Улаан буудай: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б Fix |
No edit summary |
||
Мөр 13:
| range_map = Wheatareal.PNG
}}
'''Улаан буудай''' ({{lang-la|Triticum SPP}}) нь анх [[Ойрх Дорнод]]ын [[Ливан]]ы бүс нутаг ба [[Эфиоп]]ийн өндөрлөгөөс эхлэлтэй бөгөөд харин одоо дэлхий даяар тариалдаг [[үр тариа]] юм. 2010 онд дэлхийн улаан буудайн үйлдвэрлэл 651 сая тонн байсан бөгөөд [[эрдэнэ шиш]] (844 сая тонн) ба [[цагаан будаа]]ны (672 сая тонн) дараа орсон байна.
Улаан буудай нь аль ч төрлийн таримал ургамлаас илүүтэйгээр тариалах газрынх нь хэмжээ нэмэгдэж байгаа. Дэлхийд худалдаагаараа бусад бүх үрийг нийлүүлснээс их. Ер нь улаан буудай нь хүнсний ургамлын гаралтай уургын тэргүүлэгч эх үүсвэр. Бусад голлох таримал болох эрдэнэ шиш ба цагаан будаа уургийн агууламж өндөртэй. Улаан буудайн хүнсний хэрэглээ цагаан будааны дараа хоёрт орж байна. Үүнээс гадна улаан буудай нь цементийн үйлдвэрлэлд ашиглагдана.
Улаан буудай нь төвлөрсөн амьдралын хөгжлийн чухал хүчин зүйл болж өгсөн. Учир нь улаан буудайг их хэмжээгээр тариалж, арвин ургац хураан авах, удаан хугацаанд хадгалахад хялбар хамгийн анхны үр байсан юм. Улаан буудай нь Үржил Шимтэй Хавирган Сар нутагт Вавилоны болон Ассирийн хант улс г.м. хот улсуудыг үүсэхэд чухал үүрийг гүйцэтгэсэн. Улаан буудайг боловсруулан гурил гаргаж авах ба энэ нь [[талх]], [[гоймон]], [[жигнэмэг]], [[бялуу]], төрөл бүрийн [[нарийн боов]], боорцог гэх мэтийн гол түүхий эд болдог. Мөн улаан буудайг [[шар айраг]] исгэх болон [[архи]], [[виски]], [[спирт]], [[биотүлш]] зэргийг үйлдвэрлэхэд ашиглана.
Улаан буудайг малын тэжээлийн зорилгоор маш бага хэмжээгээр тариалах ба иш, дэрсийг нь барилгын материал болгон дээвэр хийх зэргээр хэрэглэдэг. Улаан буудайн үрийг хальслан цагаан гурил гарган авахаар [[эндосперм]]ийг ялгадаг. Үлдэгдэл нь [[хивэг]] ба [[үр хөврөл]] байдаг. Үр бүтнээрээ [[витамин]], [[минерал]], [[Уураг|уургын]] өндөр агууламжтай эх үүсвэр бол, хальсалсан тохиолдолд дийлэнх нь цардуул болдог.
== Гадаад холбоос ==
{{commons}}
| |||