Үйлдлийн систем: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 1:
'''Үйлдлийн систем''' ({{lang-en|Operating system}}, OS) харилцан уялдаатай системийн [[программпрограм]]уудын цогц юм.
 
Компьютерын ажиллагааг 2 давхаргаас тогтсон сонгинотой зүйрлэж болно. Сонгинын хамгийн дотор талд компьютерын техник хангамж байрлана. Түүний гадуур програм хангамжийн давхарга байрлана. Харин хамгийн гадна талд хэрэглэгч уг сонгиныг “харж” байгаа.
 
Тэгвэл програм хангамжийн давхарыг дотор нь дахиад хоёр давхаргад хуваан үзэж болно:
* дотор талын давхарга - Үйлдлийн Систем (товчоор: Ү.С.)
* гадна талын давхарга - бусад програм.
 
[[Файл:Computer_Onion.jpg|thumb|Компьютерын "сонгино"|200px]]
[[Файл:Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png|thumb|300px|[[Ubuntu]]]]
Ө.х.Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч програмуудын тусламжтайгаар компьютертэй ажиллана. Харин програмууд нь ҮСҮ.С.-ийн тусламжтайгаар компьютерын техниктэй холбогдоно.
 
Тиймээс ҮСҮ.С.-ийг компьютерын техникийн програманпрограмын үргэлжлэл гэж болно. ҮСҮ.С. нь хэрэглэгчийг, компьютерын төхөөрөмжүүдтэй ажиллах процессын талаарх нэгтнэгд нэгэнгүй мэдээллээс халхалж, ингэснээр энэ процессыг гүйцэлдүүлэх нүсэр ажлаас түүнийг чөлөөлж өгдөг.
 
ҮСҮ.С.-ийн гүйцэтгэх үүргийг дурдвал:
* диалог буюу хэрэглэгчтэй харьцах
* оролт-гаралт, өгөгдлийг удирдах
Мөр 23:
* [[компьютерийн дэлгэц|дэлгэц]], [[компьютерийн гар|гар]], дискүүд, [[хэвлүүр]] г.м. залгах төхөөрөмжүүдийн ажиллагааг програмын түвшинд дэмжих зэрэг болно.
 
Компьютеруудын төрлөөс хамаарч, тэдгээрт ашиглагдах ҮСҮ.С.-үүд мөн өөр өөр байна. Гэхдээ нэг төрлийн компьютерт зориулсан өөр өөр ҮСҮ.С.-үүд ч бас байдаг. Ж.Жишээ нь одоо үед Windows, Unix, Linux г.м. ҮСҮ.С.-үүд PC-ткомпьютерт өргөн ашиглагдаж байна.
 
PC-ийнКомпьютерийн ҮСҮ.С. нь дараах үндсэн компонентуудыгбүрэлдхүүнийг агуулах ёстой. Эдгээр нь:
* командын хэл
* командын процессор
* драйверууд (жолоодогч буюу хөтлөгч)
* файлын систем
зэрэг болно.
Мөр 34:
== Командын хэл ==
 
Хэрэглэгчээс ҮСҮ.С.-д өгч болох командууд урьдаас тодорхойлогдсон байдаг. Эдгээр командын цогцыг ҮСҮ.С.-ийн командын хэл гэдэг.
 
Хэрэглэгч командын хэлний тусламжтайгаар:
* каталоги руу (фолдер, = хавтас) хандах
* дискүүдийг тэмдэглэх (disk labeling)
* програмуудыг ажиллуулах гэх мэт
Мөр 48:
== Хэрэглэгчийн интерфейс ==
 
ҮСҮ.С.-д хэрэглэгч нь командын хэлийг ашиглан командын процессортой харьцаж буй арга замыг хэрэглэгчийн интерфейс (user interface) гэдэг.
 
Өнөөдөр ҮСҮ.С.-үүд:
* Текст интерфейс (command line interface - CLI)
* График интерфейс (graphical user interface - GUI)
Мөр 61:
=== График интерфейс ===
 
Харин GUI нь хэрэглэгчид илүү тохиромжтой хэлбэр бөгөөд зөвхөн хулганы тусламжтайгаар, график дүрслэл бүхий хийсвэр (виртуал) орчинд хүссэн үйлдлээ хийж болдог. Ө.х.Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч нь командын хэлийг мэддэг байх шаардлагагүй.
 
=== Shell ===
 
Хэрэглэгчийн интерфейсийг хэрэгжүүлж байдаг системийн програмыг shell (хөтөч програм) гэдэг. ҮСҮ.С. болгон өөрийн гэсэн shell-үүдтэй байна.
Ж.нь Windows бүлийн системд:
* Windows Explorer
Мөр 74:
== Драйверууд ==
 
Драйверууд (drivers=жолоодогч буюу хөтлөгч) нь компьютерын төхөөрөмжүүдийг удирдахад шаардлагатай системийн програмууд юм.
 
Стандарт дотоод төхөөрөмжүүдийн драйверууд BIOS (Basic Input-Output System) буюу Оролт-Гаралтын Үндсэн Системийг бүрдүүлдэг.
Мөр 81:
Тогтмол санах байгууламжид байрласан, тодорхой нэр бүхий цогц мэдээллийг файл (file) гэдэг. Файл нь програм, тоон өгөгдөл, текст, кодлогдсон дүрс мэтийг агуулж болно.
 
Ерөнхий тохиолдолд тогтмол санах байгууламжид асар олон тооны файл агуулагдана. Тэгвэл хэрэглэгч нь энэ олон файл дундаас тухайн нэг файлыг түргэн шуурхай олж, хялбар байдлаар харьцдаг байх ёстой. Үүний тулд файлууд нь дискэн дээр тодорхой нэг аргын дагуу, ө.х.өөрөөр хэлбэл тодорхой зохион байгуулалттайгаар байрласан байна. Ийм аргыг (зохион байгуулалтыг) нь файлын систем (file system) гэдэг. Файлын систем нь:
* Файлуудыг яаж хадгалах
* Файлуудыг яаж нэрлэх
Мөр 87:
г.м. асуудлуудыг тодорхойлно.
 
ҮСҮ.С. болгон өөрийн гэсэн файлын системтэй. Тухайлбал Windows бүлийн ҮСҮ.С.-үүд FAT16, FAT32, NTFS г.м. файлын системүүдийг ашигладаг бол Linux бүлийн ҮСҮ.С.-үүд ext2, ext3, XFS г.м. файлын системийг түгээмэл ашигладаг.
 
Ихэнх файлын систем файлыг диск рүү хадгалахдаа хадгалах “орон зайг” 0.5kb эсвэл 1, 2, 4 кb-ын урттай жижиг блокуудад хуваагаад файлыг эдгээр блокуудаар тарааж байрлуулдаг байна. Ийм блок хэсгийг сектор (sector) гэнэ. Ж.нь Windows XP системд, секторын хэмжээ 4 kb байдаг.
Мөр 101:
 
 
PC-ийнКомпьютерийн ҮСҮ.С. нь хатуу диск дээр хадгалагдах бөгөөд компьютерыг асаахад тэндээс уншигдаж, RAM-д ачаалагддаг. Энэ процессыг ҮСҮ.С.-ийг ачаалах (OS loading) гэж нэрийднэ.
 
Анхны үйлдлийн систем нь компьютерын технологийн хөгжлийн хоёрдугаар үе буюу [[транзистор]] ашиглах болсонтой хамт үүссэн. Хоёрдугаар үеийн том компьютерууд нь тухайн уламжлалын [[дифференциал тэгшитгэл]]ийг бодох гэх мэтийн физик, инженерийн салбарт гарч ирдэг байсан ШУ-ны болон техникийн тооцоог хийхэд голчлон хэрэглэгдэж байжээ. Програмаа үндсэндээ Фортран, ассемблер дээр бичих ба үйлдлийн системүүд нь FMS (Fortran Monitor System), IBSYS (IBM корпорацийн IBM 7094 компьютерт зориулж гаргасан үйлдлийн систем) байсан.