Хатгал: Засвар хоорондын ялгаа

Хатгал сумсумын нутаг нь 1600 оны дунд үе хүртэл баруун монголын хаант улсын бүрэлдэхүүн нутаг байсаар ирсэн юм. Энэ нутагт баруун монголын цэргийн зэвсэгийн төмөр хайлуулдаг газар байсан тухай Оросын түүх сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг. Хатгал орчим нь зэвсэг бэлтгэх цэргийн хүрээ буудалладаг газар байжээ. 1696 онд халх Монгол манжийн дарлалд орсоноос хойш Оросын хилийн дагуу Харуулын алба байгуулагдахад одоогынодоогийн Хатгал орчимд Хатгал харуулыг байгуулжээ. Ингэж Хатгал сумын суурийн газар болох эхлэл тавигдаж эхэлжээ. Улмаар Манж, Хятад, Монгол ноёд Хатгал орчмийнорчмын газар нутгыннутгийн тансаг сайхан байгалыгбайгалийг хараад биширжбиширч, энэ нутгыгнутгийг амарж,амарч зугаацахад аятай тохитой газар юм гэж үзэж ойр хавидхавьд нь айл мал байлгахгүй байхыг шаардаж байжээ. Ийнхүү нь 1727 оноос [[Хатгал]] суурийн газрын шинжийг олж байгуулагджээ. 1910 он гэхэд [[Орос]]той хийх худалдааны зам дайрч өнгөрдөг бяцхан тосгон болсон байв. 1914 онд Оросын хилийн хот Мондиос [[Улиастай]] хүртэл телеграфын шугам татагдсан нь Хатгалыг дайран өнгөрч байсан бөгөөд 1921 оны байдлаар 150 орос иргэн амьдардаг Монголын хойд зүгийн Улиастай хотын дараа орох томоохон суурийн газрын нэг болжээ байжээ. 1921 онд Оросын цагаан цэрэг Хатгалыг эзлэн авхад Д.Сүхбаатар "...бид умар зүгийн гол стратекийн чухал газраа дайсанд алдлаа гэж онцгойлон төлөвлөгөө зохиож Чойбалсан тэргүүтэй цэрэг хөдөлгөн чөлөөлж байсан" монгол орны чухал газрын нэг юм.

*Б.Ням-Очир - Хатгал сумын засаг дарга асан, 1987-1997 оны хооронд хамгынхамгийн олон жил засаг даргаар ажиллаж байсан. Санхүүгийн тэргүүний ажилтан