|
'''Өндөр гэгээн Занабазар''' бол [[Монгол улс|Монгол улсын]] төр-нийгэм, шашин-соёлын нэрт зүтгэлтэн, анхдугаар [[Богд Жавзандамба хутагт]] байв.
Тэрээр [[1635]] онд [[Халх]]ын Түшээт хан Гомбодоржийн[[Гомбодорж]]ийн анхдугаар хөвгүүн болж, [[Ханджамц хатангаасхатан]]аас одоогийн [[Өвөрхангай]] аймгийн [[Зүйл сум]]ын Есөн зүйл гэдэг газар Ишдорж нэртэйгээр төржээ. 1640 онд [[Далай лам]] , [[Банчин БогдоосБогд]]оос Жавзундарнатын[[Жавзундарнат]]ын хувилгаанаар тодруулан Занабазарыг 5 настай байхад нь анхдугаар Богд Жавзандамба хутагтын ширээнд залж [[Халх МонголынМонгол]]ын шарын шашны тэргүүнд өргөмжилжээ.
Тэрээр бага наснаасаа Бурханы шашны тунгаамал шижир алт мэт шарын шашны судар хийгээд тарнийн сургаал, номлол, зан үйлд суралцаж улмаар [[1649]] онд Цастын орныг зорин Банчин Чойжилжанцан Богдод бараалхан шавь орж шашны таван их ухааныг заалган эш онолын эрдмийг төгс эзэмшээд эх нутагтаа буцан ирж номын хүрээ хийд, сургуулийг олноор байгуулсан.
Түүний өргөсөн Занабазар гэдэг нэр нь 'аянгат (жнана)-цэцэн билэг (важра)' гэсэн утгатай [[Санскрит ]] гаралтай үг. ▼
▲Түүний өргөсөн Занабазар гэдэг нэр нь 'аянгат (жнана)-цэцэн билэг (важра)' гэсэн утгатай Санскрит гаралтай үг.
Занабазар [[1723]] онд [[Бээжин|Бээжингийн]] Шар Сүмд нас баржээ.
Өдгөө [[Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музей]] [[Улаанбаатар]] хотод байдаг.
==Намтар==
Занабазар 1635 оны билгийн тооллын 9-р сарын 25 өдөр (одоогийн Өвөрхангай аймгийн) Есөн зүйл гэдэг газар, Боржигон овогт халхын түшээт хан Гомбодоржийн[[Гомбодорж]]ийн гэр бүлд төржээ. Гэгээн- [[Сэцэн- хан- Шолой]] эцэг эхтэй нь уулзахаар ирээд түүнийг сайн лам болох юм гэсэн санал хэлээд өөрийн алдарын хэсэг- Гэгээн(мон. гэрэл, дээд) нэр хайрлаад морджээ. Далай лам, Панчин ламд энэ боломжийг олгуулахаар элч илгээхээр шийджээ.
===Амлалт биеллээ олсон нь===
Лхаст элч ирэхэд, Далай лам, Банчин лам хүүг саяхны улс төрийн өрсөлдөгч Таранатха-Жавзан-Дамба хутагтын хойд дүрээр өргөмжилсөн. Түүнийг 1634 онд бусдын гарт амь үрэгдсэний дараа. Төвдийн улсын тойрог хэрэггүй шүүх болсон. Чойжон лам зөв сонголтыг баталж V далай лам өөрөө ард түмэнд хандан дараахьдараах үгийг хэлжээ.<Жавзан-Таранатха агуу гэгээнтэн, шашин хүн ардад туслагч, Манай орны ард түмнийг шашинышашны дээд үйлсэд татан ажлаа дуусгасан, хойд орнуудад шарын шашин дэлгэрүүлэх цаг ирлээ. Түүний хойд дүр доод талын хаант улсаас бидэнтэй холбоо барин, эртний төөргөөр, манай орныг өөрийн шүүхээс үл сонгон тодорлоо. Бид энэ ядмаг сул доройд гомдоллон гэгээн Жавзан Тарантхуг хойд зүг түүнийг залгамжлагчаар томиллоо. Хутагт бидний дунд хэзээд байна хизаан нь зөвхөн чөтгөрийн усан нүд, жинхнээсээ тэнд байхгүй.>
Ингээд 1640онд1640 онд 5 настайдаа Таранатхын хойд дүрээр тодорч, сүмд шавилан Жанявжарын (санск ритаар Алмаз, монголоор Занабазар нэр авчээ). Түүний нэрний самскрит төрөл өргөн хэрэглээг олж түүний урд төрлийн нэр нь,<Таранатха>(санкср Тараагаар хамгаалуулагч)-мөн санскрит.
==Панчин лам Далай ламтай холбоо барисан нь==
Далай лам Занабазарт төвдийн багш Жамбалын- Номун ханыг, харин Бэнса лам хутагт Лувсан Данзанг илгэээжээ. 13 насандаа 1647онд, Занабазар нүүдэлчдийн сүм Брайбунгаджигандан-шаддублин(мөн Баруун хүрээ Манх-хийд) түүний овог Абатай-Эрэдэнэ-Зуу тэнд бараг жил суралцсан нээлтэд оролцсон. 15насандаа 1649 оны эцэст Лхас уруу явсан. Төвдийн нийслэлд жил хагас байхдаа Занабазар, Вадирагын V Далай ламыг залах ёслолд орж, тэнд түүнийг хувилгаанд өргөмжлөн, Жавзандамба түүнд өөрийн тамгатай торгон балдахин бэлтгэсэн. Дараа нь Ташилунпо хийдэд Шигадзед Занабазар IV Панчен ламыг төлөөлсөн байв. Тэр түүний их багш нь болсон.Мөн Занабазар Гандан Пунцоглин хийдэд зочлов. Түүхийг 1642 онд Таранатха үндэслэсэн, дараа нь гелугийн сургуульд эзлэгдсэн. Занабазар Түвдэд айлчилсаны дараа олон төвд тангуд ламтай эх орондоо ирсэн. 1653 оны эхээр Занабазар Говийг туулж, Өвөр Монголын хаа нэгэнтээ 5-р Далай ламтай уулзсан. Тэр Циний[[Чин Хятадаасулс]]ын Шуньчи[[Эеэр хаантайзасагч хаан]]тай уулзаад ирж, мөн түүнийг Эрдэнэ- Зуу хүртэл дагалдан явжээ. 1655 оны намар дахиад Төвдөд өөрийн багш Панчин ламд бараалхжээ. Түүнтэй, бас Далай ламтай уулзаад 1656 оны намар Занабазар Халхад ирэв.
===[[Чин улс]]ад Халх Монгол дагаар ороход оролцсон нь===
| 