Чимкент: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
{{Нутаг
|нэр = ЧимкентШымкент хот
|ямар_янзын_нутаг = [[Хасаг улсын засаг захиргааны хуваарь|аймгийнмужийн хот]]
|анхаарах_нэр = {{хэл-хас1|Шымкент қаласы}}<br/>{{хэл-орос1|Город ЧимкентШымкент}}
|image_flag =
|flag_size =
Мөр 9:
|image_skyline = Shymkent.JPG
|imagesize = 280px
|image_caption = Гудамж, өргөн чөлөө хоёрын уулзвар,<br/>түүний цаадах «Мега» их дэлгүүр
|image_caption =
|pushpin_map = Kazakhstan
|pushpin_label = Чимкент'''Шымкент'''
|pushpin_label_position = left
|pushpin_mapsize = 280
|pushpin_map_caption = Хасаг орон дахь ЧимкентШымкент хот
|latd= 42|latm= 19|lats= |latNS=N
|longd= 69|longm= 35|longs= 45|longEW=E
|улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс орон]]
|аль_улс_эсвэл = {{KAZ2}}
|нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хасаг улсын засаг захиргааны хуваарь|АймагМуж, (муж)аймаг]]
|нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өмнөд аймагКазахстан муж|ӨмнөдӨмнө Казахстан]]
|хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хасаг улсын засаг захиргааны хуваарь|АймгийнМужийн хот]]
|хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = '''ЧимкентШымкент'''
|гуравдугаар_зэргийн_нэгж =
|гуравдугаар_зэргийн_нутаг =
Мөр 34:
|нягт_сийрэг =
|ард_түмэн = [[Хасаг үндэстэн]] (64.8%)<br>[[Орос үндэстэн]] (14.5%)<br>[[Узбек үндэстэн]] (13.7%)
|цугаараа = Чимкент хотынхонШымкентийнхэн
|даргыг_юу_гэх =
|даргын_нэр =
|түүхэн_он = XII зуунТүүх
|түүхэн_үйл = СууринXII анхзуун  — суурин үүссэн <br> хуучин нэрс - Чимкент,<br>Черняев, Неджикет
|түүхэн_он1 =
|түүхэн_үйл1 =
Мөр 50:
}}
 
'''Шымкент''' ({{lang-kk|Шымкент}}) гэж [[Казахстан]] (Хасаг улс)-ы [[ӨмнөдӨмнө Казахстан]] мужийн засаг захиргааны төв болсонбуюу [[хот]].улсынхаа Засагөмнөд захиргааныхязгаарт хувьдбайрладаг мужаас683 бага нэгжид харъяалагддаггүй. 2011 оны байдлаар 629,600 оршин суугчтай байна. Үүндмянган хүнтэй [[Хасагхот]]ууд 64байдаг.76%, [[Оросууд]] 14.52%, [[Өзбекүүд]] 13.70%-ийг бүрдүүлдэг.<ref name="тооцоо">[http://www.ontustik.stat.kz/rus/index.php 2011-11-21-ний тооцоо]</ref> Хүн амын тоог үндэслэвэлтоогоор [[Алматы]], [[Астана]]гийн хоёрынл дараахард улсынхаа гуравдугаар их хот гэж үзэгдэнэорно.
 
== Нэр ==
Шымкент хот [[Алматы]]гаас баруун зүгт 690 километр, [[Узбекистан]]ы [[Ташкент]]аас хойд зүгт 120 километр зайтай байрладаг ба [[Сибирь-Туркестаны төмөр зам]]ын томоохон өртөө болдог. Улсынхаа худалдаа, аж үйлдвэрийн томоохон төв гэгддэг.
Орос, Зөвлөлтийн үед '''Чимкент''' гэдэг байв. [[Монгол хэл|Монгол]], [[орос хэл|орос]] үгний «чи..»-г [[хасаг хэл|хасагаар]] «шы..» гэж бичдэгийг анзаарвал монголоор «Чимкент» гэж үргэлжлүүлэх нь зөв. Гэвч орос нь өөрчлөгдчихөөд байхад ингэж зүтгэх хүн цөөн.
 
«Кент» гэдэг нь хот балгас гэсэн утгатай олон хэлнээ байгаа нийтлэг үг, харин «шым»-ийн утга тодорхойгүй.
== Зүүлт ==
{{reflist}}
{{Хасаг улсад хамаарах}}
 
== Түүх ==
[[Ангилал:Казахстаны хотууд]]
Шымкентэд XII зуунаас хүмүүс суурьшжээ. 10 км зайтай байдаг [[Сайрам хот|Сайрам]] орох [[Торгоны зам]]ыг хамгаалдаг байв. Түрэг болон согдын хооронд арилжаа наймаа хийгддэг байсан. Дараагийн зуудад умард өмнөдийн нүүдэлчин ард түмэн ээлжлэн хянаж байгаад [[Хоканд]], 1810 онд [[Бухарын эмирт улс|Бухар]], 1‍864 онд [[Оросын эзэнт гүрэн|Хаант Оросын]] мэдэлд оржээ. 1914 онд Черняев гэж нэртэй болсон ч 1924 хуучин нэр сэргэв. 1930-аад оноос эхлэн онцгойр 1940-өөд онд дайны техник, 1950-аад оноос бүх төрлийн аж үйлдвэр эрчимтэй баригдаж, хүн ам олширжээ. 1967 онд нэг үймээн болж байсан. 1992 онд Хасаг улсын төрийн шийдвэрээр ''Шымкент'' болгосон нь ч ялгаа бага, уламжлалт ''Чимкент'' нь хэрэглээнээс бүр ч гарчихаагүй.
 
== Хүн ам ==
Чимкент хотод 1897 онд 11,194 хүн оршин сууж байсан.<ref name="demoscope.ru">[http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=893 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.]</ref> Үүнд:
* [[сарт]] — 84.6 %
* орос — 5.7 %
* ''киргиз-кайсак'' ([[хасаг]]) — 4.0 %
* [[украйн үндэстэн|украйн]] — 1.8 %
* [[еврей үндэстэн|еврей]] — 1.6 % байв.
 
Харин одоо буюу 2011 онд тоолоход 629,069 оршин суугчтай байна.<ref>[http://www.stat.kz/publishing/DocLib4/2011/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F/12_2010-%D0%91-15-18-%D0%93.rar Численность населения РК по отдельным этносам]</ref> Үүнд:
* [[хасаг үндэстэн]] — 64.8%
* [[орос үндэстэн]] — 14.5%
* [[узбек үндэстэн]] — 13.7%
* [[азербайжан үндэстэн]] — 1.8% эзэлж байгаа. Хүн амын ихэнх нь орос (74%), хасаг (72%) хэлтэй.
 
== Зураг ==
{{дуудүрс|Category:Shymkent|Shymkent (Шымкент)}}
<gallery>
Image:Shymkent.JPG|
Image:Shymkent.jpeg
File:Shymkent5.jpg|
File:Shymkent6.jpg|
File:Shymkent7.jpg|
</gallery>
 
== Лавлах холбоос ==
{{лавлах холбоос}}
 
[[Ангилал:Шымкент| ]]