Википедиа

Киданчууд: Засвар хоорондын ялгаа

Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
No edit summary
Мөр 4:
 
== Түүх ==
Киданууд [[388]] оноос [[Муюн улс|Муюн]], [[Тоба Вэй улс|Тоба Вэй улсын]] цэрэгт цохигдон зүүнш нүүж, [[Кумоси]] ба Кидан гэж хуваагдав.

Киданчууд [[8-рУйгур зуун|улс]]ад сайн дураар даган орсон бололтой.<ref>[http://www.historicus.ru/720/ Кузнецов П. Древние тюрки в центральной Азии, исследования советских тюркологов 1917-1930]</ref>

[[8-р зуунызуун]]ы сүүлчээс Кидан аймгийн дотор [[Елюй овог|Елюй]] буюу Илү хэмээх овог цолгорон гарч, төр ёсыг байгуулжээ. Елюй овогтны 8-р үе болох Амбагай (Амбагян, Амаки, Абаки, Абожи) [[907]]-[[918]] оны хооронд Кидан угсаатныг нэгтгэн их төрийг байгуулжээ.
 
[[Елюй Амбагай]] улсдаа засаг захиргааны өвөрмөц хуваарийг тогтоосон нь Өмнөд ба Умард Орд юм. Энэ нь түүний эзэмшил нутгийн онцлогоос хамаарсан ажээ. Кидан улс умард хятадын ихээхэн газар нутгийг эзэлсэн тул ийм хуваарь тогтоосон гэж болно.
 
Өмнөд нутагт суурьшмал тариаланч иргэд зонхилох бол умард нутагт уугуул Кидан нар,тэдний төрөл нүүдэлчид болох [[Татар|татарууд]]ууд харъяалагдаж байв.
 
ЕлүйЕлюй Амбагай (Амбагян) амьдралынхаа идэвхитэй хугацааг улсынхаа дотоод засаглалыг сайжруулах, улс төрийн нөлөөгөө өргөжүүлэхэд чиглүүлсний үрээр түүнээс хойш бараг 100 жилийн турш [[Төв Ази|Төв Азид]]д [[Кидан улс]] тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэсэн юм.
 
Амбагайн дараа үеийн хаад засаглалдаа өөрчлөлт оруулжээ. Энэ өөрчлөлт нь [[10-р зуун|10-]][[11-р зуун|11-р зууны]] үеийн Төв Ази дахь үндэстний шинэ орчныг харгалзсан бөгөөд онцолж хэлбэл тэр үед эрч хүч нь оргилон гарч ирсэн зүрчид угсаатны өөдөөс угсаа нэгт нүүдэлчдийн хүчийг ашиглах, тэднийг улс төрийн холбоотон болгоход чиглэсэн юм.
 
Кидан улсын үе нь өвгө нүүдэлчдийн төр ёсны уламжлалыг суурин соёлын хөрсөнд шингээх талаар сонин алхам хийсэн түүх гэж болно.
 
Кидан улсад 9 хааны үе залгамжилж, нийт 220 жил оршин тогтнов. Кидан улс зүрчидийн Алтан улсад мөхөөгдөх үед Елүй овгийн Даши ноён 100,000? нүүдэлчин киданчуудыг дагуулан баруун зүг нүүж, Балхаш нуурт төвлөрөн нэгэн их улсыг байгуулсан нь [[Хар Кидан]] хэмээн алдаршиж, [[Дорнод Туркестан]], [[Хорезм|Хорезмыг]] эрхшээлдээ оруулан 90 шахам жил ([[1124]]-[[1213]]) тогтсон бөлгөө.Баруун Баарин хошууны зарм бааринчууд, дагуурчууд киданчуудын шууд удам болох хүмүүс юм.Баруун Баарины зарим эмэгтэйчүүдийн уламжлалт үс засалт нь кидан эмэгтэйнхтэй адил байдаг байна.<ref>Өвөр Монголын Одон телевиз, Соёл-Эрдэнэ нэвтрүүлэг</ref>Мөн Төв Ази дахь кытай, китай зэрэг нэртэй овгийн хүмүүсийг киданчуудын удам гэж үздэг.
"https://mn.wikipedia.org/wiki/Киданчууд"-с авсан