|
|нутаг_орон = Дэлхий даяар — '''2.2 сая'''. Үүнээс:<br>{{MGL2}} — 2,168,141 ([[2010]])<ref name="mongolian">[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf 2010 оны хүн ам, орон сууцны улсын тооллогын дүн]</ref><br>
{{CHN2}} — 4,000 (багцаа)<ref>[[Ганьсү]] мужийн [[Сүбэй шянь]]д амьдарч буй Цастын Халх Монголчуудын тоо</ref><br>
|хэл_аялгуу = [[Монголмонгол хэл]] (төв аялгуу, Халхынхалхын салбар аялгуу)
|бичиг_үсэг = [[Кирилл үсэг|Кирилкирил үсэгтэй]] монгол бичиг (1941 оноос)
|шүтлэг = [[Зураг:Dharma Wheel.svg|16px]] [[Буддын шашин|Буддынбуддын шашны]] буяны ёс ([[шарын шашин]]), <br>тэнгэр газраа аргадах ухаан, шүтлэггүй зан
|ойр_төрөл = [[Элжигинэлжигин]], [[Дарьгангадарьганга]], [[Хотгойдхотгойд]], [[Цахарцахар]],<br>[[Үзэмчинүзэмчин]] г.м бусад [[Монголмонгол үндэстэн]]
|хэл_угсаа = [[Монголмонгол угсаатан]] (Монгол төрлийн хэлтэн)
|дотносол =
}}
'''Халх'''<ref>"Халх" гэж ганц тооны нэр. Олон тоонд "Халхасхалхас" ([[Халимаг хэл|хал.]] "Халхасхалхас"), "Халхуудхалхууд", "Халхчуудхалхчууд" ([[Монгол хэл|бур.]] "Халхачууд").</ref> — эртний нэгэн [[Монголмонгол үндэстэн|Монголмонгол]] [[түмэн]]<ref>Батмөнх даян хаан 12 отгийг нийлүүлэн Монголын 6 түмний нэг Халх түмэн гээд Ар Халхыгхалхыг Гэрсэнзэд, Өвөр Халхыгхалхыг Алчуболдод өвлүүлэв. Ар Халххалх нь хожмоо өнөөгийн Халххалх болж нэрлэгджээ.</ref>, одоогийн [[Монголмонгол үндэстэн|Монголмонгол үндэстний]] нэгэн [[ястан]]<ref>Монгол улсын албан бүртгэлд ястан гэнэ. Гэхдээ бусад ястнаасаа үнэмлэхүй олон.</ref>. 2010 оны тооллогоор [[Монгол Улс]]ад оршин суугаа 2,168,141 хүн (суурин хүн амын 82.4%) Халх гэж бүртгэгджээ<ref>[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf Монгол улсын 2010 оны хүн ам, орон сууцны тооллогын дүн] (урьдчилсан)</ref>. Халх дотроо ястанд хуваагддаггүй боловч өдгөө [[Дарьгангадарьганга]], [[Сартуулсартуул]], [[Элжигинэлжигин]] ястан нэрнээс бусдаар Халхаасхалхаас ялгагдахгүй. [[Халх аялгуунд]] нийцүүлж [[Монголмонгол хэл]]ний [[Кирилл монгол бичгийн дүрэм|кирилл бичгийн дүрмийг]] Ц.Дамдинсүрэн нар зохиожээ.
== Нэрийн гарал ==
«Халхавч», [[бамбай|«бамбай»]] зэрэгтэй ойролцоо утгатай «халх» (нарны халх, галын халх ...) гэх [[Монгол хэл|Монголмонгол үг]]нээс нэр өгөгдсөн гэж үздэг. Монголч эрдэмтэд "халх", "халх бамбай" гэсэн үгнээс халх ястны нэр үүсэн гэж үздэг.
== Гарал үүсэл ==
Монголчуудыг дахин нэгтгэсэн [[Батмөнх Даян хаан|Батмөнх даян хаан]] 1500 оны үед улсаа зүүн баруун 2 гар, 6 түмэн болгон хуваан хөвүүддээ өвлүүлжээ. Үүний баруун гарийн 6 түмний нэгийг Халх хэмээжээ. Аглагийн 12 хүрээ Халххалх гэж алдаршиж байв. Ингэхдээ 6-р хүү [[Алчуболд]]од [[Бааринбаарин]], [[Баягудбаягуд]], [[Жарууджарууд]], [[Үжээдүжээд]], [[Хонгирадхонгирад]] отгыг нийлүүлэн өгсөн нь [[Өвөр Халх]]ын 5 отог хэмээн нэрлэгдсэн боловч хожим нэрээ гээжээ. Харин 11-р буюу отгон хүү [[Гэрсэнз]]эд [[Хэрэйдхэрэйд]], [[Жалайржалайр]], [[Хонгирадхонгирад]], [[Олхонудолхонуд]], [[Бэсүдбэсүд]], [[Элжигинэлжигин]], [[Горлосгорлос]], [[Урианхайурианхай]], [[Сартуулсартуул]], [[Тангудтангуд]], [[Хүрээхүрээ]], [[Цоохорцоохор]] отгыг нийлүүлэн өгсөн нь [[Арар Халххалх]] гэж яваад өдгөө Халххалх гэж нэрлэгдэх болжээ.
== Тайлбар ==
|
