Эварист Галуа: Засвар хоорондын ялгаа

'''Эварист Галуа''' ({{lang-fr|Évariste Galois}}; [[1811]] оны [[10 сарын 25]]-нд [[1811Франц]],ын [[БурО-ляде-РенСен]],ий [[ОБур-деля-СенРен]]д төрж, [[Франц1832]] — оны [[5 сарысарын 31]] [[1832]],-нд [[Парис]],т Францнас барсан) — францынФранцын агуу математикч, орчин цагийн Дээддээд алгебрийналгебрийг үүсгэн байгуулагчүндэслэгч. Хувьсгалч-республиканецбүгд найрамдах үзэлтэн тэрээр 20 настайдаа дуэлидуэль хийж нас барсан.

Галуа нь Бур-ля-РенедРенд (''Bourg-la-Reine''), Парисаас өмнө байрлах хэсэгт төрсөн. Тэрээр Николя-Габриэля Галуа болон Аделаиды-Мари Демант нарт гурван хүүхдийн хоёрдахьхоёр дахь болон мэндэлсэн.

12 настайдаа Эварист Агуу Людовикийн лицейд элсэн орж суралцах хугацаандаа республиканчбүгд найрамдах үзэл сурталтай сурагчдын эсрэг хийсэн хуйвалдааны гэрч болж байв.

16 настайгаасаа эхэлж математикийн өгүүллэг уншиж эхэлсэн. Үүнд [[Нильс Абель|Нильс Абелийн]] дурын зэрэгт тэгшитгэтгэлийгтэгшитгэлийг бодох асуудал сонирхлыг нь их татаж байв. Багш нарын ярьж байснаар зөвхөн математик л түүнийг дуугайдуугүй суудаг сурагчаас шилдэг нь болоход тусалсан гэжээ. Үүний дараагаар тэрээр анхны ажлаа 17 насандаа «''Annales de Gergonne''» гэх сэтгүүлд хэвлүүлжээ. Гэхдээ түүний авъяас нь олонд танигдахад тус болж чадахгүй байв, учир нь түүний хийсэн бодолтууд нь багш нарын мэдлэгээс нь хэт давж байжээ. Мөн түүнчлэнТүүнчлэн тэрээр хэт ойлгомжтой асуудлуудыг ихэнхдээ орхиж байснаас болж олон математикч бүтээлийг нь үнэлж чадаагүй байна.

[[1828 он|1828]]—[[1829 он]]уудад Галуад таагүй олон үйл явдлуудявдал тохиолдов: Нэг жилийн завсартай 2 удаа Политехникийн сургуульд орох шалгалтандшалгалтад унав (École Polytechnique). Эхний удаа хэт богино бодолт, тайлбар байхгүй гэсэн шалтгаанаар бол нэг жилийн дараа аман шалгалтаншалгалт дээр шалгалт авагч бас л ийм дүгнэлт хийж тэнцүүлээгүйн улмаас уурандаа шалны алчуур багшлуубагш руу шидсэн байна. Энэ сургуульд орох нь мөрөөдөл байсан ба учир нь энэ сургууль республиканчуудынбүгд найрамдахчуудын төв гэгддэг байв. Дараагийн азгүйдэл нь хоёр ч удаа Кошид илгээсэн ажлууд ба тэдгээр нь алга болж Францын ШУАийнШУА-ийн уралдаанд орж чадаагүй байна. 1829онд1829 онд хоёр нүүрт ламтны бичсэн ёгт өгүүллэгээс болж аав нь амиа хорлов. Ичгүүрт байдлаас гарах ганц арга бол амиа хорлох гэж шийдсэн байжээ.

1829 онд Галуа Ердийнердийн Дээддээд сургуульд элсэх боломж олдсон боловч жилийн дараа республиканчбүгд найрамдахчуудын улс төрийн цуглаанд оролцсон хэргээр хөөгдөж байжээ.

[[1830 он]]: [[7 сарын хувьсгал]] Франц улсад тохиов. Хаан [[Карл X Карл (ФранцийнФранцын хаан)|Карл X Карл]] сэнтийгээсээ бууж, арай либерал үзэлт хаан [[I Луи Филипп I|Орлеаны Луи Филипп]] хаан болов.

Удалгүй Галуа өөрийн ололтын талаар АкадемынАкадемийн уралдаанд орохын тулд Фурьед мэдээлсэн боловч удалгүй Фурье нас барав. Түүний үхлийн дараа ч гар бичмэл нь олдсонгүй. Энэ уралдаанд Абель түрүүлэв. Гэсэн хэдий ч Галуа өөрийн онолын 3 өгүүллэг хэвлүүлж амжив. Пуассонд илгээсэн өгүүлэгт

Галуа республиканчуудынбүгд найрамдахчуудын цуглаанд оролцсоор л байв. Хоёр удаа Сент-Пелажийн шоронд хоригдов. Эхний удаа 1831 оны 5 сарын 10нд.10-нд, Дараадараа нь мөн оны 6сарын6 14нөөссарын 14-нөөс 1932 оны 3р3 сарын 16 хүртэл суув. Хоёр дахь удаа өвдөж Лурсин гудамжны № 86-р эмнэлэгт хэвтсэн ба энэ нь түүний сүүлчийн амьдарч байсан сүүлчийн тодорхой газар байв.

Мөн оны 5р5 сарын 30ны30-ны өглөө эрт Жантий дахь Гласьер цөөрмийн дэргэд Галуа дуэлээс үхлийн шарх авсан байна. Хоёр тал бие биенээбиеэ хэдхэн метрээс буудсан бөгөөд Галуагийн гэдсэн тус газар оножээ. Тус газар амьдрагч нэгэн түүнийг Кошен дахь эмнэлэгт аваачсан байна. Дуэль юунаас болсон, хэнтэй дуэлдсэндуэльдсэн зэрэг нь хүртэл тодорхойгүй хоцорчээ. 1832 оны 5р5 сарын 31ний31-ний өглөө 10 цагт Галуа тэнгэрт хальжээ. Тэрээр үхлийн өмнөх шөнө АкадемдАкадемид зориулсан өөрийн шинэ ажлаа хийж дуусгаад найз Огюст Шевальед үлдээжээ.

20хон20-хон жил амьдрахдаа Галуа 19р19-р зууны том математикчдын эгнээнд элсэх нээлт хийсэн. АлгебрынАлгебрийн тэгшитгэлийн онолын бодлогуудын бодож, орчин цагийн алгебрыналгебрийн үндсийг тавьсан, үүнээс группынбүлгийн онол, Галуагийн талбар (Finiteтөгсгөлөг fieldталбар).

Галуа нь 16р16-р зууны үеэс шилдэг математикчид бодож чадаагүй проблемийгасуудлуудыг судалсан: дурын зэрэгт тэгшитгэлийн ерөнхий шийд олох, тэднийг коэффициетуудынкоэффициентуудын тусламжтай, арифметик үйлдлүүд ашиглан илэрхийлэх.

Абель Ниль Хенрик хэдэн жилийн өмнө 5с5-аас дээш зэрэгтэй тэгшитгэлийн "радикал дахь" шийдийг олох боломжгүйг баталсан, гэвч Галуа илүү цаашаа энэ сэдвийг явуулсан. Тэрээр гарцаагүй бөгөөд хүрэлцээтэй нөхцлийг бодож олж, радикалуудын тусламжтай шийд бий болгох аргыг олсон. Энд үнэтэй зүйл бол энэ шийд биш харин бодсон арга барил нь илүү үнэтэй юм.

== ТүүнчлэнМөн үзэх ==

* [[Галуагийн дифференциальдифференциал онол]]

* [[ГруппынБүлгийн онол]]