Ойрад: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Мөр 7:
* [[Шиньжян орон|Шиньжян]] ([[Шиньжян - Уйгурын өөртөө засах орон|ШУӨЗО]]) — 139,000
* [[Хөхнуур муж]] — 90,000
'''{{MGL2}}''' — '''
* [[Увс аймаг]] — 62,388 (тооцоо)<ref>Увс аймаг дахь ойрдын тоог гаргахад 2010 оны хүн амын тооллогын дүнгээс тухайн ястны тоо, тухайн ястны аймаг, нийслэлд тархан суусан хувийг харьцуулав. Үүнд: дөрвөд нийтдээ 72,403 байгаагаас 42.9 хувь Увсад гэх мэтээр үржүүлж тооцов.</ref>
* [[Ховд аймаг]] — 42,756 (тооцоо)<ref>Ховд аймаг дахь ойрдын тоог гаргахад 2010 оны хүн амын тооллогын дүнгээс тухайн ястны тоо, тухайн ястны аймаг, нийслэлд тархан суусан хувийг харьцуулав. Үүнд: дөрвөд нийтдээ 72,403 байгаагаас 7.1 хувь Ховдод гэх мэтээр үржүүлж тооцов.</ref>
{{RUS2}} — 183,372 (тооллого)
* {{flagicon|Халимаг}} '''[[Халимаг орон|Халимаг]]''' ('''[[Бүгд Найрамдах Халимаг Улс|БНХалУ]]''') — '''162,740'''
Мөр 24:
Ойрд монголчууд XIII зууны эхнээс [[Их Монгол улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж, XIV зууны эцсээр [[бага хаадын үе]] эхлэхэд хааны захиргаатай мөчөөрхөж зайдуухан байх болжээ. Дөрвөн аймаг холбоолсныг түүхэнд [[Дөрвөн ойрад]] гэдэг. Дөрвөн ойрадаас улбаалсан ойрдын төр улс XVII зуунаас [[Зүүнгар улс]], [[Хошуудын хант улс]], [[Халимагийн хант улс]]ыг байгуулан XVIII зууны дунд хүртэл 400 гаруй жил тодорч яваад манж [[Чин улс]], хаант [[Оросын эзэнт гүрэн|Орос улсын]] харьяанд хуваагдснаас 300 гаруй жил болоход дахин улс байгуулсангүй. Өдгөө [[Монгол]], [[Хятад]], [[Орос]] гурван улсад тус бүр бараг тэнцүү тоотой, бүгд 700 мянга гаруй ойрдын яс аймгийн хүн амьдарч байна.
Монгол улсын ойрдууд орон даяар, тэгэхдээ [[Увс]], [[Ховд]], [[Баян-Өлгий]] аймагт голдуу сууж байна. [[Баяд]], [[дөрвөд]], [[захчин]], [[мянгад]], [[өөлд]], [[торгууд]], [[урианхай]], [[хотон]] гээд хуучин хошуу, одооны ястны нэрээрээ бүртгэгддэг. 2010 оны тооллогоор
Ойрдын хэл аялгуу гурван хэсэгтээ жаахан зөрүүтэй болсон. Монголын хэл шинжлэлч [[Шадавын Лувсанвандан|Ш. Лувсанвандан]] 1959 онд урьдын олон судалгааг нэгтгэн дүгнэж [[монгол хэл]]ний [[Ойрд–Халимаг аялгуу бичиг|өрнөд аялгуугаар]] Шиньжянгийн ойрд, Ижилийн ойрд (халимаг) хэлцэж байна. Монгол хэлний өрнөд-төвийн завсрын аялгуугаар Монгол улсын Ховд, Увс, Баян-Өлгийн ойрд, Хятад улсын Хөхнуур, Алшаагийн ойрд хэлцэж байна гэдгийг тодотгожээ. Ойрд эртнээс [[монгол бичиг|худам монгол]] үсгээр бичиж байгаад XVI зуунаас бусад монголчуудын адил [[буддын шашин]]д сүсэглэн бурхны ном судлан [[самгарди хэл|самгарди]], [[төвөд хэл|төвөд]] бичгээс монголчилж, бичигт мэргэшсэнд 1646 онд [[Зая бандид Намхайжамц]] тухайн үеийн монгол хэл, тэр тусам ойрд аялгуунд тааруулсан бичгийн дүрэм баталж, үсэг зохиож хэл бичгийг ойртуулж тодруулсан нь [[тод бичиг|тод үсэг]] юм. Орост халимаг кирилл, Монголд монгол кирилл нэвтрэх XX зууны эхэн хүртэл тод үсгээр бичиж байлаа. Харин Шиньжянгийн ойрд өдгөө албан хэрэгт худам үсэг, амины зүйлдээ тод үсгээ хэрэглэсээр байгаа гэнэ. Ойрдууд [[биелгээ|биелэх]] (''бий''), [[хөөмий]]лөх дуртай. «[[Жангар]]» тууль хайлдаг.
Мөр 80:
=== Өнөөгийн тоо ===
==== Монгол улсад ====
2010 онд Монгол улсад хүн амыг тоолоход 236 мянган ойрдын ястан бүртгэгджээ.<ref name="Монголулс2010">[http://ubstat.mn/News=ebaf41a3-0bff-11e1-9add-001fc60e81da Хүн ам, орон сууцны 2010 оны улсын тооллого. Нэгдсэн дүн]</ref>
{| class="wikitable"
|-
Мөр 155:
* [https://www.academia.edu/4855574/Y-chromosome_diversity_in_the_Kalmyks_at_the_ethnical_and_tribal_levels ''Boris Malyarchuk, Miroslava Derenko, Galina Denisova, Sanj Khoyt, Marcin Wozniak, Tomasz Grzybowski and Ilya Zakharov'' Y-chromosome diversity in the Kalmyks at the ethnical and tribal levels // Journal of Human Genetics (2013), 1–8.]
== Зүүлт,
{{лавлах холбоос|2}}
[[Ангилал:Монгол үндэстэн]]
|