зохиогдсон цагаан толгойдод байдаг үсэг юм. ▲~~[[Кыргызстан]]ы~~Хиргис хэлээр өдгөө 4.3 сая хүн хэлэлцэж байна. Хиргис улсын 2009 оны хүн амын тооллогоор ~~төрөлх~~төрөлхийн ~~Хиргис~~хиргис ~~хэлтэн~~хэлтэй 3,830,556, ~~хоёрдугаар~~хожим ~~хэл~~сурсан ~~боловч Хиргис хэлийг чөлөөтэй эзэмшсэн~~ 271,187 хүн (үүнд 212,063 [[Узбек үндэстэн\|~~Узбек~~узбек]] үндэстэн багтана) байна гэсэн дүн гарсан. ~~Иймээс Кыргызстанд~~Нийлээд 4 сая ~~гаран Хиргис хэлээр хэлэлцэгч байгаа~~хүн ажболно.<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref> Мөн [[~~Казахстан~~Хасаг улс\|Хасаг]], [[~~БНХАУ~~Хятад улс\|Хятад]] ([[Шиньжян]]), [[~~Узбекистан~~Узбек улс\|Узбек]], [[~~Тажикистан~~Тажик улс\|Тажик]]д ~~Хиргисээр~~улсын ~~ярилцдаг~~хиргисүүд ~~[[Хиргис\|Хиргисүүд]]~~хиргисээр ~~байгаа~~хэлэлцэнэ. == Үсэг бичиг == Хиргис улсад [[кирил үсэг\|кирил]], Хятадад [[араб үсэг\|араб]] үсэгт суурилсан хиргис цагаан толгой байна. Зөвлөлт Хиргис байх үед 1928 онд [[латин үсэг\|латин]], 1941 оноос хойш кирил үсгийг авчээ. Цагаан толгой нь 36 үсэгтэй. Монголынхоос [[ң\|Ңң]] /ŋ/ (монгол бичгийн их инхэлэг) авиаг тэмдэглэх үсгээр илүү. Ийм үсэг [[башгир хэл\|башгир]], [[татар хэл\|татар]], [[халимаг хэл\|халимаг]], [[хасаг хэл\|хасаг]] цагаан толгойд байдаг. {\| bgcolor = #eef8ff cellspacing=0 cellpadding=3 style="border: 1px solid #ced8df; " !style="white-space:nowrap" bgcolor=#ccccff colspan=38 align=center\|~~Хиргис~~Кирил ~~хэлний кирилл~~хиргис цагаан толгой (36 үсэг) \|-align=center \|[[А]] Мөр 107: \|} {\| class="wikitable" {{Wikipedia\|ky}}▼ \|+ Кирил, араб хоёр бичгийн жишээ \| align="center" style="background:#f0f0f0;"\|'''кирил хиргис''' \| align="center" style="background:#f0f0f0;"\|'''араб хиргис''' \| align="center" style="background:#f0f0f0;"\|'''англи орчуулга''' \|- \| Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.\|\|align="right"\|باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات.۔ الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرى-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش. \|\| All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. \|} == ~~Зүүлт,~~Лавлах ~~тайлбар~~бичиг == {{лавлах холбоос\|2}} ~~{{reflist}}~~ == Гадаад холбоос == ▲{{Wikipedia\|ky}} [[Ангилал:Хэл судлал]] [[Ангилал:Хиргис үндэстэн\|хэл]] [[Ангилал:Хиргисийн хэл]]

Киргиз хэл: Засвар хоорондын ялгаа