|
[[Зураг:Silkroutes.jpg|thumb|Торгон зам]]
'''Торгоны зам''' ({{lang-en|Silk Road}}) нь [[Хятад]]аас [[Газрын дундад тэнгис]] хүртэлх улс орнуудыг холбосон далайн болон эх газрын чиглэлээрх түүхэн ач холбогдол бүхий худалдаа арилжааны зам юм.
== Нэрийн гарал ==
"Торгон Зам" хэмээх нэр томьёо нь эртний болон дундад зууны үеийн Ази, Европ хоёр тивийг холбосон худалдаа, соёлын гол бүс нутгийн замын системийг илэрхийлэх бөгөөд 1870- аад оны үед Германы нэрт газар зүйч К.Рихтгофен (1833-1905) анх удаа түүх сударт ингэж нэрлэжээ.
[[19-р зуун]]ы [[Герман]]ы [[газарзүйч]] [[Фердинанд фон Рихтхофен]] өөрийн "China" (''Хятад'') (1-р дэвтэр, [[1877]] он) хэмээх бүтээлдээ ''Seidenstrassen'' буюу [[герман хэл]]ээр "[[Торго]]ны зам" хэмээх утгатай үгийг анх ашигласан бөгөөд түүний шавь [[Свен Хедин]] "Төв Азиар аялсан тэмдэглэл"-ийнхээ нэг бүлгийг түүгээр нь нэрлэсэн байдаг нь олонд түгжээ.
Торгоны зам хэмээх нэрийг эхэн үед [[Дорнод Туркестан]] (одоогийн Хятадын [[Шинжаан Уйгурын өөртөө засах орон]])-ыг зүүнээс баруун тийш огтолсон худалдааны зам хэмээх утгаар хэрэглэдэг байсан боловч хожмоо Хятадаас эхтэй олон улсын худалдааны замын ерөнхий нэр болон хувирсан байна.
Бараг 2000 гаруй жилийн тэртээгээс түүх нь эхлэх Торгон Зам нь Хятадын эртний Хан улсын төрийн нийслэл байсан Чанань буюу өнөөгийн Сиань хотоос гараатай. Энэ зам нь өнөөгийн Шэньси, Ганьсу муж, Синьцзянаар өртөөлөн Хятадын нутгаас гарч Дундад Азийн улс орныг дамжсаар Энэтхэг, Перс, Араб цаашлаад Газрын дундад тэнгис, Ром, Францад хүрдэг байжээ.
== Гадаад холбоос ==
Хүннү гүрний үед Монгол улсын нутагт оршии тогтнож байсан Дунхуй зэрэг улс орнууд Торгон Замын төлөө өрсөлдөн тэмцэлдэж байсан юм. Тэр үед Хятад Хан улсын элч Жан -Чань торгон Замаар Өрнө дахинд аялаад буцах замдаа Хүннү гүрэнд баригдаж 10 гаруй жил болсон түүхтэй. Үүнээс үзвэл торгон Зам нь Хүннү нарт харьяалагдаж байжээ.
{{Commons|Silk_Road|Торгоны зам}}
* [http://www.silk-road.com/ "Торгон зам" сан] (англи хэлээр)
[[Ангилал:Торгоны зам| ]]
МӨ IҮ зуунаас эхлэн торгон замын хойт замаас нэг салбар зам гарсан ба үүнийг Монгоын торгон зам гэдэг байв.Энэ зам нь одоогийи Монгол улсыи Ховд аймгийн Булган сумаар дайрч Алтай нуруугаар давж Казакстзны Алма-Ага хотод торгон замтай нийлж байжээ.
[[Ангилал:Төв Ази]]
Үүнээс гадна Монголын нугагт торгоны гол замын бас нэг салбар зам байв. Үүнийг шар зам гэдэг. Энэ нь Хятадын Мань уулын нурууны зүүн амаар гарч (Одоогийн Бугат хотын баруун талаар) Хойш Монголын Дорноговь аймаг хүрч баруун тийш Өмнөговь, Говь-Алтай аймгийг дайрч өнгөрөөд баруун өмнө тийш муруйж Хятадын Шинь-жань аймагт хүрч торгоны гол замтай нийлдэг байв.
[[Ангилал:Төв Азийн түүх]]
[[Image:torgonii-zam.jpg|right||250px|Image: 250 pixels]]
{{Link FA|hr}}
Энэхүү Шар Зам нь одоогийн Монголын өмнөд хэсгийн говийн бүсүүдийн гол худгуудыг түшиглэн хадгалагдсаар байв. Хүннү гүрэн мөхсөний дараа одоогийн Монгол нутаг дээр Сяньби, Хярун, Түрэг, Киргиз зэрэг аймгууд Орхон голын бүс нутагт төвлөрч байжээ, Орхоны хөндийд орших түүх соёлын дурсгалууд нь Монголын тедийгүй дэлхийн соёл иргэмшлийн түүхэнд хувь нэмрээ оруулсан гайхамшигт дурсгалууд юм. Эдгээр дурсгалууд Монголын эртний болон дундад зууны түүхийг гүнзгийрүүлж судлах, цаашилбал Төв Ази, дэлхийн түүхийн биет сурвалж болж байгаагаараа чухал ач холбогдолтой.
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|zh}}
“Тэнгис дээрх торгон зам” нь их тєлєв Хятадын Сун улсын vед бий болсныг Зvvн Африкийн Сомали зэрэг газраас олборлосон тvvх соёлын дурсгалт зvйлс хэрчилсэн байна.
“Тэнгис дээрх торгон зам” нь Хятад улсыг дэлхийн эртний соёл иргэншилт гол гол орнууд болон соёлын єлгий болсон газруудтай холбож, тэдгээр бvс нутгийн эдийн засаг, соёлын солилцоонд тус дєхєм vзvvлсэн юм. Иймээс уг зам нь “Дорнод єрнєдын холбоос зам” хэмээн нэрлэгдсэн байдаг билээ. Тvvхийн сурвалж бичигт тэмдэглэгдсэнээр, Юань улсын vед Италийн нэрт жуулчин Марко Поло “Тэнгис дээрх торгон зам”-аар Хятад улсад ирсэн бєгєєд Италидаа харихдаа мєн энэ замаар Фужяний Цюань жоу-гаас усан онгоцонд сууж тєрєлх нутаг—Венец рvvгээ буцсан байжээ.
''Англи хэл дээрхи тайлбар'' http://en.wikipedia.org/wiki/Silk_Road
''Хятад хэл дээрхи тайлбар'' http://www.travelchinaguide.com/silk-road/
''Дэлгэрэнгүй тайлбар'' http://mongol.cri.cn/chinaabc/chapter14/chapter140501.htm
[[af:Syroete]]
[[fy:Siderûte]]
[[gl:Ruta da seda]]
[[gu:રેશમ માર્ગ]]
[[hak:Sṳ̂-chhù-chṳ̂-lu]]
[[he:דרך המשי]]
[[nn:Silkevegen]]
[[no:Silkeveien]]
[[oc:Rota de la Seda]]
[[pl:Jedwabny szlak]]
[[pt:Rota da Seda]]
[[ur:شاہراہ ریشم]]
[[vi:Con đường tơ lụa]]
[[xmf:აბრეშუმიშ დიდი შარა]]
[[zh:丝绸之路]]
| 