|
Генетикийн шинжлэх ухааны гарал үүсэл нь 19-р зууны дунд үед амьдарч байсан [[Грегор Мендел|Грегор Менделийн]] ажилаас эхэлдэг ч удамшилын талаарх олон онол түүнээс өмнө хийгдэж байжээ. Эдгээр онолууд нь ерөнхийдөө олдмол шинж чанарын удамшил (мөн "сул удамшил" ч гэдэг) байдаг тухай авч үздэг. Энэ нь аливаа бодьгал нь түүний эцэг эхийн хүчтэй болсон, хөгжсөн шинж чанарыг өвлөн авдаг гэсэн итгэл үнэмшил байсан юм. Өнөө үед энэ онол нь ихэвчлэн [[Жеан-Баптист Ламаркт]]ай холбогддог. Тэрээр энэхүү удамшилын зүй тогтолыг ашиглан биологийн зүйлүүдийн доторх олон шинж чанарын хувьсалыг тайлбарласан юм (одоо үед эдгээр өөрчлөлтүүдийг [[Сул удамшил|сул удамшилын]] үр дүнд бий болдог гэхээс илүү [[Байгалын шалгарал|байгалын шалгаралын]] үр дүн гэж үздэг).
=== Менделийн буюу сонгодог генетик ===
=== Mendelian and classical genetics ===
TheОрчин modernүеийн scienceгенетикийн ofшинжлэх geneticsухааны tracesүндэс itsнь rootsГерман toЧех theгаралтай observations made byАвгустины [[Gregor Johann Mendelсанваартан]], a German-Czechэрдэмтэн [[Augustinian]]Грегор Иоханн [[monkМенделийн]] andхийсэн scientistажиглалтуудаас whoэхэлдэг madeюм. detailedТэрээр studiesудамшилын ofзүй theтогтолын natureталаар ofургамал inheritanceдээр inнарийвчилсан судалгааг хийсэн plantsбилээ. InГрегор hisМендел paper1865 онд Брунны байгалийн түүхийн нийгэмлэгт илтгэсэн өөрийн судалгааны ажил болох "Versuche über Pflanzenhybriden"-дээ ("[[ExperimentsУргамалын onэрлийзжүүлэлтийн Plant Hybridizationтуршилтууд]]"), presentedвандуйн inургамалын [[1865]]тодорхой toшинж theчанаруудын Brunnудамшилын Naturalзүй Historyтогтолыг Societyилрүүлж, [[Gregor Mendel]] traced the inheritance patterns of certain traits in pea plants and showed thatматематик theyаргаар couldилэрхийлж beболохыг describedхаруулсан mathematicallyбайна.<ref name="mendel">{{cite journal | author=Mendel, GJ | title=[[Experiments on Plant Hybridization|Versuche über Pflanzen-Hybriden]] | journal=Verhandlungen des naturforschenden Vereins Brünn| volume=4 | pages=3-47|year=1866}} (in English in 1901, J. R. Hortic. Soc. 26: 1–32) [http://www.mendelweb.org/Mendel.html|English translation available online]</ref> AlthoughГэхдээ notбүх allонцлог features show these patterns ofшинжүүд [[MendelianМенделийн inheritanceудамшил]],ын эдгээр зүй тогтолыг hisдагадаггүй workч suggestedтүүний theажил utilityнь ofудамшилын theсудалгаанд applicationстатистикын ofхэрэглээг statisticsашиглаж toболох theсанааг studyгаргаж ofөгсөн inheritanceюм.
Менделийг нас барсаны дараа түүнийхтэй ижил төрлийн судалгаа хийж байсан хэсэг эрдэмтэд түүний судалгааны ажилыг олж илрүүлэх хүртэл буюу 20-р зууны эхэн хүртэл түүний хийсэн ажиглалтын ач холбогдолыг хүн төрөлхтөн ойлгоогүй ирсэн юм. Менделийн судалгааны ажилыг маш ихээр дэмждэг, сурталчлагч [[Виллиам Бэйтсон]] "Генетик" гэдэг энэ үгийг анх 1905 онд [[Адам Сэджвик]]т бичсэн захидалдаа оруулж хэрэглэсэн юм.<ref>[http://www.jic.ac.uk/corporate/about/bateson.htm Online copy of William Bateson's letter to Adam Sedgwick]</ref>
The significance of Mendel's observations was not understood until early in the twentieth century, after his death, when his research was re-discovered by other scientists working on similar problems. The word "genetics" itself was coined in [[1905]] by [[William Bateson]], a significant proponent of Mendel's work, in a letter to [[Adam Sedgwick]].<ref>[http://www.jic.ac.uk/corporate/about/bateson.htm Online copy of William Bateson's letter to Adam Sedgwick]</ref> The adjective "genetic" (derived from the [[Greek language|Greek]] word "genno" '''γεννώ''': to give birth) predates the noun, dating back to the 1830's and first used in the biological sense in [[1859]] by [[Charles Darwin]] in the [[The Origin of Species]].<ref>genetic, ''a.'' and ''n. pl.'', Oxford English Dictionary, 2nd ed. (1989)</ref> Bateson publicly promoted and popularized usage of word "genetics" to describe the study of inheritance in his inaugural address to the Third International Conference on Plant Hybridization in London, England, in [[1906]].<ref name="bateson_genetics">{{cite conference | author=Bateson, W |title=The Progress of Genetic Research |editor=Wilks, W (editor) | booktitle=Report of the Third 1906 International Conference on Genetics: Hybridization (the cross-breeding of genera or species), the cross-breeding of varieties, and general plant breeding|publisher=Royal Horticultural Society | location=London | year=1907}}
"Генетик" гэдэг тэмдэг нэр нь ([[Грек хэл]]ний '''γεννώ''' "генно" буюу төрүүлэх гэсэн утгатай үгнээс гаралтай) нэр үг болон хэрэглэгдэхээс өмнө 1830-аад оны үед анх хэрэглэгдэж эхэлсэн бөгөөд 1859 онд [[Чарлз Дарвин]] өөрийн [[Зүйлүүдийн гарал үүсэл]] номондоо анх удаа биологийн нэр томъёо болгон ашиглаж байжээ.<ref>genetic, ''a.'' and ''n. pl.'', Oxford English Dictionary, 2nd ed. (1989)</ref> Бэйтсон 1906 онд Английн Лондон хотод болсон Ургамалын эрлийзжүүлэлтийн олон улсын гуравдугаар чуулган дээр өөрийн шинэ ажилын анхны илтгэлдээ удамшилын судалгааг "генетик" гэдэг үгээр тодорхойлж, энэхүү үгийн хэрэглээг түгээмэл болгосон.<ref name="bateson_genetics">{{cite conference | author=Bateson, W |title=The Progress of Genetic Research |editor=Wilks, W (editor) | booktitle=Report of the Third 1906 International Conference on Genetics: Hybridization (the cross-breeding of genera or species), the cross-breeding of varieties, and general plant breeding|publisher=Royal Horticultural Society | location=London | year=1907}}
:Although the conference was titled "International Conference on Hybridisation and Plant Breeding", Wilks changed the title for publication as a result of Bateson's speech.</ref>
|
