|
==Түүх==
1997 он хүртэл, Ази тив нь [[хөгжиж буй орнууд]] руу чиглэсэн нийт хөрөнгийн тал гаруйг нь татсан байсан. [[Зүүн өмнөд ази]]-йн эдийн засаг нь их ашиг хайсан гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татахуйц өндөр зээлийн хүүг дэмжиж байлаа. Үүний үр дүнд тус бүсийн эдийн засаг маш том валютын урсгалыг татсанаар, хөрөнгийн үнэ ханшийг огцом өсгөсөн. Яг тухайн үед, [[Тайланд]], [[Малайз]], [[Индонейз]], [[Филиппини]], [[Сингапур]] болон [[Өмнөд Солонгос]] зэрэг улсуудын эдийн засагт 1980-аад оны сүүл, 1990-ээд оны эхээр ҮНБ-ий 8-12%-ийн өсөлт гарч эхэлсэн. Энэ амжилтыг [[ОУВС]] болон [[Дэлхийн Банк]] зэрэг эдийн засгийн институтуудаас өргөн хүрээнд дэмжсээр ирсэн бөгөөд [[Азийн Дөрвөн Бар|Азийн эдийн засгийн ид шид]]ийн илрэл хэмээн нэрлэгдсэн.
Шалтаан нь эргэлзээтэй ч гэсэн, Азийн хямрал 1997 оны дунд үед эхлэн, нилээд хэдэн Зүүн-өмнөд азийн эдийн засгийн валют, хувьцааны зах зээл болон бусад хөрөнгийн үнэ ханшид нөлөөлсөн.
Тэр үед Тайланд, Индонези болон Өмнөд Солонгос зэрэг улсууд их хэмжээний хувийн [[урсгал данс]]ны алдагдалтай, гадаад зээлийг дэмжсэн [[тогтмол валютын ханш]]-ийг барьж байсан бөгөөд энэ нь санхүүгийн болон корпорацийн секторын гадаад валютын хэт их эрсдэлд хүргэсэн. 1990-ээд оны дунд үед энэхүү хоёр хүчин зүйлсийн эдийн засгийн орчин өөрчлөгдөж эхэлсэн юм. [[АНУ]]-ын эдийн засаг 1990-ээд оны эхээр хямралт байдлаасаа сэргэж эхэлсэнтэй адил, [[Алан Грийнспан]]ы удирдлагатай [[АНУ-ын Холбооны Нөөцийн Банк]] инфляциас сэргийлэн АНУ-ын зээлийн хүүг өсгөж эхэлсэн. Энэ нь АНУ-ыг богино хугацааны өндөр зээлийн хүүгээр мөнгөний халуун урсгалыг татаж байсан Зүүн өмнөд азитай хаьцуулахад илүү тааламжтай хөрөнгө оруулалтын бүс нутаг болгосон бөгөөд Зүүн өмнөд азийн олон орны валютын ханшийг тогворжуулан ам.долларын ханшийг өсгөн, зүүн азийн экспортын өрсөлдөх чадварыг бууруулсан. Тухайн үед Зүүн өмнөд азийн экспорт 1996 оны хавраас огцом өссөнөөр урсгал дансны хэмжээг бууруулсана.
Зарим эдийн засагчид тус хямралын гол шалтгааныг их хэмжээний '''үл хөдлөх хөрөнгийн хуримтлалаас''' үүдсэн гэж үзэж байсан ч,бөгөөд мөн Эхэх газрын хятадын бодит эдийн засагт үзүүлсэн нөлөөг [[ASEAN]]-ын орнуудын экпортын өсөлтийг бууруулахад хүргэсэн хүчин зүйл хэмээн таамаг дэвшүүлж байсанбайлаа<ref> http://www.newschool.edu/cepa/publications/workingpapers/archive/cepa0318.pdf </ref>. Хятад нь экпортод чиглэсэн олон тооны шинэчлэлүүдийг хэрэгжүүлсэнээр 1990-ээд онд Азийн бусад экспортлогчдтой үр ашигтайгаар өрсөлдөж эхэлсэн. Хамгийн чухал зүйл нь Тайланд болон Индонезийн валют 1990-ээд оноос ханш нь өсөн, доллартай [[тогтмол валютын ханш|нягт холбогдсоххолбогдсон]] болсонбуюу тогтмол валютын ханшаар хөрөвдөг байсан юм. Барууны импортлогчид доллараас хамааран ханш нь унаж байсан валюттай Хятадын хямд үйлдвэрлэлийг сонирхох болсон. Бусад эдийн засагчид 1990-ээд оны эхэн үед ASEAN болон Хятад хоёул зэрэг хурдацтай экспортын өсөлтийг бий болгосон гэсэн дээрхи өгүүлэлтэй санал зөрж байдаг.
Олон эдийн засагчдын хувьд Азийн хямрал нь зөвхөн зах зээлийн философи буюу технологиор бус, мөн зээлдэгч-зээлэгчийн харилцаан дахь хүчин зүйлсийг өдөөсөн бодлогыг хэрэгжүүлсэнээс үүссэн гэдэгт итгэжитгэлтэй байдаг. Боломжтой болсон их хэмжээнийтомоохон [[кредит(санхүү)|зээл]]үүд нь эмзэг эдийн засгийн уур амьсгалыг үүсгэн, хөрөнгийн үнэ ханшийг хяналтгүй түвшинд хүртэл хөөрөгдсөн<ref> http://web.mit.edu/krugman/www/FIRESALE.htm </ref>. ИймЭнэ үед өндөр хөрөнгийн үнэ ханшаас шалгаалан эцэстээ хувь хүмүүс болон компаниудыг өрийн хариуцлагаас зугтаах байдалд хүрэхээр хямарч эхэлсэнэхэллээ. Зээлдэгчдийн дунд үүссэн үймээн нь [[credit crunch]] буюу хямралын байдалд оруулан, цаашлаад дампууралд хүргэн, хямралт орноос зээлээ ихээр буцаан татахад хүргэсэн. Үүний дээр, хөрөнгө оруулагчид мөнгөө буцаан татаж авах болоход, [[Гадаад валютын зах зээл|валютын зах зээл]] дээр хямралт орны валютаар дүүрсэнээс үүдэн [[Валютын ханш |валютын ханш]] унаж эхэлсэн. Валютын ханшны уналтаас сэргийлэхийн тулд, дээрхи орны засгийн газрууд (хөрөнгө оруулагчдын зээлийг тухайн орон руу илүү татахын тулд "[[Capital flight|капиталын нислэг]]"-ийг хязгаарлах үүднээс) '''валютын зах зээлд интервенц''' хийн, [[гадаад нөөц]]-өөрөө хэт ихэссэн дотоодын валютыг [[Тогтмол валютын ханш|тогтмол валютын ханш]]аар худалдан аван, '''дотоодын зээлийн хүүг''' хэт өндөр түвшинтүвшинд хүртэл өсгөхөдөсгөхөөс хүрсэнаргагүй байдалд орсон. Эдгээр бодлогыг хэрэгжүүлсэнээр удаан хугацааныхугацаанд хүлээж байсан үр дүндүнгээ гараагүйавч чадаагүй юм. Хязгаарлагдмал хэмжээтэй '''гадаад валютын нөөцөө''' төв банкууд алдаж байхад харьцангүй эрүүл байсан эдийн засгийг хүндээр сүйтгэдэг маш '''өндөр зээлийн хүүг''' хэрэгжүүлсэнээр эмзэг болсон орны эдийн засгийг бүрэн сүйтгэж орхисон. Эдгээр орноос капитал зугтаах хандлага зогсохгүй болох нь тодорхой болсоноор эрх баригчид өөрийн валютын ханшаа [[Хөвөгч валютын ханш|хөвүүлэнчөлөөлөн]], тогтмол валютын ханшыг барих бодлогоо зөөллөсөн. ЭдгээрИнгэж валютын ханш унасанаар банкны дампуурал ихсэн, хямрал цааш үргэлжлэхэд хүргэсэн.
==ОУВС-ын талаархи маргаан==
|
