Казахууд: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 44:
== Казах улсууд==
* (1465—1847) Дундад зууны Хасаг улс – '''[[Казахын хант улс]]''' ([[хасагаар]] Қазақ хандығы)
** (1718—1822) Их жигүүр (хасагаар Ұлы жүз, оросоор Старший жуз)
Line 53 ⟶ 52:
** (1925—1936) Хасаг – Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Автономит Хасаг Улс (орос товчлол Казакская АССР)
** (1936—1991) '''Хасаг''' (оросоор Казахстан) – '''Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Хасаг Улс''' (ЗСБНХасУ)
* (1991—одоо) орчин цагийн '''[[Хасаг улс]]''' ([[хасагаар]] Қазақстан, [[оросоор]] '''[[Казахстан]]''') – '''Бүгд Найрамдах Хасаг Улс''' (
== Төрх ==
Line 68 ⟶ 67:
====Монгол дахь казахууд====
2010 онд 102 мянган хүн. Казахууд 18-20-р зуунд [[Шиньжян]], Монголд хэд хэдэн үе шаттайгаар нүүдэллэн ирсэн байдаг.<ref>[http://www.bayanulgii.mn/mn/news/57-monkazakh.html Монголын казахуудын гарвал түүх]</ref> Тэдний зарим нь 18-р зуунд Шиньжяньд ирсэн бол 19-р зуунд Оросын цэргийн түрэлтэд өртөн дахин Шиньжянь руу дүрвэсэн байна. Харин казахуудын зарим хэсэг нь 19-р зууны [[уйгур]]ын бослого манжийн цэрэгт дарагдсаны дараа манжийн явуулсан хядлага хэлмэгдүүлэлт, 1930-1940-өөд оны Шиньжяньд лалын шашинтай уйгур, казахууд болон Хятадын хоорондох тулаан, гоминданы Хятадын хавчлага хяхлага зэргээс шалтгаалан Монголд нүүн иржээ.▼
▲Казахууд 18-20-р зуунд [[Шиньжян]], Монголд хэд хэдэн үе шаттайгаар нүүдэллэн ирсэн байдаг.<ref>[http://www.bayanulgii.mn/mn/news/57-monkazakh.html Монголын казахуудын гарвал түүх]</ref> Тэдний зарим нь 18-р зуунд Шиньжяньд ирсэн бол 19-р зуунд Оросын цэргийн түрэлтэд өртөн дахин Шиньжянь руу дүрвэсэн байна. Харин казахуудын зарим хэсэг нь 19-р зууны [[уйгур]]ын бослого манжийн цэрэгт дарагдсаны дараа манжийн явуулсан хядлага хэлмэгдүүлэлт, 1930-1940-өөд оны Шиньжяньд лалын шашинтай уйгур, казахууд болон Хятадын хоорондох тулаан, гоминданы Хятадын хавчлага хяхлага зэргээс шалтгаалан Монголд нүүн иржээ.
19-р зууны дунд үеэс [[Оросын эзэнт гүрэн]] Хасагууд болон бусад Дундад Азийнхныг эзэрхэн дагаар оруулж байсан ба энэ үед Дунд жүзийн Хасагууд дайжин хөрш зэргэлдээх [[Манж Чин гүрэн|Чин гүрний]] баруун хязгаар [[Шинжиан-Уйгурын автономит нутаг|Шинжиан]] болон [[Ар Монгол]] руу нүүдэллэжээ. 1860-аад оны үед Ховдын хязгаарт суурьших зөвшөөрөл аван суурьшжээ. 2010 оны байдлаар 101,526 Хасаг ард ихэвчлэн [[Баян-Өлгий]], [[Ховд]] аймгууд болон нийслэл [[Улаанбаатар]] хот болон бусад аймаг, сумдын төвд амьдарч байна.<ref>[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf 2010 оны Хүн ам орон сууцны тооллого]</ref>
Line 77 ⟶ 74:
====Хятад====
2010 оны тооллогоор 1.46 сая хүн бүртгэгджээ. 1916 онд Төв Азийн түрэгүүд Оросын хавчлага хяхлагийн эсрэг тэмцэн дайтсан ч ялагдан Оросын цэргийн дайралт, хэлмэгдүүлэлтэнд өртөж эхэлсэн тул зарим казахууд Афганистан, Хятад руу гарчээ. Зөвлөлтийн 1930-аад оны өлсгөлөнгөөс болж казахууд сүүлийн удаа Шиньжянь руу дүрвэжээ. 1897 онд Оросын захиргаанд 4 сая казах хүн, 1926 онд 3,475,000 байсан бол 1939 онд 2,327,000 болж цөөрчээ. Энэ өлсгөлөнгөөр 1-2 сая казах хүн нас барж Зөвлөлтийн алдаатай бодлогийн улмаас эд хөрөнгө, малаа алдаж нутагтаа байх аргагүй болсон олон тооны казахууд Хятад руу дүрвэсэн байна. Ийнхүү тэр үед Зөвлөлт дэхь казахуудын 48% нь амь үрэгдэх, дүрвэх зэргээр хорогджээ. ▼
▲1916 онд Төв Азийн түрэгүүд Оросын хавчлага хяхлагийн эсрэг тэмцэн дайтсан ч ялагдан Оросын цэргийн дайралт, хэлмэгдүүлэлтэнд өртөж эхэлсэн тул зарим казахууд Афганистан, Хятад руу гарчээ. Зөвлөлтийн 1930-аад оны өлсгөлөнгөөс болж казахууд сүүлийн удаа Шиньжянь руу дүрвэжээ. 1897 онд Оросын захиргаанд 4 сая казах хүн, 1926 онд 3,475,000 байсан бол 1939 онд 2,327,000 болж цөөрчээ. Энэ өлсгөлөнгөөр 1-2 сая казах хүн нас барж Зөвлөлтийн алдаатай бодлогийн улмаас эд хөрөнгө, малаа алдаж нутагтаа байх аргагүй болсон олон тооны казахууд Хятад руу дүрвэсэн байна. Ийнхүү тэр үед Зөвлөлт дэхь казахуудын 48% нь амь үрэгдэх, дүрвэх зэргээр хорогджээ.
Хятадын [[Шиньжян]] дахь сая гаруй казахуудын дийлэнх нь найман овгийнх буюу казахын дунд ордын хүмүүс байдаг.
=====Орос=====
2010 онд 648 мянган хүн бүртгэгджээ. Казахууд нутаглаж байсан [[Оренбург муж]] тэднийг 18-р зуунд Орост дагаар орох үед Оросын бүрэлдэхүүнд оржээ.▼
▲Казахууд нутаглаж байсан [[Оренбург муж]] тэднийг 18-р зуунд Орост дагаар орох үед Оросын бүрэлдэхүүнд оржээ.
===Казах овгуудын байршил, бүтэц ===
| |||