Википедиа

Киргиз хэл: Засвар хоорондын ялгаа

Browse history interactively
← Өмнөх өөрчлөлтДараагийн ялгаа →
Content deleted Content added
VisualWikitext
бNo edit summary
бNo edit summary
Мөр 3:
|nativename =
|pronunciation = Кыргыз тили, قىرعىز تئلى
|boxsize = 260px
|states = [[Кыргызстан]], [[Узбекистан]],<br>[[БНХАУ]]-ын [[Шиньжян]], [[Тажикистан]], [[ОХУ]]
|region =
|speakers =4 саяаас илүү (2009)<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref>
|speakers = 2.9 сая (1993)
|date =
|ethnicity =[[Хиргис]]
Мөр 23:
|notice=IPA
}}
'''Хиргис хэл'''<ref>[[Цэндийн Дамдинсүрэн|Ц.Дамдинсүрэн]], А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь" (1982)-д ''киргизский язык'' гэдэг үгийг ''хиргис хэл'' гэж орчуулан бичсэнийг баримтлав.</ref> (өөрсдийнтухайн нэрийдлэгхэлээрх ньнэрийдэл ''Кыргыз тили, Кыргызча,'' قىرعىزچا, قىرعىز تىلى; {{lang-ru|Киргизский язык}}) нь— [[Хиргис|Хиргис угсаатны]] хэл, [[Кыргызстан]]ы улсынтөрийн албан ёсны хэл юм. Хэл шинжлэлийн ангиллаар [[ISOТүрэг 639хэлний бүлэг|Түрэг бүлгийн]] дахьКыпчак хэлнийдэд кодбүлэгт ньхаръяалагддаг. Одоо цагт [[KY|kyХасаг хэл]],тэй ихээр ойртон ижилсэж kirбайгаа.
 
[[Кыргызстан]]ы 2009 оны хүн амын тооллогоор төрөлх Хиргис хэлтэн 3,830,556, хоёрдугаар хэл боловч Хиргис хэлийг чөлөөтэй эзэмшсэн 271,187 хүн (212,063 [[Узбек]] угсаатан багтана) байна гэсэн дүн гарсан. Иймээс Кыргызстанд 4 сая гаран Хиргис хэлээр хэлэлцэгч байгаа аж.<ref name="Pervy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по родному языку</ref><ref name="Vtoroy">Национальный статистический комитете Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Распределение населения отдельных национальностей по владению вторым языком</ref> Мөн [[Казахстан]], [[БНХАУ]] ([[Шиньжян]]), [[Узбекистан]], [[Тажикистан]]д Хиргисээр ярилцдаг [[Хиргис|Хиргисүүд]] байгаа.
Кыргызстанаас гадна [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[Шинжаан-Уйгарын Өөртөө засах орон]], [[Казакстан]], [[Узбекистан]]、[[Тажикистан]], [[Афганистан]], [[Турк]] зэрэг улсуудад амьдрах [[Хиргис]] угсаат нийт 4,5 сая орчим хүн тус хэлээр ярилцана.
 
Өнөө үед Кыргызстанд [[Кирилл үсэг|Кирилл]], БНХАУ-д [[Араб үсэг]]т суурилсан Хиргис хэлний хоёр цагаан хэрэглэгдэж байна. [[1928]]-[[1940]] хооронд Зөвлөлтийн ард түмний адилаар [[Латин үсэг|Латин үсгээр]] тэмдэглэж байснаа болиод 1940 оноос Кириллд бүрмөсөн шилжжээ. Монголынхоос нэг үсгээр илүү буюу Орос цагаан толгойн үсгүүд дээр [[ң]], [[ө]], [[ү]] гурван үсгийг нэмж Хиргис хэлний кирилл цагаан толгой болдог. ң бол /ŋ/ (Монгол бичгийн их инхэлэг) авиаг тэмдэглэж Башкир, Татар, [[Халимаг хэл|Халимаг]], [[Хасаг хэл|Хасаг]], Хиргис зэрэг Зөвлөлтийн үед зохиогдсон цагаан толгойдод байдаг үсэг юм.
[[Казак хэл]]тэй тун төстэй. Кыргызстан улсад [[кирилл үсэг]], БНХАУ-д [[араб үсэг]] хэрэглэгддэг. [[ЗХУ]]-ын үед [[1928]]-[[1940]] онуудад кыргыз хэлийг [[латин үсэг]]т шилжүүлэх ажиллагаа явагдаж байсан боловч ЗХУ-ын бодлого өөрчлөгдсөнөөр кирилл үсэгт шилжжээ.
 
Кыргызстанд хэрэглэгддэг кирилл үсгийн цагаан толгой нь [[Монгол]]д хэрэглэгддэг кирилл үсгийн цагаан толгойгоос 1-ээр олон буюу 36 үсэгтэй.
 
{| class="wikitable"
|-
!Том үсэг||Жижиг үсэг||Дуудлага||Латин үсгийн харгалзаа
|-
|Ң
|ң
|/ŋ/
|/N/
|-
|}
Ң нь монгол бичгийн их инхэлэг буюу НГ үсэгтэй адилаар дуудагдана.
 
{| bgcolor = #eef8ff cellspacing=0 cellpadding=3 style="border: 1px solid #ced8df; "
"https://mn.wikipedia.org/wiki/Киргиз_хэл"-с авсан