Википедиа

Монгол Улсын төрийн дуулал: Засвар хоорондын ялгаа

Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Мөр 19:
Монгол улсын төрийн нэгэн бэлгэ тэмдэг '''[[Монгол улс]]ын [[төрийн дуулал]]''' 1950 онд үүсчээ. Аяыг [[Билэгийн Дамдинсүрэн]], [[Лувсанжамбын Мөрдорж]] нар, үгийг [[Цэндийн Дамдинсүрэн]] зохиосон ба үг 2006 онд гурав дахь удаагаа өөрчлөгджээ.
 
* ==Түүх==▼
* Монгол улсад 1950 оныг хүртэл төрийн дуулал байсангүй. Төстэй үүрэг бүхий дуу хэд байсан гэдэг.▼
 
"Эртний сайхан" дууг хуучцуул "Чингисийн төрийн сүлд дуулал" хэмээн ихэд хүндэтгэж байжээ. 1930-аад оны үеэс дуулахаа больж мартагдаж байсныг 1936-онд алдарт дуучин Магсар хурцын Дугаржав уртын дууны түүвэр ном бичихдээ оруулсанаар дууны үг нь хадгалагдан үлджээ.
=
Мөн МУГЖ, Ж.Дорждагва 1970-аад онд Уртын дууны түүвэр бичихдээ "Эртний сайхан" дууны үгийг тухай үеийн үзэл суртлын байдалд зохицуулан өөрчилжээ. Английн цэрэг Түвдэд цөмрөн ороход 13-р далай лам Түвдэнжамц дайжиж 1904-н онд Монгол оронд залран иржжил гаруй (1906 он хүртэл) байх хугацаанд энэхүү дууны төгсгөлд "Банчин далай ламдаа бараа болон жаргая" гэж нэмж дууддаг болсон байна. 1911 онд Жавзундамба хутагтыг хаан ширээнд заларсны дараа энэхүү дуунд "Хаан эзэн Богдын хамт бүгдээрээ жаргая" хэмээн түрдэг болжээ.
▲* =Түүх==
 
▲* Монгол улсад 1950 оныг хүртэл төрийн дуулал байсангүй. Төстэй үүрэг бүхий дуу хэд байсан гэдэг.
Олноо өргөгдсөн Монгол улсын үед "Зуун лангийн жороо луус" дуу төрийн сүлд дуулал болж байв.
*
 
* [[Ардын хувьсгал]]ын 30 жилийн ойг угтан 1950 онд хөгжмийн зохиолчдийн дунд уралдаан зарлаж [[Лувсанжамбын Мөрдорж|Л.Мөрдоржийн]] ирүүлсэн бүтээлийн эхлэл, [[Билэгийн Дамдинсүрэн|Б.Дамдинсүрэнгийн]] ирүүлсэн бүтээлийн төгсгөлийг нийлүүлэн засч ая бүтжээ. [[Цэндийн Дамдинсүрэн|Ц.Дамдинсүрэн]] зохиолч аяд тохирсон үг бичих даалгавар гүйцэтгэж, БНМАУ-ын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдийн 43-р зарлигаар баталснаар [[1950]] оны [[4 сарын 26|4 дугаар сарын 26]]-ны өдөр Монгол улс анх удаа албан ёсны [[төрийн дуулал]] (зарлигт дурдсанаар [[сүлд дуулал]])-тай болжээ.<ref>Өнөөдөр. [http://mongolnews.mn/i/14595 «Төрийн дууллын ойг төр магтав»] <small>(2011)</small> </ref>
*
* [[Монгол Улсын Үндсэн Хууль|1960 оны үндсэн хууль]]д тохируулж 1961 онд сүлд дууллын үгийг [[Цэгмидийн Гайтав]], [[Чойжилын Чимэд]] нарын зохиосноор сольж байв.
Line 34 ⟶ 37:
 
== Үг ==
 
<table><td>
{| cellpadding=6
=== Одоо (2006 оноос хойш) === ▼
|- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;"
▲===| Одоо ('''2006 оноос хойш) === '''
:Дархан манай тусгаар улс
:Даяар монголын ариун голомт
Line 55 ⟶ 60:
::Жаргалын түлхүүр, хөгжлийн тулгуур
::Жавхлант манай орон мандтугай
</td><td>
 
===| '''1991—2006 он''' ===▼
 
▲=== 1991—2006 он ===
:Дархан манай хувьсгалт улс
:Даяар монголын ариун голомт
Line 78 ⟶ 81:
::Хатан зориг, бүхий л чадлаараа
::Хайртай Монгол орноо мандуулвя
|}
 
{| cellpadding=6
=== 1961—1991 он ===▼
|- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;"
▲===| '''1961—1991 он''' ===
:Урьдын бэрх дарлалыг устгаж
:Ардын эрх жаргалыг тогтоож
Line 109 ⟶ 115:
::Үеийн үед энхжин бадартугай
::Үүрдийн үүрд батжин мандтугай
 
</td><td>
===| Анх ('''1950—1961 он) ==='''
:Дархан манай хувьсгалт улс
:Даяар монголын ариун голомт
Line 140 ⟶ 146:
::Хатан зориг, бүхий чадлаар
::Хайрт Монгол орноо мандуулья.
|}
</td></table>
 
{| cellpadding=6
|- style="vertical-align:top; white-space:nowrap;"
| '''Зуун лангийн жороо луус''' (Олноо өргөгдсөн Монгол улсын үе)<ref>[https://www.xyyp.mn/boginoduu/music/8779/ xyyr.mn]</ref>
 
:Зуун лангийн жороо луусыг
:Жуузан дундаа хөлөглөв өө хө
:Зуугаас залсан Богд ламыгаа
:Зонховын ширээнд залав аа хө
 
:Мөнгөн амтай бүрээ бишгүүрийг
:Мөрөн дундаа хангинуулав аа хө
:Мөнх настай Богд ламыгаа
:Мөргөлийнхөө ширээнд залав аа хө
 
:Алтан амтай бүрээ бишгүүрээ
:Ар мөрөндөө хангинуулав аа хө
:Ачлал болсон Богд ламыгаа
:Авралын ширээнд залав аа хө
| '''Эртний сайхан''' (Дундад зууны үе)<ref>[http://www.urlag.mn/post/360.htm# urlag.mn]</ref>
:Эртний сайхан ерөөлөөр
:Энэ сайхан оронд нь
:Эзэн Богд Чингис хааныхаа
:Язгууран ээц бүрдвээ хөө
 
:Тэнгэр мэт заяатай
:Тэгш таван оюунтай
:Тэнүүн уужим зарлигтай
:Тэнгэрийн минь үр сад билээ
 
:Олон одны дундаас
:Сарны гэрэл тодорхой
:Олон хүмүүний дундаас
:Яндар мэт чимэгтэй
 
:Сүмбэр уулын оройгоос
:Сүндэрлэж цацраад
:Сүр жавхлан дэлгэрээд
:Сүлд нь бат болтугай
 
:Хамаг номын рашааныг
:Ханахын чинээгээр хүртээд
:Хаан эзэн Чингисийн өмнө
:Хамт бүгдээрээ жаргая
|}
 
== Хавсралт ==
"https://mn.wikipedia.org/wiki/Монгол_Улсын_төрийн_дуулал"-с авсан