Жимс: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б Bot: Migrating 120 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1364 (translate me) |
No edit summary |
||
Мөр 1:
[[Зураг:Manai_ornii_jims.jpeg|thumb|Манай оронд ургадаг зарим жимснүүд]]
[[Зураг:Fruit Stall in Barcelona Market.jpg|thumb|Хүнсэнд хэрэглэдэг жимснүүд]]
[[Зураг:Culinary fruits front view.jpg|thumb|Хүнсэнд хэрэглэдэг жимснүүд]]
Line 4 ⟶ 5:
[[Зураг:Bartolomeo Bimbi.jpg|thumb|[[Нимбэг]]. Зураач [[Бартоломео Бимби]], 1715]]
[[Ургамал судлал]] '''жимс, жимсгэнэ'''
[[Ургамал судлал]]д '''жимс''' гэдэг нь [[цэцэгт ургамал|цэцэгт ургамлын]] [[цэцэг]]ний тодорхой [[эд (биологи)|эдээс]] бий болдог зүйл юм. Жимс нь олон ургамалын хувьд үр тараах үүрэгтэй байдаг. Мөн олон төрлийн ургамлын үр жимсийг [[Ухаант хүн|хүн]], амьтад хүнсэнд хэрэглэж, үрийг нь тараангаа [[илчлэг]] олж авдаг [[симбиоз]] харилцаатай байдаг<ref name="Lewis375">{{cite book |last=Lewis |first=Robert A. |title=CRC Dictionary of Agricultural Sciences |url=http://books.google.com/?id=TwRUZK0WTWAC&pg=PA375&lpg=PA375&dq=fruit |date=January 1, 2002 |publisher=[[CRC Press]] |isbn=0-8493-2327-4}}▼
Хүний бие махбодын хэвийн үйл ажиллагааг зохицуулах, хүч чадлыг нэмэгдүүлэх, эрүүл чийрэг өсөж хөгжихөд жимс, жимсгэнэ нэн чухал. Хүн хоногт 300 гаас доошгүй, жилд 109—112 кг жимс, жимсгэнэ, түүний бүтээгдэхүүнээр хийсэн хүнс тэжээл, ундааны зүйл
хэрэглэх шаардлагатай гэж эрдэмтэд үздэг байна.
Жимс, жимсгэнэ бол чихэрлэг ихтэй, олон янзын органик хүчил, бичил язгуур махбод, төрөл бүрийн витамин агуулсан байдаг учир хүнс тэжээлээс гадна эмийн үйлдвэрийн үнэт түүхий эд болно.
Манай оронд 60 гаруй зүйлийн зэрлэг жимс-гэнэ ургадгаас нэрс, хад, үхрийн нүд, аньс, мойл зэргийн арав гаруй нь үйлдвэрийн түүхий эд болдог.
Монгол орны жимс, жимсгэнийг дотор нь өвслөг ургамлын: гүзээлзгэнэ, аньс, нэрс, цангис; мод бутлаг ургамлын: хад, бөөрөлзгөнө, тошлой, чацаргана, хармаг гэх мэт хоёр ангилна.
Эдгээрээс органик бодис, витаминаар баялагтай нь үхрийн нүд, тошлой, гүзээлзгэнэ, чацаргана юм. Үхрийн нүдийг «поливитамины эх булаг» гэж үзэж болох бөгөөд гүзээлзгэнээс тав дахин, бөөрөлзгөнөөс найм дахин, алимнаас арав дахин их витаминтай байдаг. Жимсгэнээр гэрийн нөхцөлд төрөл бүрийн амтлаг шүүс, зутан, чанамал хийж ашиглаж болно.
Бөөрөлзгөнө, хар нэрс, гүзээлзгэнэ, үхрийн нүд зэрэг жимс, жимсгэнэ нь зүрх мэдрэл, цусны даралт ихдэх, цус багадах, халуурах, чийгтэх зэрэг элдэв өвчинг анагаах эмэнд хэрэглэгдэнэ. Иймээс эдгээр жимсийг түүж эмийн санд тушаах, гэрийн эмийн сан байгуулж ашигладаг болохын тулд цэцэглэх, үр жимс бүрэн боловсрох, түүх хугацааг сайн мэддэг байх нь чухал юм.
Жимст цэцэрлэг. 1956 онд Сэлэнгэ аймгийн Шаамарын тохойд жимс-жимсгэнийн улсын станц байгуулж, төрийн шагналт Э.Шагдарын удирдлагын доор Сибирь нутгийн өлчирдүү, ургац сайтай урт, яст урт жимс, жимсгэнийн 40 гаруй сортыг тарьж, туршилтын ажил эхэлснээс хойш манай оронд жимст цэ-цэрлэг хөгжүүлэх өргөн боломжтой нь нэгэнт нотлогджээ. Одоо Ховд, Дорнод, Увс аймгийн нутагт хийеэн туршилт судалгааны дүнд жимст цэцэрлэг хөгжүүлж үрт, яст үрт жимс, жимсгэнэ ургуулж байна.
▲
</ref>.
| |||