Суй Вен Ти: Засвар хоорондын ялгаа

Хятад улсыг хэдэн зуун жил тархай бутархай байсных нь дараа шинээр нэгтгэж чадсан хаан бол Суй Вен Ти (жинхэнэ нэр нь Ян Цзян) юм. Түүний нэгтгэсэн Хятад улс хэдэн зуун жилийн турш оршин тогтнож дэлхийн хүчирхэг улсуудын нэг болоод байна. Хятад улсыг нэгтгэсэн үйл явдлын бас нэг чухал улс тєрийн үр дүн гэвэл дэлхийн хүн амын тавны нэг Европ, Дундад Дорнод болон бусад олон орнуудын оршин суугчидтай харьцуулбал даины дажны аюулд бага єртсєн байдал юм.Илүү дээр үеийн хаан Ши Хуан Ти манай эриний ємнєх III зуунд Хятад улсыг анх удаа нэгтгэжээ. Ши Хуан Тиний байгуулсан Цинь У түүнийг нас барсны дараа бутарч оронд нь гарч ирсэн Хань угсаань тус улсыг манай эриний емнєх 206 оноос манай эриний 220 он хүртэл захирчээ. Хань угсааг мєхсєний дараа Хятад улс олон тооны жижиг улсууд болон задарчээ.

Янг Чен 541 онд хятадын нэгэн хүчирхэг гэр бүлд тєрж 14 настайдаа анхныхаа цэргийн албан тушаалд томилогджээ. Авьяаслаг залуу байсны ачаар хойд хятадын дийлэнх хэсгийг байлдан эзлэхэд Чон угсааны хаандаа ихээхэн тус хүргэж, талархлыг нь хүлээж, албан тушаал түргэн ахижээ. 573 онд Янг Чений охин хааны залгамжлагч, ханхүүгийн хатнаар єргємжлєгджээ. Таван жилийн дараа хаан єєд болж ханхүүгийн туйлбаргүй зангаас болж эрх мэдлийн тєлэє хурц тэмцэл єрнєв. Энэ тэмцэлд Янг Чен ялалт байгуулж 581 онд дчиин настайдаа шинэ хаанаар залагдав.

Хятадын хаан Суй Вен Тиний түүхэнд эзлэх байр суурийг бүрэн гүйцэд ойлгохын тулд Европ дахь нэрт хаан Их Карлын үйл ажиллагаатай голдуу зүйрлэдэг. Ромын эзэнт улсын мєхсенєєс хойш гурван зуун жилийн дараа Их Карл Єрнєд Европиин дийлэнх хэсгийг амжилттай нэгтгэж чадсан бол Хань угсааных унаснаас бараг гурван зуун жилийн дараа Суй Вен Ти Хятадыг нэгдмэл улс болгосон. Их Карл Европ тивд хамгийн алдартай хаан байсан бол Суй Вен Ти илүү нєлєє бүхий хаан байжээ.

Яагаад тэвэл нэгдүгээрт Суй Вен Ти Хятадыг бүхэлд нь нэгтгэж чадсан байхад Єрнєд Европиин зарим хэсэг (Англи, Испани, Ємнєд Итали гэх зэрэг) Их Карл хаанд ер бууж єгєєгүй, хоёрдугаарт Суй Вен Тиний үед шинээр нэгдмэл болсон Хятад улс дахин задраагүй боп Их Карлын байгуулсан эзэнт гүрэн тєдєлгүй задарч дахин хэзээ ч нэгдээгүй юм, Гуравдугаарт гэвэл нэгдсэн хятад улсын эдийн засгийн үсрэнгүй хєгжлийн үр дүнд урлаг соёл цэцэглэж байлаа. Гэтэл Єрнєд Европт эхэлсэн "Каролинскийн сэргэн мандалт" Их Карлыг нас барснаас дуусгавар болсон. Дєрєвдүгээрт Суй Вен Тиний нэвтрүүлеэн засгийн газрын түшмэдийг шалгалт авах замаар тодруулдаг журам ихээхэн үр дүнтэй байв. Чухам ийм учраас Суй Вен Ти хүн тєрєлтєний түүхэнд чухал нєлєє үзүүлсэн хүн гэж зүй ёсоор тооцогдох учиртай. Суй Вен Ти шиг Хятад болон Европиин хєгжилд нэгэн зэрэг хүчтэй түлхэц єгсєн хаад маш цєєхєн билээ.