Генийн инженерчлэл: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Мөр 39:
Генийн инженерчлэлийн тусламжтайгаар хувиргасан [[ургамал]], [[амьтан]], [[Бичил биетэн|бичил биетүүдийг]], генийн өөрчлөлттэй организмууд буюу ГӨО гэж нэрлэдэг. Хамгийн анх [[нян]] генийн хувиргалтад өртсөн. Шинэ генийг агуулсан ДНХ плазмидууудыг нянгийн эс уруу оруулахад, [[нян]] шинэ генийг хүлээн авна. Эдгээр генүүд нь [[эмийн бодис|эм]] эсвэл [[фермент|ферментүүдийг]] бий болгох боломжтой. Ургамлуудыг [[хортон шавьж]]аас хамгаалах, [[Гербецид|гербецидүүдэд]] тогтвортой болгох, [[вирус]]т тогтвортой болгох, орчиндоо дасах чадварыг дээшлүүлэх, хүнсний чанарыг нэмэгдүүлэх, хүнсэнд хэрэглэж болох вакцинуудыг бий болгох зорилгуудаар генийн хувиргалтад оруулдаг.
Худалдааны зориулалттай ГӨО нь хортон шавьжид тэсвэртэй ба/эсвэл гербецидэд тэсвэртэй таримал ургамлууд байдаг. ХАА-н ба эм зүйн салбарын бүтээгдэхүүнүүдийг сайжруулах зорилготой судалгааны ажилд, генийн өөрчлөлттэй амьтдыг ашигласан байдаг. Нокаут генуудыг амьтанд суулгаж, өвчин тэсвэрлэх чадварыг дээшлүүлэх, өсөлтийн гормоныг идэвхжүүлэх ба сүүний уургийн агууламжийг нэмэгдүүлдэг.
==Генийн инженерчлэлийн аргууд==
* ''Гол өгүүллэг: [[(Генийн инженерчлэлийн аргууд)]]''
Эхний алхам нь ГӨО руу хийх тусгаарлагдсан генийг сонгож авах юм. 2012 оноос эхлэн ихэнх их хэмжээгээр үйлдвэрлэгдэж байгаа ГӨ ургамал нь шавж болон гербицидын эсрэг хамгаалах ген суулгуулагдсан байдаг. Генийг хязгаарлах дайварын тусламжтайгаар DNA таслаж дараа нь гел электрофоресисыг ашиглан уртаас нь хамааруулж гаргаж авна. Polymerase гинжин урвал нь генийн хэсгийг хувилгахад бас ашиглаж болно, тэр нь дараа нь гел электрофоресисын аргаар тусгаарлагддаг. Хэрэв сонгогдсон ген эсвэл донор организмын геном сайн судлагдсан бол генийн номын санд байж магадгүй. Хэрэв DNA –ийн хувилбар олдохгүй бол DNA –ийн дараалал мэдэгдэж байвал DNА-г хиймэлээр хийж болно. ▼
ГӨО-д генийг хийхийн тулд генийг өөр генетик элементүүдтэй нийлүүлснээр амжилтай ГӨО-д оруулж болно. Энэ үе шатад генийн үр ашиг болон илэрхийлэлийг шинэчилж болно. Генийг констрактор луу хийхээс гадна констактор нь үүсгэн байгуулагч, устгагч болон сонгодог маркертай байдаг. Үүсган байгуулагч хэсэг нь генийн транскрипц эхлүүлж генийн байрлал болон төвшинг тодорхойлдог, харин устгагч хэсэг нь транскрипцийг төгсгөдөг. Сонгодог маркер нь орсон организмдаа ихэнхдээ антибиоикийн эсэргүүцлийг олгодог. Энэ нь аль эс шинэ гентэй болхийг тородхойлдог. Констрактууд нь рекомбинат DNA –ийн аргуудыг ашиглан бүтээгддэг, жишээлбэл шингээлтийг хорих, ligations ба молекулын клонинг. DNA-г удирдах нь ихэвчлэн плазмид дотор явагддаг. ▼
Генийн инженерчлэлийн хамгийн элбэг тохиолддог хэлбэр нь эзэний геномд үл мэдэгдэхээр шинэ генийг оруулах юм. Өөр аргууд нь шинэ генийн материалыг эзэний геном дотор тодорхой байршилд оруулахыг олгодог эсвэл.......▼
Генийн онилох арга нь гомологийн рекомбинацыг ашиглаж тодорхой эндогенийн генд хүсэж байгаа өөрчлөлтүүдлүүгээ онилдог. Энэ нь ургамал болон амьтанд бага давтамжтэй үүсдэг ба ихэвчлэн сонгодог маркер хэгэр болдог. Онилж байгаа генийн давтамжийг нуклэазег инженерлснээр маш ихээр ихэсгэж болдог. Жишээлбэл цинкийн хуруун нуклэазе, инженерчлэгдсэн буцаагч эндонуклеаз эсвэл TAL нөлөөлөгчөөр бүтээгдсэн эндонуклеаз. Ген онилохыг ихэсгэхээс гадна эндогенийн ген дотор генийн нокоут ялгаруулдаг мутацыг хийхийн тулд бас ашиглаж болно▼
==Хэрэглээ==
Line 75 ⟶ 84:
ХАА-н ургамлуудыг генийн хувиргалтад оруулснаар өсөлтийг хурдасгадаг болон патоген ба паразитуудад тэсвэртэй болдог. Генийн инженерчлэл хөгжсөнөөр маш бага зүйл ашиглаж маш их хэмжээний ургацыг бий болгож чадаж байгаа нь, дэлхийн хүн амын өсөлтийг даган үүсэх хүнсний хэрэгцээг хангахад чухал юм.
▲Эхний алхам нь ГӨО руу хийх тусгаарлагдсан генийг сонгож авах юм. 2012 оноос эхлэн ихэнх их хэмжээгээр үйлдвэрлэгдэж байгаа ГӨ ургамал нь шавж болон гербицидын эсрэг хамгаалах ген суулгуулагдсан байдаг. Генийг хязгаарлах дайварын тусламжтайгаар DNA таслаж дараа нь гел электрофоресисыг ашиглан уртаас нь хамааруулж гаргаж авна. Polymerase гинжин урвал нь генийн хэсгийг хувилгахад бас ашиглаж болно, тэр нь дараа нь гел электрофоресисын аргаар тусгаарлагддаг. Хэрэв сонгогдсон ген эсвэл донор организмын геном сайн судлагдсан бол генийн номын санд байж магадгүй. Хэрэв DNA –ийн хувилбар олдохгүй бол DNA –ийн дараалал мэдэгдэж байвал DNА-г хиймэлээр хийж болно.
▲ГӨО-д генийг хийхийн тулд генийг өөр генетик элементүүдтэй нийлүүлснээр амжилтай ГӨО-д оруулж болно. Энэ үе шатад генийн үр ашиг болон илэрхийлэлийг шинэчилж болно. Генийг констрактор луу хийхээс гадна констактор нь үүсгэн байгуулагч, устгагч болон сонгодог маркертай байдаг. Үүсган байгуулагч хэсэг нь генийн транскрипц эхлүүлж генийн байрлал болон төвшинг тодорхойлдог, харин устгагч хэсэг нь транскрипцийг төгсгөдөг. Сонгодог маркер нь орсон организмдаа ихэнхдээ антибиоикийн эсэргүүцлийг олгодог. Энэ нь аль эс шинэ гентэй болхийг тородхойлдог. Констрактууд нь рекомбинат DNA –ийн аргуудыг ашиглан бүтээгддэг, жишээлбэл шингээлтийг хорих, ligations ба молекулын клонинг. DNA-г удирдах нь ихэвчлэн плазмид дотор явагддаг.
▲Генийн инженерчлэлийн хамгийн элбэг тохиолддог хэлбэр нь эзэний геномд үл мэдэгдэхээр шинэ генийг оруулах юм. Өөр аргууд нь шинэ генийн материалыг эзэний геном дотор тодорхой байршилд оруулахыг олгодог эсвэл.......
▲Генийн онилох арга нь гомологийн рекомбинацыг ашиглаж тодорхой эндогенийн генд хүсэж байгаа өөрчлөлтүүдлүүгээ онилдог. Энэ нь ургамал болон амьтанд бага давтамжтэй үүсдэг ба ихэвчлэн сонгодог маркер хэгэр болдог. Онилж байгаа генийн давтамжийг нуклэазег инженерлснээр маш ихээр ихэсгэж болдог. Жишээлбэл цинкийн хуруун нуклэазе, инженерчлэгдсэн буцаагч эндонуклеаз эсвэл TAL нөлөөлөгчөөр бүтээгдсэн эндонуклеаз. Ген онилохыг ихэсгэхээс гадна эндогенийн ген дотор генийн нокоут ялгаруулдаг мутацыг хийхийн тулд бас ашиглаж болно
| |||