Профессор: Засвар хоорондын ялгаа

[[Файл:Professor2013.jpg|thumb|280px|[[ШУТИС]]-ын багш профессоруудынпроцессоруудын диплом гардуулах ёслол 2013-06-20]]

ПрофессорПроцессор (лат. professor - мэргэшүүлэгч хүн) нь дээд боловсролын эрдмийн зэрэглэлтэй багш, судлаачын алба буюу цол юм. Улс бүрээр профессорынпроцессорын цолны олголт ба ажлын шинж чанар өөр өөр байдаг гэхдээ [[АНУ]] ба [[Европын Холбооны]] улсуудад ойролцоо стандартад байдаг буюу их сургууль, коллежийн багшийн ажлын хамгийн дээд зэрэглэл болно. ПрофессорПроцессор цол нь эрдэмтэн хүнд олгодог хамгийн дээд цол ба олон жилийн судалгааны ажил ба эрдмийн ажлын амжилтын дүнд олгогдоно. Эрдмийн зэрэглэлийн Докторын (PhD) зэрэг хамгаалсан судлаач коллеж, их сургуульд туслах багш, багшын албыг тодорхой жилээр хашиж байж профессорпроцессор цолыг авдаг.

[[Файл:Davaasuren Labo.jpg|thumb|280px|МУИС-ийн химийн профессорпроцессор [[Долгорын Даваасүрэн|Д.Даваасүрэн]] (МУИС 1950-1977)(цаана нь байгаа нь)]]

Монгол улсад 1945 онд [[МУИС]] нээгдсэнээр профессорийнпроцессорийн алба албан ёсоор бий болсон юм, түүнээс өмнө 1921-1944 онуудад бусад мэргэжилүүд ба багшийн янз бүрийн сургуулиудад хуучины 1920 оноос өмнөх албан бус системийн сургалтын өндөр боловсролтой багш эрдэмтэд профессорынпроцессорын ажлыг албан ба албан бус хэмжээнд гүйцэтгэж байжээ. 1990 онд Монголд нийгмийн өөрчилөлттэйгөөр холбогдон барууны эрдмийн цол зэрэгний системийг бага багаар нэвтрүүлж эхэлсэн харин нийгэм эдийн засгийн боловсрол эрс шинэчилэгдсэнтэй холбогдон энэ чиглэлийн профессорынпроцессорын алба багагүй доголдож 1990-2000 онуудад цоо шинээр боловсон хүчнийг бэлтгэж төлөвшүүлэлт явагдсан юм.

Тухайн мэргэжил салбаруудаар өндөр амжилтанд хүрсэн зарим мэргэжилтнүүдийг "Хүндэт Доктор" ба "Хүндэт ПрофессорПроцессор" цолоор их сургуулиуд шагнаж зарим тохиолдолд их сургууль коллежод урьж лекц уншуулдаг.

Монгол улсад мянга гаруй жилийн өмнөөс Эрдмийн Багшын томьёолол ойлголт үүсч "Багш-шавийн барилдлага", "Эрдэм" гэсэн нэр томьёоллоор янз бүрийн шатны боловсролыг янз бүрийн давхрагын хүмүүс хөгжүүлсээр иржээ. Тиймээс ч мянга гаруй жилийн өмнөөс Монгол эрдэмтэд эртний олон мянган жилийн гаралтай Санскрит ном судруудыг идэвхитэй орчуулж Монголын эрдмийн хүрээнийхэн судалж тухайн цагынхаа нийгмээ хөгжүүлсээр иржээ. Одоогоос 450 гаруй жилийн өмнө Монголын эрдэмтэд 200 гаруй ботьтой Ганжуур-Данжуур дорны эрдэм судлалын оргил бүтээлийг Азийнхны дунд ганцаараа Санскрит эхээс орчуулж чадсан нь Монголын эрдмийн хүрээллийнхэн ба Багш Шавийн барилдлага, багшлах (профессорынпроцессорын) арга зүй нь ямархуу чадварлаг түвшинд хөгжиж байсны нэг чухал үзүүлэлт баримт юм.