Чахундорж хан: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б MongolWiki moved page Чахундорж to Чахундорж хан
No edit summary
Мөр 28:
 
== Бага нас ==
Чахундорж 1634 онд (зарим сурвалжид 1624/1637 он) [[халх]]ын [[Түшээт хан]] [[Гомбодорж]]ийн гэрт (одоогийнхоор [[Монгол улс]]ын [[Архангай]] аймгийн [[Хашаат сум]]ын нутаг Мэндийн ам) ахмад хөвүүн нь болон, [[ойрд]]ын [[дөрвөд]] аймгийн Далай тайшийн охин [[Ханджамц]] хатнаас төрсөн. Өндөр гэгээн [[Занабазар]], баатар хунтайж СидширШидишир хэмээх хоёр дүүтэй байв.
 
== Түшээт хан ==
Мөр 35:
=== Харилцаа ===
 
1655 онд [[манж үндэстэн|манжийн]] [[Эеэр засагч]] хааны шаардсанаар Галдандорж хүүгээ [[Бээжин]]д суулгасан. 1985 онд оросын бэхлэлт рүү дайрахдаа [[Албазин]] руу дайрсан манжтай эвсэж, цэргийн тусламж авч байсан. 1686 онд Хүрэнбэлчирийн[[Байдраг гол|Байдрагийн]] Хүрэн бэлчирийн хуралдайгаар 1640 оны [[Дөчин дөрвөн хоёрын их цаазыгцааз]]ыг няцаажээхүчингүй болгожээ.
 
1657 онд Оросын [[Алексей Михайлович|Алексей]] царьт захиа бичиж хариадын ([[буриад]]) нутгаас гарчцэргээ явахыггаргахыг шаардаж байв. 1685 онд СэхэлтийнСэлэнгийн бэхлэлт рүү элч зарж өөрийн албат буриадыг чөлөөлөхийг шаардаж байв. Оросууд шаардлагыг хүлээж авдаггүй байсан.
 
1662 онд [[хотгойд]]ын [[III Алтан хан]] [[Засагт хан]] руу довтлон дийлж, Чу мэргэнийг Засагт ханаар тавихад захирагдахгүй гэсэн ард дүрвэн Түшээт ханд дагасан бөгөөд 1670 онд Сэнгүм Засагт хан болж, нөхцөл байдал эргэсэн гээд найман жилийн өмнө дүрвэсэн ардыг нэхэхэд Түшээт хан өгөөгүй нь ужиг хямрал болсон.
 
=== Байлдаан ===
Түшээт хан Чахундоржийн халх цэрэг [[Байгал нуур]]ын өвөр, [[Сэлэнгэ мөрөн|Сэлэнгийн]] адгаарх оросын шинэ тутам боссон шивээ, бэхлэлтийг дайрч, заримдаа амжилт олж байв. 1669 онд Дай хунтайжийн удирдсан цэрэг, 1677-1678 оны Хөхт, Дайбун, Заб нарын, 1681-1682 онд Дай хунтайжийн цэрэг Сэлэнгийн адгаарх шивээдийг довтолж байв. 1685 онд тэр хавийн [[орос]], [[хазаг]] цэргийн гол бэхлэлт болсон [[Сэлэнгийн шивээ]]г бүслэн хааж, 1687-1688 онд Шидишир баатрын 5000 цэргээр дахин бүслэж байжээ.
 
1687 онд Засагт хан [[Шар (Засагт хан)|Шар]], Зүүнгарын Галдангийн дүү Доржжавтай нийлж халдаар ирэхэд Чахундорж өөрийн хүргэн, хошуудын [[Лувсангомборавдан]]тай хамжин дийлж Зүүнгарын нутаг Эрчис хүрч давшив. [[Галдан бошигт хаан|Галдан]] өөрийн дүү болон холбоотонхолбоотноо алагдсны дараа 1688 оны хавар Түшээт ханы нутаг руу гурвандайрсан. түмэнТөмөртэй, цэргээрОлгой дайравнуурын хоёр газар тулж ялагдсан Чахундорж хан Занабазарын араас Чин улсын хилээр шурган амь гарч сөнөд нутагт суулаа. Ард олон бас дүрвэсэн.
 
1688 оны намар Ар Элстэй гэдэг газар чуулган чуулж, манжид дагаар орох шийдвэр гаргасан бөгөөд 1696 онд нутгаа чөлөөлүүлж авчээ.
 
== Өтөл нас ==
 
1691 ондоны хавар [[Долоннуур]]т Чахундорж тэргүүтэй халхын 550 тайж цуглан манж Чин улсад дагаарёслон орсондагаж бөгөөдзасаг Чахундоржзахиргааны насшинэ бартлаахуваарьт энд байворсон.
 
Чин улсад байсан Францын элч Жербильон бичихдээ ᠌"Чахундорж намхан, чөргөр туранхай, сахал буурал, уртлаг царай, хавтгай нүүртэй нэгэн" гэжээ.
 
1698 онд Долоннуурт өөд болсон. Зарим сурвалжид халх нутагтаа очсоны дараа Долоннуурт буцажэргэж очинодоод 1700/1701 онд нас барсан гэжээ.
 
== Гэр бүл ==