Америкийн Нэгдсэн Улс: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 1:
{{Жааз Улс
|уугуул_нэр =United States of America <span style="color:gray;"><small><sup><small>(</small>англи<small>)</small></sup></small></span>
|албан_ёсны_нэр ='''Америкийн Нэгдсэн Улс'''
|богино_нэр =АНУАмерик
|эрх_байдал ='''[[орон|тусгаар тогтносон орон]], [[бүрэн эрхт улс]]'''
|далбааны_зураг =Flag_of_the_United_States_(Pantone).svg
|сүлдний_зураг =US-GreatSeal-Obverse.svg
Line 8 ⟶ 9:
|үндэсний_дуулал =[[Англи хэл|англ.]] ''The Star-Spangled Banner''<br/>«Одод түгсэн туг»<br/><center>[[File:Star Spangled Banner instrumental.ogg]]</center>
|газрын_зураг =United States (orthographic projection).svg
|map_caption =Дэлхийн тал бөмбөрцөгт Америкийг тодруулжээ
|нийслэл_хот =[[Вашингтон хот|Вашингтон]]
|хамгийн_том_хот =[[Нью-Йорк хот|Нью-Йорк]]
|албан_ёсны_хэл =''байхгүй''<sup>1</sup></small>
|languages_type =Үндсэн хэл
|languages =[[Англиангли хэл]]<sup>2</sup></small>
|languages_sub = yes
|бүс_нутгийн_хэл =
|үндэс_язгуур = 72.4% - Цагаанцагаан арьстан <br />12.6% - Хархар арьстан <br />15.0% - бус арьстан
|үндэс_язгуур_он =
|demonym = [[Америкийн Нэгдсэн Улс#Хүн ам|Америкийнхан]]
Line 73 ⟶ 75:
<small></br><sup>2</sup></small>Англи хэл нь иргэдийн 80%-ийн төрөлх хэл, бас төрийн харилцааны хэл. Удаах хамгийн олон ярилцагчтай хэл бол [[Испани хэл]] юм.
}}
'''Америкийн Нэгдсэн Улс''', [[товчлол|товч.]] '''АНУ''' ({{lang-en|United States of America, USA}}, {{lang-es|Estados Unidos de América}}) — [[Хойд Америк]] тивд орших [[улс]]. Дэлхийн улс орнуудын дунд [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|газар нутгаараа 3-рт орно]] (9,518,900 км²<ref> Атлас мира, ПКО «Картография» федеральной службы геодезии и картографии России, Москва, 2005</ref> эсвэл 9,522,057 км²<ref>Энциклопедия Британника, статья «United States». (англ.)</ref>) Америк улс 313 сая орчим хүн амтай, мөн дэлхийд [[Улс орнууд хүн амын тоогоор|хүн амын тоогоор 3-рт]] орно.
 
'''Америк [[улс]]''' буюу бүтнээр хэлвэл '''Америкийн Нэгдсэн Улс''' (товчоор '''АНУ'''; {{lang-en| United States of America}}) [[Хойд Америк|Умар Америк]] тивд оршдог. Хойд талаараа [[Канад]], урд талаараа [[Мексик]] улстай хиллэдэг бөгөөд зүүн зүгт [[Атлантын далай]], баруун зүгт [[Номхон далай]], урд зүгт [[Мексикийн булан]] хүрдэг. [[Америкийн тавин муж улс|50 муж улс]] болон [[Колумбын тойрог|Колумбын тойргоос]] бүрдсэн [[холбооны улс|холбооны]], [[бүгд найрамдах улс]] болдог. [[Аляск]], [[Хавай]], [[Пуэрто-Рико]] зэрэг далайн чанадын нутагтай. 9.5 сая км² газарт ([[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|дэлхийд 3-4-р байр]]) нь 313 сая хүн ([[Улс орнууд хүн амын тоогоор|3-р олон]]) аж төрж байна. Газрын гадарга, уур амьсгал олон янз хуваагдана. Нийслэл нь [[Вашингтон]].
АНУ хойд талаараа [[Канад]], урд талаараа [[Мексик]] улсуудтай газраар хиллэж, баруун талаараа [[Номхон далай]], зүүн талаараа [[Атлантын далай]]гаар хүрээлэгдэнэ. Канадаар тусгаарлагдсан [[Аляска|Аляскын]] баруунтаа [[Орос]]той усаар хиллэнэ. Засаг захиргааны хувьд үндсэндээ 50 [[муж улс]], 1 холбооны тойрог ([[Вашингтон хот|Колумбын тойрог]]) бүгд 51 нэгжид хуваагдана.
 
[[Индиан]]ы өвөг НТӨ 15-р мянганд энд ирсэн бөгөөд [[Европын колоничлол]] НТ 16-р зуунаас эхэлсэн. Атлантын эргээр [[Британийн 13 колони]] гэж байв. Колонийн ард түмэн далайн чанадын [[Их Британи]]д захирагдахгүйн төлөө тэмцсэн [[Америкийн хувьсгал|хувьсгал ялснаас]] 1776 онд АНУ байгуулагдаж, 1783 онд дайн дуусаж, Европын колониос [[Их Британи Америкийг хүлээн зөвшөөрсөн нь|салсан]] анхны орон болсон юм. 1787 онд [[АНУ-ын үндсэн хууль|үндсэн хуулиа]] баталж одоо ч өөрчлөөгүй гэх ба 1791 онд [[Хүний эрх|хүний эрх, эрх чөлөөний суурь зарчмыг]] тунхагласан ажээ.
 
Байгуулагдснаасаа хойш [[Франц]], [[Испани|Испанийн]] хаяа залгаа колониос газар нутаг авч Номхон далай хүртэл тэлсэн ба 19-р зууны дунд үед [[Америкийн боолчлол|боолчлолыг]] халахын төлөө [[Америкийн иргэний дайн|иргэний дайн дэгдэж]] амжилттай төгссөн. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]аар цөмийн зэвсэгтэй болж, дараа нь [[НҮБ]]-ийг байгуулалцаж, [[НҮБ-ийн Аюулгүйн зөвлөл]]ийн байнгын гишүүн улс болжээ. [[Хүйтэн дайн]] төгсөж [[ЗХУ]] задарснаар ганц [[их гүрэн]] болон үлдсэн гэдэг. Дэлхийн бараг бүх орноос хүн шилжин суусан олон арьс үндэс, олон хэл соёлтны газар болсон бөгөөд [[цагаан арьстан]] зонхилдог. [[Англи хэл]] голлодог, [[испани хэл]] бас хэрэглээнд байна.
 
АНУ аж үйлдвэржсэн, [[хөгжингүй улс|хөгжингүй]] улс юм. [[ДНБ]]-ийн хэмжээгээр дэлхийд [[тэргүүлдэг]]. Цэрэг, технологи сайн.
 
 
== Түүх ==