|
|logo =
|image = [[File:1.12.02NewYorkStockExchangeByLuigiNovi1.jpg|250px]]
|type = [[StockХөрөнгийн exchangeбирж]]
|location = [[Нью-Йорк хот]], [[Нью-Йорк Муж Улс]], [[АНУ]]
|foundation = {{Start date|1817|03|8}}
Хувьцаа байрлуулах хамгийн нэр хүндтэй газар бол Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж юм. Хүмүүс эхний үед гудамжинд арилжаа хийдэг байснаа яваандаа 1790-ээд оны үеэс [[Wall Street]] гудамжинд амралтын өдрүүдэд байнга цугладаг болжээ. Эндээс хөрөнгийн зах зээлийн үүсэл эхэлсэн гэж үздэг. Тухайн үед уг гудамжинд хувьцааны дуудлага худалдаа болж, зарим өдөр 100 хүртэлх хувьцаа арилжиж байсан түүх бий.
Их удалгүй брокерууд Wall Street-ийн кофены газруудад оффисоо эмхэлж эхэлсэн бөгөөд эцэст нь Нью-Йоркийн хөрөнгийн зах зээлийн байранд нүүж очицгоосон юм. 1792 онд санхүүгийн хэрэгслүүдээр үйл ажиллагаа явуулдаг, худалдааны хэлцэл хийдэг [[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн 24 брокер [[Лондонгийн]] хамтран зүтгэгчдийн хамт Нью-Йоркийн хөрөнгийн биржийг байгуулах тухай "Саглагар модны доорх хэлэлцээрт" (Button wood Agreement) гарын үсэг зуржээ.Энэ үеэс хойш 200 гаруй жил өнгөрсөн ч Wall Street Америкийн төдийгүй дэлхийн санхүүгийн ертөнцийн нэрийн хуудас болсоор байна. Wall Street нь [[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн санхүүгийн дүүрэг доод Манхеттэнд байрлах нарийхан гудамж юм.
24 брокертэй энгийн зах зээлээс 1500 гаруй гишүүнтэй нийгэмлэг болтлоо өргөжин тэлсэн [[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн хөрөнгийн бирж дээр одоо дэлхийн өнцөг булан бүрийн 2000 гаруй томоохон компанийн хувьцаа худалдагдаж байна.
[[File:Stockexchange.jpg|left|thumb|The floor of the New York Stock Exchange in 1908]]
===Нью-Йоркийн хөрөнгийн бирж Америкийн нийгмийн хөгжилд===
[[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн хөрөнгийн бирж шиг дэлхийн эрдэмтэд, сэтгүүлчид, зохиолчдын анхаарлыг маш их татсан нэг ч байгууллага байхгүй билээ. Энэхүү байдал нь [[Америкийн]] нийгмийн хөгжилд XIX зууны II хагас XX зууны эхээр түүний гүйцэтгэсэн асар их үүрэгтэй холбоотой ажээ. Тухайлбал, энд Вандербильт, Морган, Гарримэн, Рокфеллер нарын санхүүгийн асар том толгойлогчид бий болсон. Эдгээрийн зарим хэсэг нь одоо ч байна. Бирж нь макро эдийн засгийн хувьд маш чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Хөрөнгө оруулалтын механизмын гол элементийн нэг болсоор байна. ХIХ зуунд АНУ-д төмөр замын асар их сүлжээг бий болгосон нь Нью-Йоркийн хөрөнгийн биржтэй салшгүй холбоотой.
АНУ-ын хөрөнгийн бирж нь Европ тивийн улсууд болон Я[[пон]] улсынхыг бодвол тухайн орнуудын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн онцлогтои холбоотойгоор хөгжилд нь мэдэгдэхүйц үүрэг гүйцэтгэсэн байна. Энэ онцлог [[Японоос]] бусад оронд одоо ч хадгалагдаж байна.
===1987,1997 оны хямралууд===
Харин 1987,1997 онд 1929 оныг санагдуулам хямрал зарим оронд үүсэв. Жишээлбэл, 1987 оны 10 дугаар сарын 18-нд [[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн хөрөнгийн биржийн Доу-Жонсын индекс 508.32 пунктээр буюу 22.5 хувиар унасан (1929 оны 10 дүгээр сарын 28-нд энэ үзүүлэлт анх 12.8 хувиар буурсан юм). Гэвч эдийн засгийн бодит секторт мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлээгүй учир зах зээл хурдан сэргэсэн.
[[Image:NYSE127.jpg|thumb|The NYSE trading floor in August 2008.]]
==Ажиллах журам==
[[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн хөрөнгийн бирж нь үнэ хаялцуулах журмаар ажилладаг зах зээл юм. Ийм зах зээл дээр худалдагчдын бие төлөөлөгчид нь үнэт цаасаа аль болох өндөр үнээр зарахын төлөө тэмцдэг. Худалдааны танхимд үнэ дуудан хашгичих нүргээн дундаас нэг нь өөрт тохирсон үнэтэй хувьцааг худалдан авч, нөгөө нь ашигтай үнээр үнэт цаасаа зардаг. Энэ харилцан үйлчилгээний дүнгээр тухайн үнэт цаасны тэр өдрийн, тэр сарын ханш тогтдог. [[Нью-ЙоркийнЙорк]]ийн хөрөнгийн биржийн бусад зах зээлээс ялгарах ялгаа нь энэ юм. Хувьцаа тус бүрт нэг мэргэжилтэн ажилладаг ба түүний үүрэг нь хувьцааны эрэлт нийлүүлэлтийг зохицуулах. Ямар нэг байдлаар худалдан авагч болон худалдагчгүй болсон арилжааг заримдаа өөрийн мөнгөөр авах буюу зарах үйл ажиллагааг эрхэлдэг
===Шаардлага===
| 