Гамма цацраг: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б Bot: Migrating 70 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11523 (translate me) |
No edit summary |
||
Мөр 1:
[[Зураг:Gamma Decay.svg|thumb|200px|Атомын цөмөөс ялгарах гамма цацрагийн (''γ'') дүрслэл]]
{{Цөмийн физик}}
'''Гамма цацраг''' (γ гэж тэмдэглэнэ) нь өндөр давтамжийн буюу маш богино долгионы урттай [[цахилган соронзон долгион]]. [[Электрон-позитроны устал]], [[пион|саармаг пионы задрал]], [[цацраг идэвхт задрал]], [[цөмийн нэгдэл]], [[цөмийн задрал]], одон орон-физикийн процессүүд дахь урвуу [[Комптоны эффект]] зэргийн үр дүнд үүсдэг. Гамма цацрагууд нь ихэнхээ 10<sup>19</sup> Гц-ээс илүү өндөр давтамжтай байх ба 100 [[электрон-вольт|кeВ]]-с дээш энергитэй, 10 пикометрээс бага долгионы урттай, хэмжээгээрээ атомоос жижиг. Гамма задралын фотонууд нь ихэнхдээ хэдэн зуун кeВ энергитэй байх ба бараг дандаа 10 МeВ энергиэс бага байна.▼
▲'''Гамма цацраг буюу гамма туяа''' (
Гамма цацраг нь ионжуулагч цацраглал тул амьд эдэд шинээгдвэл маш хүнд гэмтэл учруулна, иймд эрүүл мэндэд хортой зүйл юм.▼
▲Гамма цацраг нь ионжуулагч
[[Ради]]гаас ялгарах цацраг идэвхжилийг судлаж байх явцад [[Франц]]ийн [[хими]]ч, физикч [[Паул Виллард]] гамма цацрагийг нээжээ. [[альфа цацраг|Альфа]], [[бета цацраг]]ууд нь 1899 он гэхэд аль хэдийнээ ялгагдаж, [[Эрнест Резерфорд]]ийн судалгааны үр дүнд нэрлэгдсэн бөгөөд 1903 онд тэрээр Виллардын шинээр нээсэн цацраглалд "гамма цацраг" гэсэн нэрийг оноожээ.▼
▲
Өнгөрсөн цагт [[рентген туяа]], гамма цацрагуудыг энергиээр (өөрөөр хэлбэл давтамж/долгионы уртаар) ялгаж байсан ба гамма цацрагийг рентген туяаны илүү өндөр энергитэй хувилбар гэж үзэж байжээ. Харин өнөөгийн шулуун хурдасгуур ("linacs") болон одон орон-физикийн процессүүдээр үүссэн өндөр энергийн рентген туяанууд нь цацраг идэвхт гамма задралаар үүссэн гамма цацрагуудаас өндөр энергитэй. Тэр байтугай [[цөмийн анагаах ухаан]]д гамма цацраг ялгаруулагч хамгийн түгээмэл изотопуудын нэг болох [[Технеци]]-99m нь оношлогооны рентрен туяаны төхөөрөмжтэй бараг ижил хэмжээний энергийг (140 кeВ), харин [[хорт хавдар]]ын [[радиоэмчилгээ]]нд хэрэглэгдэх шулуун хурдасгууруудын үүсгэх эмчилгээний рентрен цацрагуудаас бага энергийг үүсгэнэ. Энэ хоёр цахилгаан соронзон цацраглал нь ийнхүү энергийн түвшний хувьд давхцаж байх тул өнөө үед эх үүсвэрээрээ тодорхойлогдох болжээ: рентген цацрагууд нь цөмийн гадуурх электронуудаас ялгарах бол гамма цацрагууд нь цөмөөс (өөрөөр хэлбэл [[гамма задрал]]ын үр дүнд) буюу өөр төрлийн бөөмийн задрал, устлын үр дүнд үүснэ.
| |||