Олон улсын нэгжийн систем: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Мөр 42:
Уламжлагдсан нэгжүүдийг үндсэн нэгжүүдийн математик үйлдлээр (үржих ба хуваах) илэрхийлж болдог. Зарим уламжлагдсан нэгжүүдэд, ашиглахад хялбар болгох зорилгоор өөрийн нэрийг өгсөн байдаг.
Уламжлагдсан нэгжийн математик илэрхийлэл нь тухайн нэгж эсвэл физик хэмжигдэхүүн тодорхойлогдож буй физикийн хуулиас урган гардаг. Жишээ нь, хурд гэдэг нь биетийн нэгж хугацаанд туулах зай, хэмжих нэгж нь м/с (метр секундэд).
Нэг ижил нэгж олон янзаар бичигдэх тохиолдол байдаг. Тэдгээрийн заримыг жишээ болгон хүснэгтийн сүүлийн баганад үзүүлэв. Гэхдээ амьдрал дээр тухайн тухайн нэгжийн физик утга санааг хамгийн сайн харуулж байгаа бичлэгийг хэрэглэдэг. Жишээ нь, хүчний моментыг илэрхийлэхэд олон янзаар (м·Н эсвэл Дж) бичиж болох ч, Н<sup>.</sup>м бичлэгийг хэрэглэдэг.
{| class="standard" style="text-align:center"
|+ Өөрийн нэртэй уламжлагдсан нэгжүүд
!rowspan="2"|Хэмжигдхүүн ||colspan="2"| Нэгж ||colspan="2"| Тэмдэглэгээ ||rowspan="2"| Бичлэг
|-
! Монгол нэр || франц/англи нэр || Монгол || олон улс
|-
|align="left"|[[Хавтгай өнцөг]]
| [[радиан]] || radian || [[радиан|рад]] || rad
| м·м<sup>−1</sup> = 1
|-
|align="left"|[[Биетийн өнцөг]]
| [[стерадиан]] || steradian ||[[стерадиан|ср]] || sr
| м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·м<sup>−2</sup> = 1
|-
|align="left"| [[Температур]] Цельсийн шаталбараар<ref>Шкалы Кельвина и Цельсия связаны между собой следующим образом: °C = K − 273,15.</ref>
| [[Цельсийн градус]] || degré Celsius/degree Celsius || °C || °C
| K
|-
|align="left"|[[Давтамж]]
| [[Герц (хэмжих нэгж)|герц]] || hertz || Гц || Hz
| с<sup>−1</sup>
|-
|align="left"|[[Сила]]
| [[Ньютон (хэмжих нэгж)|ньютон]] || newton || Н || N
| кг·м·c<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Энерги]]
| [[джоуль]] || joule ||Дж || J
|Н·м = кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·c<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Чадал]]
| [[ватт]] || watt ||Вт || W
| Дж/с = кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·c<sup>−3</sup>
|-
|align="left"|[[Даралт]]
| [[Паскаль (хэмжих нэгж)|паскаль]] || pascal ||Па || Pa
| Н/м<sup><nowiki>2</nowiki></sup> = кг·м<sup>−1</sup>·с<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Гэрлийн урсгал]]
| [[люмен]] || lumen ||лм || lm
| кд·ср
|-
|align="left"|[[Гэрлийн хүч]]
| [[люкс]] || lux ||лк || lx
| лм/м² = кд·ср/м²
|-
|align="left"|[[Цахилгаан цэнэг]]
| [[кулон]] || coulomb ||Кл || C
| А·с
|-
|align="left"|[[Потенциалын ялгаа]]
| [[вольт]] || volt ||В || V
| Дж/Кл = кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·с<sup>−3</sup>·А<sup>−1</sup>
|-
|align="left"|[[Цахилгааны эсэргүүцэл|Эсэргүүцэл]]
| [[ом]] || ohm ||Ом || Ω
| В/А = кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·с<sup>−3</sup>·А<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Цахилгаан багтаамж]]
| [[фарад]] || farad ||Ф || F
| Кл/В = с<sup>4</sup>·А<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·кг<sup>−1</sup>·м<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Соронзон урсгал]]
| [[вебер (хэмжих нэгж)|вебер]] || weber ||Вб || Wb
| кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·с<sup>−2</sup>·А<sup>−1</sup>
|-
|align="left"|[[Соронзон индукц]]
| [[тесла (хэмжих нэгж)|тесла]] || tesla ||Тл || T
| Вб/м<sup><nowiki>2</nowiki></sup> = кг·с<sup>−2</sup>·А<sup>−1</sup>
|-
|align="left"|[[Индукц чанар]]
| [[генри (хэмжих нэгж)|генри]] || henry ||Гн || H
| кг·м<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·с<sup>−2</sup>·А<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Цахилгаан дамжуулалт]]
| [[Сименс (хэмжих нэгж)|сименс]] || siemens ||См || S
| Ом<sup>−1</sup> = с<sup><nowiki>3</nowiki></sup>·А<sup><nowiki>2</nowiki></sup>·кг<sup>−1</sup>·м<sup>−2</sup>
|-
|align="left"|[[Цацраг идэвхт эх үүсвэрийн идэвх]]
| [[беккерель (единица измерения)|беккерель]] || becquerel ||Бк || Bq
| с<sup>−1</sup>
|-
|align="left"|[[Ионжуулах цацраг]]ийн [[шингээсэн тун]]
| [[Грей (хэмжих нэгж)|грей]] || gray ||Гр || Gy
| Дж/кг = м²/c²
|-
|align="left"|[[Ионжуулах цацраг]]ийн [[идэвхтэй тун]]
| [[зиверт (хэмжих нэгж)|зиверт]] || sievert ||Зв || Sv
| Дж/кг = м²/c²
|-
|align="left"|[[Катализаторын идэвх]]
| [[катал]] || katal || кат || kat
| моль/с
|}
| |||