Орхон гол: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 24:
| right_tribs = [[Туул гол]], [[Хараа гол]]
}}
'''Орхон гол''' нь [[Монгол улс|Монголын]] хамгийн урт гол.
'''Орхон гол''' нь [[Хангайн нуруу]]ны [[Суварга хайрхан]] уулаас эх авч 1124 км урсаад [[Сэлэнгэ мөрөн|Сэлэнгэ мөрний]] баруун талд [[Сүхбаатар хот]]ын дэргэд нийлдэг хамгийн том цутгал нь юм. Усаа цуглуулах талбай нь 132,835 ам. дөр.км бөгөөд энэ нь Сэлэнгийн манай нутагт дахь усаа цуглуулах талбайн 47% болно. Орхон голын эхний хэсгийг Хангайн нурууны [[Байгалийн цогцолборт газар]]т багтаасан. Орхон эхний хэсэгтээ [[Улиастай гол]], [[Цагаан Гүүт гол]], [[Тонгорог гол]], [[Цагаан гол]], [[Улаан гол]] зэрэг олон голуудыг нийлүүлж авдаг. Мөн жаахан доошлоод зүүн талаасаа [[Тамир гол]], Хавчуу, баруун гараасаа Нарийн гол (Хөгшин Орхон), [[Туул гол]], [[Хараа гол]], [[Ерөө гол]], [[Шарын гол]] зэрэг олон голыг нийлүүлдэг. Эх хэсэгтээ уулархаг газраар урсдаг, хөндийдөө хүрмэн чулуун гүн хавцалтай, адаг хэсэгтээ их өргөн болдог. Туул гол нийлсний дараа Орхон гол нь олон салаа болж урсдаг, Голын өргөн нь ихэссээр 150 м хүрнэ. [[Ерөө гол]] нийлснээс хойш усны түвшин нь хурдан дээшилдэг. [[Орхоны хөндий]] нь нугатай, тариалангийн ихээхэн талбайтай. [[Эрдэнэ-Зуу хийд|Эрдэнэ-Зуу]] ([[Өвөрхангай]]) орчимд Орхоны усыг усжуулалтад ашигладаг. Энд 8150 га талбайг услах чадалтай. [[Услалтын системийн суваг]] байдаг. Суваг дээр 528 квт чадалтай [[усан цахилгаан станц]] бий. Энэ бол манай улсын анхны [[усан цахилгаан станц]] юм. Орхон голыг Туулын адаг хүртэл усан замд ашиглаж болно гэж үздэг. Хөндий нь их өргөсч 10 км, голын өргөн нь 250 м, усны гүн нь 3.5 м, урсгалын хурд нь 2.5 м/с хүрнэ. Усны сүлжээний нягтшил нь 0.08 км/км. 11-р сард хадаалж 130 орчим хоног хөлдүү байна. Гүн нь 3.5 м, урсгалын хурд нь 2.5 м/с хүрнэ. Орхоны адаг нь ([[Сүхбаатар хот]]ын орчимд) 602 м өндөрт байдаг. Адаг хавьдаа усны дундаж урсан өнгөрөлт нь 116 м³/с, урсацын модуль 0.76 л/с.км болдог. Усжуулахад ашигладаг. Орхонд зэвэг, цурхай, булуу цагаан, алгана, гутаар зэрэг загас бий. Орхон гол нь XVIII эууны "[[Халх журам]]" хуулиар хүрээний орчмоос амьтан агнахыг хориглосон газрыг цаад хил бож байв.▼
[[Хангайн нуруу]]ны [[Суварга хайрхан]] уулаас эх авч 1124 км урсаад [[Сэлэнгэ мөрөн|Сэлэнгэ мөрний]] баруун талд [[Сүхбаатар хот]]ын дэргэд нийлдэг хамгийн том цутгал нь юм. Усаа цуглуулах талбай нь 132,835 км² бөгөөд энэ нь Сэлэнгийн манай нутагт дахь усаа цуглуулах талбайн 47% болно. Орхон голын эхний хэсгийг Хангайн нурууны [[Байгалийн цогцолборт газар]]т багтаасан.
[[Зураг:Ulaan-Tsutgalan-waterfall.jpg|thumb|Орхон голын Улаан Цутгалангийн хүрхрээ]]▼
Орхон эхний хэсэгтээ [[Улиастай гол]], [[Цагаан Гүүт гол]], [[Тонгорог гол]], [[Цагаан гол]], [[Улаан гол]] зэрэг олон голуудыг нийлүүлж авдаг. Мөн жаахан доошлоод зүүн талаасаа [[Тамир гол]], [[Хавчуу гол]], баруун гараасаа [[Нарийн гол]] (Хөгшин Орхон), [[Туул гол]], [[Хараа гол]], [[Ерөө гол]], [[Шарын гол]] зэрэг олон голыг нийлүүлдэг.
▲
Орхон гол 11-р сард хадаалж 130 орчим хоног хөлдүү байна. Гүн нь 3.5 м, урсгалын хурд нь 2.5 м/с хүрнэ. Орхоны адаг нь ([[Сүхбаатар хот]]ын орчимд) 602 м өндөрт байдаг. Адаг хавьдаа усны дундаж урсан өнгөрөлт нь 116 м³/с, урсацын модуль 0.76 л/с.км болдог. Усжуулахад ашигладаг. Орхонд зэвэг, цурхай, булуу цагаан, алгана, гутаар зэрэг загас бий. Орхон гол нь XVIII эууны "[[Халх журам]]" хуулиар хүрээний орчмоос амьтан агнахыг хориглосон газрыг цаад хил бож байв.
2004 онд [[Орхоны хөндийн соёлын дурсгал]]ыг [[ЮНЕСКО]] [[Дэлхийн өв]] болгон бүртгэжээ.
▲[[Зураг:Ulaan-Tsutgalan-waterfall.jpg|thumb|left|Орхон голын Улаан Цутгалангийн хүрхрээ]]
==Гадны холбоос==
*{{cite web
|url=http://www.medeelel.mn/index.php?page=land&sm=73&s=1345
|title=Сэлэнгэ мөрөн
|work=www.medeelel.mn
|date=
|accessdate=July 16, 2007
}}
[[Ангилал:Монгол Улсын голууд]]
| |||