1997 оны Азийн санхүүгийн хямрал: Засвар хоорондын ялгаа

Олон эдийн засагчдын хувьд Азийн хямрал нь зөвхөн зах зээлийн философи буюу технологиор бус, мөн түүнчлэн зээлдэгч-зээлэгчийн харилцаан дахь хүчин зүйлсийг өдөөсөн бодлогыг хэрэгжүүлсэнээс үүссэн гэдэгт итгэлтэй байдаг. Боломжтой болсон томоохон [[кредит(санхүү)|зээл]]үүд нь эмзэг эдийн засгийн уур амьсгалыг үүсгэн, хөрөнгийн үнэ ханшийг хяналтгүй түвшинд хүртэл хөөрөгдсөн<ref> http://web.mit.edu/krugman/www/FIRESALE.htm </ref>. Энэ үед өндөр хөрөнгийн үнэ ханшаас шалгаалан эцэстээ хувь хүмүүс болон компаниудыг өрийн хариуцлагаас зугтаах байдалд хүрэхээр хямарч эхэллээ. Зээлдэгчдийн дунд үүссэн үймээн нь [[credit crunch]] хямралын байдалд оруулан, цаашлаад дампууралд хүргэн, хямралт орноос зээлээ ихээр буцаан татахад хүргэсэн. Үүний дээр, хөрөнгө оруулагчид мөнгөө буцаан татаж авах болоход, [[Гадаад валютын зах зээл|валютын зах зээл]] хямралт орны валютаар дүүрсэнээс үүдэн [[Валютын ханш |валютын ханш]] унаж эхэлсэн. Валютын ханшны уналтаас сэргийлэхийн тулд, дээрхи орны засгийн газрууд (хөрөнгө оруулагчдын зээлийг тухайн орон руу илүү татахын тулд "[[Capital flight|капиталын нислэг]]"-ийг хязгаарлах үүднээс) '''валютын зах зээлд интервенц''' хийн, [[гадаад нөөц]]-өөрөө хэт ихэссэн дотоодын валютыг [[Тогтмол валютын ханш|тогтмол валютын ханш]]аар худалдан аван, '''дотоодын зээлийн хүүг''' хэт өндөр түвшинд хүртэл өсгөхөөс аргагүй байдалд орсон. Эдгээр бодлогыг хэрэгжүүлсэнээр удаан хугацаанд хүлээж байсан үр дүнгээ авч чадаагүй юм. Хязгаарлагдмал хэмжээтэй '''гадаад валютын нөөцөө''' төв банкууд алдаж байхад харьцангүй эрүүл байсан эдийн засгийг хүндээр сүйтгэдэг маш '''өндөр зээлийн хүүг''' хэрэгжүүлсэнээр эмзэг болсон орны эдийн засгийг бүрэн сүйтгэж орхисон. Эдгээр орноос капитал зугтаах хандлага зогсохгүй болох нь тодорхой болсоноор эрх баригчид өөрийн валютын ханшаа [[Хөвөгч валютын ханш|чөлөөлөн]], тогтмол валютын ханшыг барих бодлогоо зөөллөсөн. Ингэж валютын ханш унасанаар банкны дампуурал ихсэн, хямрал цааш үргэлжлэхэд хүргэсэн.

Жозеф Стиглиц ба Жифрей Сакс нарын бусад эдийн засагчид хямралын хурдаас хамааран санхүүгийн зах зээл тэй харьцуулахад хямралын үеийн бодит эдийн засагт ач холбогдол өгөөгүй. Тус хямралхямралын тохиолдож байсан үеийн хурд нь Сакс болон бусад эдийн засагчдыг гэнэтийн эрдлийн цохилтоос үүдсэн сонгодог "банкны гүйлт"-тэй харьцуулахадхарьцуулан үзэхэд хүргэсэн. Саксын хувьд хямралын эхэн үедүеийн ОУВС-гийн зөвлөгөөг даган засгийн газруудын хэрэгжүүлсэн хатуу мөнгөний бодлого болон нөхцөлт сангийн бодлогыг онцлож байхад, Фредерик Мишкиний хувьд хөрөнгө оруулагчдын дунд бодит эдийн засгийн харьцангуй жижиг эрсдэлийг дөвийлгэсэн "явцуу сэтгэлгээ"-нд хүргэсэн санхүүгийн зах зээл дээрхи өрөөсгөл мэдээллийн нөлөөг онцлож байсан. Иймд тус хямрал нь зах зээлийн философийн зан байдлын эдийн засагчдын анхаарлыг татах болсон. ГэнэтГэнэтийн эрсдэлийн цохилтын өөр нэгэн шалтгаан нь 1997 оны 7-р сарын 1-ны Хонгконгийн эрх мэдлийн шилжилттэй холбоотой гэж үздэг. 1990-ээд оны дундуур халуун мөнгөний урсгал Зүүн өмнөд азийн бүс нутаг руу урссан хэдий ч, хөрөнгө оруулагчид хүлээгдэж буй эдийн засгийн бодит суурь болон эрсдэлийн мэдээллийн талаар мэдэхгүй байсан. Хонгконгийн ирээдүйн талаархи төсөөлөлгүй байсан нь хөрөнгө оруулагчдыг Азиас гарган, (1997 оны 7-р сарын 2-ны Тай батын ханшийн уналтад хүргэх болсон) тус бүс нутагт эдийн засгийн хурцадмал байдлыг үүсгэсэн.

АСЕАН-ы 10 орны гадаад хэргийн сайдууд валютын ханшийг зохицуулах арга нь АСЕАН-ы эдийн засгийг тогтворгүйжүүлэх зориудын арга гэж итгэж байсан. Малайзын ерөнхий сайд асан Махатир Мохамад их хэмжээний валютын ханшийн зохицуулалтаар Малайзын эдийн засгийг сүйрүүлсэн гэж валютын ханшийн зохицуулагч Жорж Соросыг шийтгэсэн бөгөөд хэд хэдэн эдийн засагчид хүнд шийтгэл хүлээсэн. Малайз улсын Субанг Жаяа хотод болсон 30 дугаар АСЕАН-ы Сайд нарын уулзалтаар, ноцтой асуудлуудыг хэлэлцэн, АСЕАН-ы ашиг сонирхолыг хамгаалах, дэмжих үүднээс АСЕАН-ы цаашдын хамтын ажиллагааг идэвхижүүлэхийг уриалсан хамтын мэдэгдэлийг 1997 оны 7-р сарын 25-нд батлан гаргасан. Үүнтэй зэрэгцэн нэгэн өдөр хямралд нэрвэгдсэн ихэнхи орнуудын Төв банкны удирдлагууд Шанхайд (Зүүн ази номхон далайн дээд хэмээний уулзалт) EMEAP уулзалтад оролцож байсан бөгөөд тэд Зээллэгийн үйл ажиллагааны шинэ зохицуулалтыг гаргаж чадаагүй. Жилийн өмнө нь, эдгээр орны сангийн сайд нар 1996 оны 3- сарын 17-нд Японы Кёото хотод болсон APEC-ын 3-р сангийн сайд нарын уулзалтад оролцож байсан ба тус хамтын мэдэгдэлийн дагуу Зээллэг болон Санхүүгийн Зайлшгүй Механизмын тухай Ерөнхий Гэрээнд тусгасан боломжит санхүүжилтын хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлэх боломжгүй байсан юм. Ийм замаар тухайн хямралыг валютын ханшийг унагаахаас урьдчилан сэргийлэх хамгаалалтыг цагт хийж чадаагүйгээс шалтгаалсан гэж үзэж болох юм. Энэ таамаглал нь эдийн засагчдаас бага зэргийн дэмжлэг хүлээдэг хэдий ч, зах зээл дээр валютын ханшийг зориудаар унагаах нөлөөллийг ганц хөрөнгө оруулагч хийх боломжгүй гэж хэн ч маргаж болх юм.