Коммунизм: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Мөр 1:
[[Файл:Hammer and sickle.svg|thumb|250px|Коммунизм логобэлгэ тэмдэг]]
'''Коммунизм''' буюу({{lang-la|commūnis}}, орчуулбал '''Эв хамтач үзэл''' ({{lang-la|commūnis}}) болнь нийгмийн улс төрийн болон эдийн засгийн нэгэн зорилготой ангигүй ба ямар ч улсад харьяалагддагүй коммунист нийгэмлэгийн байгууллага юм. Энэ үзэл 20-р зууны түүхэнд гол нөлөө үзүүлсэн (коммунист улсууд болон капиталист улсуудын хоорондох ширүүн тэмцэл, зүүнтний бүлэг болон чөлөөт дэлхийн хоорондох хүйтэн дайны үе).
{{орчуул}}
 
'''Коммунизм''' буюу '''Эв хамтач үзэл''' ({{lang-la|commūnis}}) бол нийгмийн улс төрийн болон эдийн засгийн нэгэн зорилготой ангигүй ба ямар ч улсад харьяалагддагүй коммунист нийгэмлэгийн байгууллага юм. Энэ үзэл 20-р зууны түүхэнд гол нөлөө үзүүлсэн (коммунист улсууд болон капиталист улсуудын хоорондох ширүүн тэмцэл, зүүнтний бүлэг болон чөлөөт дэлхийн хоорондох хүйтэн дайны үе).
Марксист онолоор, коммунизм бол тодорхой түүхэн үе шат дах нээлтүүдэд зайлшгүй гарч ирэх, өөрт ашигтай хүч болон материалист хөрөнгөөр тэргүүлэх мөн чөлөөт харилцаа холбоонд суурилахыг зөвшөөрдөг. Коммунизмын нарийн тодорхойлолтууд нь хоорондоо ялгаатай байдаг ба энэ нь голдуу нийтлэг улс төрийн бодлогын алдаа байдаг. Марксист онолын төлөө тэмцэл: социализм бол ердөө л коммунизмын шилжилтийн замын үе шат юм. Ленинист пролетарийн удирдсан манлай бүлгийн үзэл санааг энэ онолд шинээр нэвтрүүлсэн бөгөөд эргэлмийн дараах улс төрийн бүх эрх мэдлийг барих, “Ажилчид” ба ажилчдын оролцоо, капитализм ба социализмын хоорондох шилжилтийн үе шат гэж тодорхойлсон.
 
Коммунист зөвлөл, марксист бус хувь хүний эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч коммунистууд, замбараагүй коммунистууд гэх мэт коммунистууд шилжилтийн манлай намын эсэргүүцдэг ба коммунизмын байгуулал дах капитализмын эхлэлийг дэмждэг. Өргөн цар хүрээний онолууд дах тэдгээр коммунистуудын бодлоор ялгаатай эдийн засгийн хөдөлгүүрүүд(Жишээ нь хоол хүнсний хэрэглээ, боловсрол, эмнэлэг гэх мэт) байдаг гэж үздэг. Зарим коммунистууд үйлдвэрлэлийн үндсэн хүчин зүйлийг өмчлөх хувийн өмч ноёрхсон капиталист нийгэмд үйлдвэрлэлийн нийгмийн шинж хөгжлийн явцад улам бүр хөгжиж, энэ нь нийгмийн үйлдвэрлэлийн үр дүнг эзэмших хувийн эзэмшил, хувийн өмчтэй эвлэршгүй зөрчилтэй болж эцэстээ социалист хувьсгал хийж ажилчин ангийн засаглалыг тогтоон капитализмыг устгах замаар социализмыг тогтоон коммунизмыг байгуулахад хүргэнэ. Капитализмын бүтээгдэхүүн болох пролетари анги зөвхөн өөрийнхөө хүчээр өөрийгөө чөлөөлж чадах тул энэ анги улс төрийн засгийн эрхийг байлдан авах нь түүхэн зайлшгүй шинжтэй. Капитализм бол хувийн өмч, мөлжлөгт үндэслэдэг тул шударга биш нийгэм мөн. Харин коммунизм бол төгс энэрэнгүй нийгэм байх болно гэж коммунистууд үздэг.
Орчин үеийн толь бичигт социалогичид ба улс төрийн тайлбарлагчид улс төрийн зонхилох чиг хандлагын талаар маргалддаг, коммунизм нь голдуу улс төрийн намуудын бодлогуудыг дурьдсан байдаг ба эдийн засгийн бодит байдлыг харгалзахгүйгээр өөрсдөө тэргүүлдэг. Социалист Бүгд Найрамдах Вьетнам Улсын эдийн засгийн “Дой Мой” оруулах бодлогууд агуулж байдаг. Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс эдийн засгийн систем нь социалист зах зээлийн системийг агуулсан байдаг. Зөвлөлт холбоот улсын эдийн зөсгийн тогтолцоо нь Ленинист бус социалстоор “капиталист улс” хэмээн тодорхойлогдсон байдаг.
Line 14 ⟶ 15:
 
== Онол ==
 
Коммунист онолын хажуугаар, тэгш бус капиталист байдлыг цуцаах ганцхан зам нь пролетари(ажилчин анги) тэд нийгэмд хамтаараа баялагийн төв болгохыг хичээдэг. Томоохон хэмжээний хувьсгалт цугларалтууд нь капиталист тогтолцоог түлхэн унагахдаа хөрөнгөтний ангийг ашигласан. Хувьсгалт онолын ихэнх ба коммунист хувьсгалд зориулагдсан хэсэг зэвсэг ашиглан оролцож байсан. Онолчид хувьсгалыг биеэ даасан олон арга замаар ихэвчлэн коммунизмыг ихэвчлэн үүссэн орчноос нь хамааруулан тайлбарласан байдаг. Жишээ нь Хятадын хувьсгалт цэргийн арми болон улаан хятадыг хамруулсан ба энэ үед Вьетнамчуудын арми болон өрнийн армиудын хооронд Вьетнамын дайн өрнөж байсан ба 1975 онд дууссан. Энэ үед Кубад хувьсгал буюу чухамдаа төрийн эргэлт болсон. Эхлээд Кастро Кубын хэрэгт манлай нам зайлшгүй хэрэгтэй гэдэгт итгээгүй. 2 талын зэвсэглсэн тэмцэлд Батистагынхан түлхэц өгсөн. Коммунист хувьсгал нь юуг ч үл хамааран зорилго нь ажилчин ангийг буцаан нийгмнийн анги давхарга болгох, анги давхаргагүй нийгмийг үүсгэн байнуулах юм.
 
== Нийтийн хөдөлгөөн ==
Коммунизм дахь улс төрийн итгэл үнэмшлийн систем ба нийтийн хөдөлгөөн бүх зүйлд жишигчлэн оролцох ба голдуу коммунизмын хөдөлгөөнөөс хамаарах тусгай онол оршдог. Яг адилхан бусад нийгмийн өөр онол ба шашин шүтлэг гэх мэт маш олон замуудаар тайлбарлагддаг. Түүнчлэн коммунизмын үеийн бодол, олон тохиолдлууд, капитализмыг эсэргүүцэх хөдөлгөөн, анархизм буюу замбараагүй байдлыг ижилтгэх, нийтийн анархизм ба дайчдын итгэл үнэмшил юм. Коммунизм нь дарангуйллаар өөрийгөө зөвтгөдөг ба олон түмэнд нэрд гарсан үзэл суртал ба ихэнх коммунистууд бүтэлгүйтсэн. Антикоммунистын үед коммунистуудын санааг гутаасан.
20 ба 21-р зуунуудад коммунист санааны оролцоо нь дэлхийд үргэлжилсээр байсан ба заримдаа тэргүүлэгчид нь ижил байр суурьтай байсан. Одоо болтол зарим улсууд үүнийг улс төрийн засаглал байсан гэж үздэг. Ягаан өнгөтэй нь латин америк. Үнэн хэрэгтээ эдгээр засаглалууд нь Болива ба Венусуэль гэх мэт дэлхийн нэгээхэн хэсэг болох коммунист засаглалтай орнууд ардчилсан сонгуулийн бодлогыг дагахаар шийдсэн. 21-р зууны социализм ерөнхийдөө засгийн газруудаараа тунхаглагдсан. Өнөөдрийн коммунизмыг 20-р зууны коммунизмтай харьцуулбал 20-р зууны коммунизмын ухуулга сурталчилгаа илүү хүчтэй байсан ба ялангуяа Европ, Өмнөд Ази, Зүүн Өмнөд Азид социализмын хөдөлгөөн хүчтэй байсан.
=== Түүх ===
[[File:Communism.svg|thumb|right|200px|Дэлхийн газрын зураг дээрх (улаан) коммунист ба (шар) өмнөх коммунист орнууд]]
 
Дэлхийн газрын зураг дээрх (улаан) коммунист ба (шар) өмнөх коммунист орнууд
Үйлдвэрлэлийн эртний харилцааны үндэс суурийг түлхэн унагасан. Үндэстэн хоорондын харилцаа тэдний байгалийн зан ааш ба захиргаадалт гэх мэт зүйлсийг хамааралгүйгээр нэг анги болгох юм.
 
Цаашид мэдээлэл нь эртний коммунизм, шашны коммунизм ба үл гүйцэлдэх [[социализм]]ын тухай байх болно.
 
Коммунизмын гарал үүсэл нь маргаантай байдаг. Өөр өөр түүхийн бүлэг онолчид коммунистыг олон янзаар тайлбарладаг. [[Герман]]ы филисофич [[Карл Маркс]] эхэн үеийн коммунизмыг жинхэнэ гэж үздэг. [[Карл Маркс|Маркс]]ын хувьд хүн төрөлхтөн илүү ихийг хийж бүтээснээр хувийн өмчийг хөгжүүлсэн. Ангигүй нийгэм анх эртний грект үүссэн. Плато өөрийн бүгд найрамдах улсыг хүмүүс өөрсдөд нь ноогдсон хөрөнгө, эхнэр болон хүүхдүүдтэй газар гэж тайлбарласан.
Өрнийн түүхэнд өмч хөрөнгийн нийтлэг эзэмшилд суурилсан байх ёстой гэж үздэг. Жишээ нь ромд Спартакус боолын зэвсэгт бослогот нэгдсэн байдаг. 5-р зуунд Маздакын хөдөлгөөнд одоогийн Иран нь сурвалжтанууд, санваартнууд коммунистад хүч сорьсон тухай тодорхойлон өгүүлсэн ба эгалитари үзэлтний нийгэм хувийн өмчит байгууллагыг шүүмжилдэг байсан.
 
Өрнийн түүхэнд өмч хөрөнгийн нийтлэг эзэмшилд суурилсан байх ёстой гэж үздэг. Жишээ нь ромд Спартакус боолын зэвсэгт бослогот нэгдсэн байдаг. 5-р зуунд Маздакын хөдөлгөөнд одоогийн Иран нь сурвалжтанууд, санваартнууд коммунистад хүч сорьсон тухай тодорхойлон өгүүлсэн ба эгалитари үзэлтний нийгэм хувийн өмчит байгууллагыг шүүмжилдэг байсан.
 
Өөр нэг жишээ нь коммунистын жижиг нийтлэг оршиж байдаг. Жишээ нь зарим даяанчийн нийтлэг бусад шүтлэгтэнгүүдэд газар болон бусад хөрөнгийг ноогдуулсан байдаг. Эдгээр хэсгүүд голдуу хувийн өмч бол бурхнаас илгээгдсэн гэж итгэдэг.
 
16-р зуунд английн зохиолч коммунситын тухай бодлоо цаасанд буулгасан. Түүний эрдэм шинжилгээний бүтээл Утопи 1516 онд захирагчдын удирдсан олон нийтийн хөрөнгөд суурилсан нийгэм хэмээн арай илүү тайлбарласан байдаг. 17-р зуунд коммунистуудын бодол Англи улсыг дахин нөмөрсөн. Францийн хувийн өмчийн шүүмжлэлийг 18-р зууны Гэгээрлийн үед ч үргэлжлүүлсэн. Хожим францын хувьсгал, коммунизмын эргэлт улс төрийн хоосон номлолын үед илэрхий болсон.
 
19-р зууны эхэн үеийн олон нийтэд өөр өөр нийгмийг өөрчлөн байгуулсагчид нийтлэг эзэмшилд суурилсан байдаг гэвч урьдны коммунист олон нийт тэд буяны ба шашны онцгой ач холбогдолтойгоор хөрөнгийн суурийг буцаан тавьж эхэлсэн. Тэдний дунд Robert Owen хэмээх алдартай нэгэн байсан ба тэр Индиан дах шинэ зохицлыг олсон B горхины A фирмд тооцоо хийхийг зохийн байгуулсан.
Дараа нь 19-р зуунд К,[[Карл Маркс|Маркс]] эдгээр нийгмийг өөрчлөн байгуулагчдыг утопи социалист гэж шинээр оруулсан. [[Карл Маркс|Маркс]]ын тодорхйлсноор утопи социалистод Saint Sinom-ыг багтаана.
Line 37 ⟶ 40:
 
Марксизмийн мөчир салаа болсон Троцкийзмийг Лев Троцкий хөгжүүлсэн байна. Дэлхийн эргэлт онолын оронд нь Байнгын эргэлтийн онол ба нэгэн хотын социализм мөн 2 үе шаттай онол дэмжсэн.
 
Marxism-Lenin Марксизмд Владимир И. Ленин хувьсгалт намыг удирдан зохион байгуулахад их хувь нэмэр оруулсан,Тротскизм нь Лев Троцкийгийн Марксизмын санаа байсан,тэр хооронд Ленинээр хуурамч санаа гаргуулан, Тухайн үеийн Хятадын нийгмийн нөхцөл байдалд тохируулж Маоизм нь Марксикмд Мао Зедонгийн онол гаргаж, мөн газар тариалангийн ажилчдын хэрэгцээнд дэмжлэг үзүүлж, маш жижиг хотын хэсэг ажилчид энэ хөдөлгөөнд нэгдсэн. Marxism-Leninism, Trotskyism, зөвлөл коммунизм, Luxemburgism, Анархикоммунизм, Христосын коммунизм гэсэн өөрөө-олонд нэртэй коммунистууд барьц , оруулах, коммунизмууд нь өөр өөр урсгалтай. Эдгээр Марксизмын Marxist-Leninist онолын салбарууд 19-20-р зууны 4-р хагасын сүүл үе хүртэл (1989)Олон Улсын Харилцаанд хөдөлгөгч хүч байсныг хүмүүс сайн мэддэг. Мөн түүхчид коммунизмын үед нуралтыг юунаас болсоныг дурддаг. Ямартай ч коммунизмын бусад төрлүүд дэлхий даяар өргөн тархсан, өөр өөр хувийн хөдөлмөр хөдөлгөөн худалдаа нэгдлүүдийн үзэл сурталууд шинээр гарсаар байсан, Гуравдугаар [[Дэлхий]] ялангуяа Европод үргэлжилсэн коммунист намуудад бас коммунист хувьсгалчид туйлдаа хүрсэн.
 
Владимир И. Ленин нь Ленинизмийг улс төрийн хөдөлгөөнөөр хөгжүүлсэн, аль ихэнх гол коммунист намуудын байгууламжид үндэслэх болоод байна вэ? Гэх асуултууд хөврөн гарсаар. Манлай намыг бий болгох бүтээх өмгөөлөх Леннист мэргэжлийн хувьсгалчаар тэргүүлсэн Социалист ажилчид капитализмаар ялзрал нэвтрэн гарахгүй гэсэн тухайд ажилчин анги эргэлт гаргажээ. Леннист нь”Манлай намыг тэргүүлэх зөвлөгөөгүйгээр социалитийг зохион байгуулж ба хөгжүүлэх ухаан чадахгүй” гэж итэгдэг.Маш өндөр эрх мэдлийн дараа, социалист бий болгох эрэлхийлэх “[[Манлай нам]]” нь Манлай намаар давамгайлсан , тухайд шууд нийгмийн хөгжил ба хувьсгалын эсэргүү зэвсэгт үймээн зэргээс хамгаалдаг.
Үйлдвэрийн байгууллагын хэв маяг [[ленинизм]]ээр өмгөөлөн тэмцсэн, ба Marxism-Leninism Fredrick Taylor–ээр шинжлэх ухааны удирдлагын [[капиталист]] загвар макет хэрэглэхийг анх ологсон.
 
Үйлдвэрийн байгууллагын хэв маяг [[ленинизм]]ээр өмгөөлөн тэмцсэн, ба Marxism-Leninism Fredrick Taylor–ээр шинжлэх ухааны удирдлагын [[капиталист]] загвар макет хэрэглэхийг анх ологсон.
[[Марксизм-Ленинизм]] [[дэлхий]] өнөөдөр Зөвлөлтийн Нэгдсэн хүн ба ихэнх коммунист намуудаар сонгодог [[Маркс]]изм үрчлэгдснээр [[Ленин]]измийн хувилбар залгах нийлүүлэгддэг. Энэ Зөвлөлтийн хүн Нэгдэл хэлбэрийг олсон, ба хиймэл маяг гаргасан коммунист намууд дэлхий дахинд дэлгэрсэн. Энэ аж үйлдвэржүүлэлт ба улсын болгох нийгэмчлэхийн нүсэр программаар барилга байгуулалт коммунизмын боломж дохио бологдсон. Зүүн Дорнод ба Төвийн ([[Европ]]ийн) 'Eastern Bloc' (meaning) коммунист улсууд Зөвлөлтийн хүн Нэгдэл байнгын намаас үл хамааран, эзэн болох дэлхий өнөөдөр сурталчилгааны фотокадрын олон коммунист намууд Marxist-Leninist лоозонгоор дэмждэг. [[Марксизм-Ленинизм]]д онлуудаар Марксистууд болон тэлдэг, юу сайтар бодсон Lenin ба бусад коммунист, [[капиталист]] империализмынас, ба нам барилга байгуулалтад фокус шинэчэлсэн, социалистын хөгжил дурддаг, ба зохион байгуулах зарчим үед ардчилсан төвлөрөл болдог.
Line 52 ⟶ 56:
 
Троцкий ба түүний дэмжигчид Зүүн тал Эсэргүүцэл уруу зохион байгуулсан, ба тэдний индэр болсон үед эцэст нь Троцкизм мэдсэн, Сталин Зөвлөлтийн хүнд дэглэмийн амжилт хяналтад амжилт олсон, ба эрх мэдлээc Сталинг авч хаяхийг оролдох болсон ба Trotskyist 1929 онд Зөвлөлтийн хүн Нэгдлээc Троцкийгийн цөллөгт үр дүн гарагсан. Троцкийгийн цөллөг нь дэлхийд коммунизмыг хоёр том мөчрүүд бий болгон хуваасан. Дөрөвдүгээр Олон улсын тэмцээн марксизм-ленинизм ба троцкизм Троцкий \1938 он\ Коминтернд Троцкист өрсөлдөөн хожуу тогтсон.
 
Троцкист санаанууд Романовгийн хэл Америк ба Ази-д зарим улсуудад улс төрийн хөдөлгөөнүүдийн дунд төлөв даруу цуурай үргэлж олхоор байсан, Аргентин, Бразил, Боливиба ялангуяа Шириланкад. Trotskyist-ийн байгууллагууд илүү олон орнуудад бас идэвхтэй байна, мөн Хойд умард Америк ба Өрнийн Европд ,хөгжингүй улсуудад.
Троцкизмийн улс төр Сталинг тэдгээрээc огцом ялгарсан, ба Mao, пролетари нарын дарангуйлалд нэг хот ба гуйвашгүй дэмжлэгт социализмааc олон улсын тэмцээн пролетарийн хувьсгалд илүү хэрэгцээ зарлах тунхаглахад чухлаар, ихэнх ардчилсан зарчмуудад. суурилсан.
== Бусад: ==
Prachanda, Pokhara-д өглөг хэлэхүг Балба зохиосон ,Балбын Иргэний Дайн
Prachanda Балбын Нэгдсэн Коммунист Намын үзэл суртлын шугам дурддаг. Энэ нь Марксизм, Леннизмийн сунгалт хийж байгаа ба Maoism нь бүрэн Балбанын гэр хөрш улс төрд суурилсан. Энэ ухаарагдсан үед энэ бүрэн дүүрэн сургуулилсаны дараа, Марксизм, Leninism ба Maoism-ийн үзэл сурталд тэр чадахгүй, эргэн оршин байх номлол, ба үзэл суртал тохирох, Балбын улс төрийн газар бодит байдалд , үндэслэгдсэн намаар үрчэлэгдсэн
Line 96 ⟶ 101:
 
Авдар Kropotkin, үед хувь хүний эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч мэдэх anarcho-communism Anarchist коммунизмийн гол онолч анархизмын онол байна, үйлдвэрлэл ба хэрэглээнээр сайн дурын нийгэмлэгүүд ба ажилчдын зөвлөлүүдийн хэвтээ хөндлөн сүлжээ ардчилал ба чиглүүлэх бүтээгдэхүүний арганын нийтлэг эзэмшлийн дэмжлэгт байдал, хувийн өмч хөрөнгө, ба капитализмын цуцлах халах аль өмгөөлөгчид баримтлах зарчимд суурилсан хүний түүхэд өдөрд, анархист коммунист нийгмийн хамгийн сайн олны мэддэг жишээнүүд, үед тэд санаанууд эргэн тойрон , тогтсон өнөөдөр оршдог, тэр заншсан дэлхий дахины анхаарал, ба түүхийн санваартанд мэдлэг, Орос хүн Хувьсгалын турш Чөлөөтэй Нутаг дэвсгэр Испани хэл Хувьсгал банын турш анархист Нутаг дэвсгэр , байна уу?. Испани хэл Иргэний Дайн дотор Испани хэл Хувьсгалын турш Испани хэл анархистын чармайлтууд ба нөлөө Aap, 1936 анархи коммунизмд , эхлэлт Aragon -ийн ихэнхэд оршсон, Levante ба Andalusia -ийн , хавь, өмнө Анархи Catalonia -ийн түшиц газард , дээр бас захиргаадлын дэглэмийн нэгтгэсэн зэвсэгг хүчнээр зэрлэгээр шахсан, тэр Испани хэл Бүгд найрамдах улс өөрөө капиталист улсууд бааc дээр бас эдийн засгийн ба зэвсэглэл бүслэлтүүд USSR) -ээр дайн, Hitler, Mussolini, Испани испанийн Коммунист Нам дарангуйлал (backed яалсан. Орос хүн Хувьсгалын Турш, гэх мэт Nestor Makhno анархист бий болгохоор ажилласан, ба өмнө 1919 -ээc Украйны Чөлөөтэй Нутаг дэвсгэрд Ukraine anarchist коммунизмын Хувьсгалч Бослогын Арми defend—through 1921 -д Bolsheviks -ээр байлдан дагуулсан.
 
[[Ангилал: Улс төрийн системүүд]]