Бэрх: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
б робот Нэмж байна: en:Berke
No edit summary
Мөр 6:
==Кипчакын ханлигийн эрх мэдлийг авсан нь==
 
Бат [[1255]] онд нас барахад, түүний хүү [[Сартаг]] богино хугацаагаар хаанчилсан. Сартаг удалгүй нас барсны дараа [[1257]] онд Бэрх эрх мэдлийг гартаа авчээ. Тэрбээр чадварлаг удирдагч байсан тул дөнгөж бүрэлдэн тогтсон эзэнт улс болох Хөх Ордыг амжилттай тогтоон барьж, тогтворжуулжээ. Түүний хаанчлалын хугацаанд Монголчууд [[Халичийн Данило]]г бүрмөсөн дарж, [[1259]] онд [[Литва]], [[Польш]]ийн эсрэг [[Бурундай]], [[Ногай]] (Люблин, Завихост, Санмиерз, Краков, Битом хотууд сүйдсэн) нараар удирдуулан хоёрдахь удаагаа довтолжээ. [[1258]] онд [[Багдадын тулалдаан (1258)|Багдадыг тонон сүйтгэснийх]] нь хариуд Ил Хан улсын ХулагуХүлэгү ханы эсрэг хийх дайнаа санхүүжүүлэх зорилгоор ийнхүү Литва, Польш руу довтолсон ажээ. Сартаг мөн [[1265]] онд [[Болгар]], [[Фрак]]ыг довтолж байв.
 
==Лалын шашинд орсны дараа==
Бэрх [[Лалын шашин]]д орж, чин сүжигтэн боллоо. Үүний улмаас Хөх Орд үндсэндээ Лалын шашинтай болж эхэлсэн бөгөөд харъяат ардууд нь Лалын шашинд орцгоов. Халиф [[Аль-Мустазим]]ийг хороосон төдийгүй Сири, Египет рүү нутгаа тэлэх санаа агуулж бусад лалын шашинтнуудыг айлгаж байсан [[ХулагуХүлэгү]]г Бэрх устгахыг зорьж байлаа.
 
Энэ үед [[Хитбух]]аар удирдуулсан Монголчууд Палестинийн эргийг захирч байсан загалмайтнуудтай муудалцсан тул Мамлюкууд загалмайтнуудтай эвсэж, улмаар тэдний нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрч, Монгол цэргийг [[Айн Жалутын тулалдаан]]д ялах боломжтой болжээ. Хитбуха алагдав. [[Палестин]], [[Сири]] бүрмөсөн алдагдаж, ХулагугийнХүлэгүгийн династийн турш [[Тигр]] мөрнөөр хиллэх болсон. Бэрх ХулагугаасХүлэгүгаас өс авах тангаргаа [[Мөнх хаан]]ыг нас барсны дараа нутагтаа эргэж ирээд хэрэгжүүлжээ.
ХулагуХүлэгү 1262 онд нутагтаа эргэж ирсэн боловч ялагдлынхаа хариуг авахын оронд Бэрх болон түүний Хөх Ордтой хийсэн дотоодын дайнд татагдан орлоо. Бэрх хан Лалын шашинд чин сүжигтэй байсан тул Багдадыг эвдэн сүйтгэснийх нь дараа ХулагугХүлэгүг заавал устгана гэж андгайлжээ. Лалын шашинт түүхч [[Рашид ад-Дин]] Бэрх хан (Мөнх хааныг Хятадад нас барсныг мэдэлгүй) Мөнх хаанд Багдад руу хийсэн довтолгоог эсэргүүцэж байгаагаа мэдэгдэхдээ "тэр Лалын шашны бүх хотыг тонон сүйтгэж, Халифын амь насыг хороолоо. Бурхны тус дэмжлэгээр би түүнээс ийм их гэмгүй цус урсгасных нь хариуг авах болно." (Бэрх ханы мэдэгдлийг Рашид ад-Диний тэмдэглэснээс эшэлсэн ''The Mongol Warlords'' хэмээх номыг үзнэ үү; энэ эшлэлийг мөн ''The Mamluk-Ilkhanid War'' номноос харж болно) -- ХулагуХүлэгү Их хаанаар Хубилайг сонгохоор эцсийн байдлаар тохирчихоод 1262 онд нутагтаа эргэн ирээд Айн Жалутын ялагдлынхаа хариуг авахаар их цэргээ цуглуулж, Мамлюкууд руу довтлохоор бэлдэж байхад нь Бэрх хан амласнаа биелүүлж, Мамлюкуудтай эвсэж (Бэрх ХулагугийнХүлэгүгийн эсрэг [[Мамлюк]]ийн султан [[Бэйбарс]]тай эвсэхийг хүссэн) ХулагугийнХүлэгүгийн нутаг руу цуврал довтолгоон хийж урхидан хойд зүг рүү аваачлаа. Энэ нь Монголчуудын хоорондох анхны ил мөргөлдөөн байсан бөгөөд нэгдсэн эзэнт улсын мөхлийн дохио болсон юм.
 
Эцэст нь [[1262]] онд мөргөлдөөн ил дайн болж хувирлаа. ХулагуХүлэгү хан 1263 онд Кавказын хойд хэсгийг эзлэн авахыг оролдож байгаад хүнд ялагдал хүлээжээ. ХулагугийнХүлэгүгийн цэргийн хүчийг Бэрхийн ач дүү Ногай [[Тэрэк]] гол дээр бутниргэж, ухраажээ; ХулагуХүлэгү [[1265]] онд нас барсан.
 
==Түүнээс хойш==
Бэрх ХулагугийнХүлэгүгийн хүү [[Абаха]] хантай дайтаж байгаад 1266 онд амь үрэгдсэн. Түүнийг ач дүү [[Мөнхтөмөр]] нь залгамжилжээ. Мөнхтөмөр Бэрхийн Мамлюкуудтай эвсэх, ИлхаадыгИл Хан улсыг тогтоон барих бодлогыг үргэлжлүүлж байв. ХулагугийнХүлэгүгийн эсрэг Бэрхийн хийсэн довтолгоо Ариун Газрын үлдсэн хотуудыг, үүний дотор Мекка, Иерусалем зэрэг хотыг Багдадтай адил сүйрэх аюулаас аварсан гэдэг дээр ихэнх түүхчид санал нэгддэг.
 
==Нэмж үзэх өгүүллүүд==
*[[Алтан Ордын хангууд]]
* [[Бэрх-ХулагугийнХүлэгүгийн дайн]]
* [[Виллиам де Рубрук]]
* [[Нэгүдар]]