Казахууд: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
Ardakerey (Яриа) хэрэглэгчийн 391958 засварыг цуцлах
No edit summary
Мөр 1:
{{Ард түмэн
|нэр_анги = КазахХасаг үндэстэн<br>[[КазахХасаг хэл бичиг|Қазақ(тар)]]
|зураг = [[Зураг:SB - Inside a Kazakh yurt.jpg|300px]]
|тайлбар = Тайлбар: 1910-аад оны эхэн үеийн нэгэн КазахХасаг айл
|онцлох_нэрс = орос, англи бичгээс → Казах<br>казаххасаг бичиг, казаххасаг дуудлагаас → Казак<br>монгол-түрэг үсгийн зохицлоос → КазахХасаг
|нутаг_орон = Дэлхий даяар — '''14 сая'''. Үүнээс:<br>{{KAZ2}} — 10,764,253 ([[2012]])<ref name="Demogr2012">[http://www.stat.kz/publishing/2012/демография/Апрель/12_2011_Б-15-10-Г.rar Агентство Республики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на 1 января 2012 года.]</ref>
{{CHN2}} — 1,462,588 ([[2010]])<br>
Мөр 14:
{{TKM2}} — 40,000 ([[2009]])<br>
{{KGZ2}} — 32,981 ([[2012]])<ref>[http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Национальный состав населения. Оценка на 1 января 2012 года.]</ref>
|хэл_аялгуу = төрөлх [[КазахХасаг хэл]], КазахтааХасагтаа бас [[Орос хэл]], бусад<br>улсад тухайн орны албан ёсны, зонхилох хэл
|бичиг_үсэг = [[Кирилл үсэг|кирилл]] (Хасагт), [[араб үсэг|араб]] (урьдын, Хятадад), [[латин үсэг|латин]]<br>(төлөвлөгдсөн) гурван үсгийн хасаг бичиг
|шүтлэг = Сунни дэгт [[Лалын шашин]]
Мөр 25:
|хэмжээ = 22
|худам_монгол = [[Зураг:Hasag.PNG]]
||кирилл_буриад =казаххасаг
|кирилл_монгол =казаххасаг
|кирилл_халимаг =казаххасг
}}
 
'''КазахуудХасагууд''' бол эрттүрэг дээргаралтай үеэсхүмүүс. одоогБ.Я.Владимирцов хүртэлхиа уламжлалаахэмээх бүрэновогтнууд утгаардотроо ньКиа хадгалжнар, ирсэнхасаг улснар юмгэж хоёр янз байдгийг ном зохиолдоо бичсэн нь бий. Чухам хэдийд казахуудхасагууд өөлд баядын дунд орж ирсэн нь тодорхойгүй. Тухай үед дайн байлдааны хөлөөс дүрвэж ирсэн байж болно. Эсхүл бусдын эрхшээлд ороод зарц барлаг маягаар ирсэн байж болох юм. [[Хар тэнгис]]ээс [[Алтайн нуруу|Алтай]], [[Сибирь|Сибирээс]] [[Тэнгэр уул]] хүртэлх өргөн уудам нутагт тархан суурьшсан нэгэн [[угсаатны нийтлэг]]ийг бид '''КазахХасаг''' гэж нэрээр ойлгодог. Монгол хэлнээ нэгэн хувь төлөөлөгчийг нь '''КазахХасаг хүн''', олныг бол '''КазахуудХасагууд''' ({{lang-kk|Қазақтар}}) гэж хялбараар нэрлэн ойлгодог.
 
Улсын хүн амын цөөнгүй хувийг бүрдүүлдэг тэдний дуудлагад дасаж Монгол улсын доторх Монгол хэлтэн "КазахХасаг" гэдгийн оронд '''Казак''' гэж ярьж, бичих нь түгээмэл байдаг. Гадаад үгийг монгол хэлнээ урьд нь орчуулаагүй бол Орос кириллээр бичсэнээр авна гэсэн дүрэм өргөн үйлчлэдгээс шалтгаалж '''КазакКазах''' гэж бичих нь бас л байнга давтагддаг.
 
== Үндэс язгуур ==
Мөр 39:
 
== Нэр ==
КазахуудХасагууд нь ''казах'' гэх нэрээр 15-16-р зууны үеээс нэрлэгдэх болсон юм өмнө урьд мэддэггүй байсан байж болох. <ref>Василий Бартолд. ''Төв Азийн түүхийн дөрвөлсөн судлал'', 3-р дэвтэр , 129-р хуудас.1962 он. </ref>. Энэ нэрний үүслийн талаар одоогоор батлагдсан тайлбар байхгүй ч гэсэн, нэгэн магадлалтай хувилбар нь тэд''хасаг'' амархэмээх тайванМонгол амьдралтайүгнээс эгэлгаралтай баатруудгэх байсанүзэл гэгддэгюм.
 
== Төрх ==
КазахуудХасагууд нь [[Еврази]]йн дунд оршдог болоод ээдрээт түүхэн үйл явдлуудыг туулан ирсний (хамгийн сүүлийнх нь 19-р зуунаас [[Орос]]д захирагдсан) улмаас ихээхэн холимог бөгөөд олон янз төрх ба Европ төрхтэй байх нь элбэг бөгөөд, гэвч [[Монголорхог төрх]] нь илүү дэлгэр юм. Ерөнхийдөө цайвар бор царайтай бөгөөд дийлэнхдээ усгал хар нүдтэй, мөн бор, шар, улаан гэх мэт янз бүрийн нүдтэй.
 
== Дуу хөгжим ==
Казахын өргөн хэрэглэдэг хөгжмийн зэмсэг бол хоёр чавхдаст утсан хөгжим болох ховз, сивиз, сирнай болон [[домбра]] юм.
 
==Гурван жүз ==
Мөр 64:
 
==Монгол улсын иргэн Хасагууд==
19-р зууны дунд үеэс [[Оросын эзэнт гүрэн]] казахуудХасагууд болон бусад Дундад Азийнхныг эзэрхэн дагаар оруулж байсан ба энэ үед Дунд жүзийн казахуудХасагууд дайжин хөрш зэргэлдээх [[Манж Чин гүрэн|Чин гүрний]] баруун хязгаар [[Шинжиан-Уйгурын автономит нутаг|Шинжиан]] болон [[Ар Монгол]] руу нүүдэллэжээ. 17001860-аад оны үед Ховдын хязгаарт суурьших зөвшөөрөл аван суурьшсанаас хойш, эв найртай [[Монгол Улс]]ын эрх тэгш иргэд болон амьдарч байна. 2010 оны байдлаар 101,526 КазахХасаг ард ихэвчлэн [[Баян-Өлгий]], [[Ховд]] аймгууд болон нийслэл [[Улаанбаатар]] хот болон бусад аймаг, сумдын төвд амьдарч байна.<ref>[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf 2010 оны Хүн ам орон сууцны тооллого]</ref>
 
==Иш баримт==
Мөр 85:
{{Түрэг угсаатан}}
 
[[Ангилал:КазахХасаг үндэстэн| ]]
[[Ангилал:КазахХасаг]]
[[Ангилал:Үндэстэн]]
[[Ангилал:КазахийнХасагийн ард түмэн]]
[[Ангилал:Үзбекийн ард түмэн]]
[[Ангилал:Оросын ард түмэн]]